مهم‌ترین کارکرد اعتکاف + صوت
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) بر این باور است که اعتکاف عملاً یک نوع برداشتن حجاب بین انسان و خداوند است.
متأسفانه دو سالی است که به دلیل شرایط کرونایی کشور، سنت حسنه اعتکاف در مساجد و حسینیه‌های کشور برگزار نمی‌شود. یکی از مسائل مهمی که در رابطه با مسئله اعتکاف مطرح می‌شود، چگونگی بهره‌گیری از فیوضات این سنت حسنه در ایام کرونایی است. مسلماً انجام اعتکاف تنها محدود به مساجد و حسینیه‌ها نیست و نفس آن خلوت و انس با معبود است که انسان می‌تواند در نقطه‌ای خلوت حتی در منزل و مکان‌های دیگر نیز به این آرامش معنوی دست پیدا کند.
در همین راستا عباس تقویان، استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) در گفت‌وگو با ایکنا؛ ایام البیض ماه رجب را جزو روزهای استثنایی سال دانست و اظهار کرد: مطابق با دستورات و آداب دینی در تمامی ایام ماه رجب به‌ویژه در ایام البیض این ماه و ماه‌های شعبان و رمضان به ارتباطات بین عبد و خالق بسیار توصیه شده است.
تقویان ادامه داد: متأسفانه در شرایط شیوع بیماری کرونا برای اجرای جلوه‌های عبادی که جنبه اجتماعی دارد محدودیت‌هایی پیدا کردیم. در طول این دو سال یاد گرفتیم و آموختیم که در اشکال دیگری بتوانیم به آثار و برکات ناشی از عبادات در جنبه‌های فردی و خانوادگی به‌صورت محدود دست پیدا کنیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه به محدودیت‌هایی که کرونا برای اجرای جلوه‌های عبادی شیعیان به وجود آورد اشاره کرد و گفت: برای مثال در ماه محرم عزاداری‌ها بسیار محدود شد و یک فرهنگ جدید برپایی روزه به صورت خانگی در جامعه شکل‌گرفته است لذا در رابطه با اعتکاف به عنوان یکی از مناسک خاص نیز می‌توانیم با رویکرد و شکل جدیدی این عبادت را انجام دهیم.
تقویان با بیان این‌که اعتکاف یک جنبه پررنگ اجتماعی دارد، افزود: اعتکاف یک عبادت جمعی است نه فردی. این عبادت جمعی را می‌توانیم کمی محدودتر و با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی در سطح بستگان و آشنایان و خانواده‌ها برگزار کنیم. امیدواریم بعد از بین رفتن بیماری کرونا بتوانیم این عبادت جمعی را در یک فضای بازتر و فراگیرتر انجام دهیم.
راهکار ابداعی برای برگزاری اعتکاف در ایام کرونایی
وی ادامه داد: برگزاری مراسم اعتکاف به‌صورت هیئات دورهمی چندنفره در بین فرزندان و دوستان در محیط‌های کوچک و محدود می‌تواند آثار اخلاقی و تربیتی فراوانی علی‌الخصوص بر روی جوانان و فرزندان داشته باشد که این موضوع از جنبه‌های مثبت شرایط کرونایی به وجود آمده است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه افزود: اعتکاف یک تابلوی رنگارنگی از همه مناسک و عبادات دیگر است که در متن شریعت مقدس وجود دارد. اعتکاف یک ابزار برای تقرب بیشتر بنده به خداوند است که در متون فرهنگی و دینی بسیار مورد تأکید قرار دارد.
وی با اشاره به این مطلب که اجزاء و ارکان اعتکاف نشان‌دهنده توجه ویژه شریعت اسلام به این منسک است، گفت: در اعتکاف تمامی جلوه‌های عبادی وجود دارد برای مثال یکی از ارکان اعتکاف روزه است، روزه به‌عنوان یک عبادت عام در ماه رمضان و یا در ایامی خاصی از سال به صورت مستحب وجود دارد ولی در ایام اعتکاف انسان جلوه‌ای از این عبادت را می‌تواند در مکان خاصی که از برخی مباهات نیز نهی شده است، انجام دهد و با خداوند و خالق خود خلوت کند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) افزود: همان‌طوری که در منسک حج به دلیل ریاضت دادن نفس بسیاری از مباهات و امور حلال را بر خود حرام می‌کنیم تا بتوانیم مراتب قرب الهی را طی کنیم در اعتکاف نیز همین شرایط را طی می‌کنیم. در اعتکاف ابتدا وضو گرفته و سپس محرمات را ترک می‌کنیم و در کنار این موضوع به ترک بسیاری از مباحات مانند مباشرت اقدام می‌کنیم.
وی در ادامه با بیان این مطلب که اعتکاف نمونه کوچکی از حج است، اظهار کرد: انسان معتکف در یک دایره مکان و زمانی خود را در حریم امن الهی قرار می‌دهد. در ایام حج نیز انسان خود را در یک حریم امن الهی قرار می‌دهد که حق خروج از آن مکان را ندارد. در ایام اعتکاف انسان سه روز خود را در خانه خدا و زیر چتر امن الهی قرار می‌دهد و اجازه خروج از این حریم مقدس را ندارد.
کارکردهای اعتکاف
تقویان معتقد است که اعتکاف هم کارکرد فردی و هم کارکرد اجتماعی دارد که کارکرد بسیار گسترده اجتماعی اعتکاف در سطح خانواده و جامعه است. به گفته وی غایت اعتکاف، تربیت و تزکیه نفس است و این تزکیه نفس در ساحات فردی و ساحات تعامل انسان در عرصه خانواده و جامعه بسیار می‌تواند سازنده باشد.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به کارکردهای اعتکاف اظهار کرد: اعتکاف می‌تواند انسان را از آسیب‌هایی که در کمین او است و رذایل اخلاقی که او را تهدید می‌کند، نجات دهد تا در جامعه با بهره‌گیری از فضایل و اخلاق دینی؛ ارتباطات و تعاملات اجتماعی خود را به صورت سازنده انجام دهد.
وی در ادامه بابیان این مطلب که اعتکاف عملاً یک نوع برداشتن حجاب بین انسان و خداوند است، افزود: انسان ناخواسته درگیر مشغله‌های زندگی و بسیاری از اشتغالات روزمره است و عملاً به‌نوعی بر وی غفلت عارض می‌شود لذا این خلوتی که با خدا برقرار می‌کند می‌تواند به‌نوعی عامل غفلت‌زدایی شود.
تقویان مهم‌ترین کارکرد اعتکاف را غفلت‌زدایی و ایجاد ارتباط مستقیم انسان با خداوند دانست و گفت: ارتباط انسان با خالق در ایام اعتکاف یک نوع ارتباط مباشر و مستقیم است یعنی واسطه‌ها برداشته می‌شود و انسان مستقیماً در محضر خداوند متعال قرار می‌گیرد. البته اعتکاف یک بعد جامعه‌شناختی هم پیدا می‌کند اعتکاف یک کنشگری توحیدی اسلامی در مقابل با کنشگر منفعل مشرکانه عرب جاهلیت است.
وی معتقد است که قبل از حاکمیت جامعه توحیدی اسلامی در بین اعراب، فرهنگ جاهلی غلبه داشت. اعراب در دوران جاهلیت خود را در معابد محبوس می‌کردند و به عبادت بت‌های خود در زمان و مکان خاص می‌پرداختند و در منابع و مستندات تاریخی هم آمده است که این نوع از اعتکاف در میان جاهلیت عرب هم وجود داشته است.
تقویان گفت: از زمانی که اسلام ظهور کرد فرهنگ جاهلی اعتکاف اعراب منقلب و وارونه شد یعنی شکل ظاهری حفظ و محتوی و درون‌مایه تغییر کرد. بعدازآن زمانی که جامعه بت‌پرست و مشرک تبدیل به یک جامعه توحیدی و خداپرست شد طبعاً اقبال عمومی به مبدأ آفرینش شکل جدید پیدا کرد و ارتباط انسان با خدایان تبدیل به ارتباط انسان با الله و مبدأ واحد شد که طبیعتاً این موضوع خرده‌فرهنگی بود که اسلام آن را تصحیح کرد.
تأثیر اعتکاف بر ظهور و بروز اخلاقیات در جامعه
وی با بیان این مطلب که اعتکاف یک کلاس انسان‌سازی است، افزود: انسانی که خود را در پیشگاه خداوند مشاهده می‌کند و همه حجاب‌ها را کنار می‌زند و شرایطی را برای خود مهیا می‌کند که از هر نوع ریاکاری و تمایلات نفسانی رهایی پیدا کند طبعاً در عرصه جامعه نیز می‌تواند تمام فضایل اخلاقی مانند ایثارگری، فداکاری، کمک به دیگران، احسان و ازخودگذشتگی را متجلی کند.
این استاد دانشگاه در پایان به تأثیر اعتکاف بر ظهور و بروز اخلاقیات در جامعه اشاره کرد و گفت: عملاً اعتکاف یک صحنه مبارزه با نفس، ریاضت و تقرب به اخلاق الهی و فضایل انسانی و ابزاری برای زدودن تمام رذایل اخلاقی است که منجر به پاک‌سازی جامعه می‌شود.
انتهای پیام
