تأکید آموزه‌های دینی بر مدارا با مردم

حجت‌الاسلام براتعلی حق‌شناس، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان با بیان اینکه معنای مدارا، اعتدال، تسامح، سعه‌ صدر، سازش و مهربانی، نرمی، بردباری و تحمل است، اظهار کرد: مدارا نقش مهمی در استواری زندگی فردی و اجتماعی انسا‌ن‌ها دارد.

وی افزود: مدارا همواره در برابر یک مکروب و سختی است؛ به این معنا که فرد در مقابل کسی که دچار مشکل و گرفتاری است، برای رفع، کاهش یا اجتناب از مفسده، از خود سازش و مدارا نشان می‌دهد.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به مصادیق مدارا در روایات گفت: رسول خدا(ص) می‌فرماید: «از جمله حقوق مسافر بر همراهان این است که اگر بیمار شد، سه روز برای او توقف کنند.» براساس این روایت، بیماری، کرب و سختی فرد مسافر موجب می‌شود که پیامبر(ص) به مدارا با او سفارش کند. در روایت دیگری نیز آمده که سخن گفتن با ناشنوا آن‌قدر پسندیده است که حکم صدقه دارد، زیرا سخن گفتن با ناشنوا به آرامش و سازش بسیار نیاز دارد. همچنین در روایات، مدارا با فرد مصیبت‌زده نیز سفارش شده است.

مدارا با مردم؛ شرط ایمان و عقل

وی ادامه داد: رسول خدا(ص) در روایت دیگری می‌فرماید: «چهار خصلت است كه در هر كس باشد، خداوند سايه حمايت خود را بر او می‌افكند و در سايه رحمت خود، او را به بهشت می‌برد؛ اخلاق خوشی كه با آن در اجتماع زندگی كند، مدارا با مصيبت‌زده، مهربانی با پدر و مادر و نيكی به بندگان و زیردستان.» همچنین به مدارا با غیر هم‌کیش و دشمنان توصیه زیادی شده است، چنانکه امام حسن مجتبی(ع) در پاسخ به اين سؤال كه عقل چيست؟ می‌فرماید: «جام اندوه را جرعه جرعه نوشيدن و سازش و نرمى با دشمنان.»

حق‌شناس اضافه کرد: در آموزه‌های دینی، مدارا از اهمیت و تأکید زیادی برخوردار است، به حدی که در روایات از آن با عنوان «شرط ایمان»، «استوارکننده اعمال انسان» و «سرآمد عقل» یاد می‌شود، چراکه کاربرد مدارا در جامعه و در مقابل افراد، به عقلانیت و توان عقلی بسیار نیاز دارد. از سوی دیگر، پیامبر(ص) در حدیثی می‌فرماید: «نیمى از ایمان، مدارا با مردم است.» در این حدیث، پیامبر(ص) کلمه «ناس» به معنای مردم را به‌کار می‌برد و با توجه به اینکه گفتیم مدارا در مقابل کرب و سختی تعریف می‌شود، از این معنا می‌توان استنباط کرد که همه مردم به نوعی سختی و گرفتاری دارند و باید با آنها مدارا کرد.

امنیت جامعه در گرو مدارا با مردم است

وی تأکید کرد: به تأیید روایات، مدارا با مردم باعث برکت، امنیت و ایمنی در جامعه، برقراری روابط صمیمانه میان افراد و تداوم روابط، از بین رفتن کینه و دشمنی، پوشیده ماندن عیوب انسان‌ها و محفوظ ماندن ایمان می‌شود و قرآن نیز در سوره‌های مؤمنون و فصلت، پیامبر(ص) را به ملاطفت و مدارا با مردم موظف کرده است. همین تأکید قرآن به پیامبر(ص) به‌عنوان نمونه انسان کامل، اهمیت این مفهوم را نشان می‌دهد.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: مردم‌داری رمز پایداری، ماندگاری و همراهی مردم با حکومت است. در نهج‌البلاغه، به‌ویژه نامه حضرت علی(ع) به مالک اشتر، یکی از مهم‌ترین مفاهیم، مدارا با مردم و توجه به کمبودها و رفع نیاز آنهاست. حکومت فقط با رسیدگی همه‌جانبه به مشکلات مردم پایدار می‌شود؛ گاهی مکروب و گرفتاری یک جامعه، دشمن داخلی یا خارجی است، این دشمن گاهی شیطنت و دشمنی آشکار و تلاش برای آزار و نابودی یک ملت دارد که در اینجا مسامحه و سازش جایز نیست، اما با دشمنی که بدون ایجاد مزاحمت در کنار ما زندگی می‌کند و با ما رابطه دارد، باید مدارا کرد. بنابراین، مرز مدارا با دشمن، شیطنت و ایجاد مزاحمت برای جامعه است.

وی با بیان اینکه کاربست مدارا در جامعه اسلامی نسبت به همه اقشار، به عقلانیت بسیار در حکومت نیاز دارد، گفت: اعمال مدارا با تمام مردم که در روایات توصیه شده، نیازمند عقلانیت است، چراکه انواع و اصناف گوناگون مردم نیت‌ها و خواسته‌های بسیاری دارند که حاکم جامعه باید به همه آنها توجه و در حد امکان، نیازشان را برآورده کند.

گفت‌وگو پریسا عابدی