مبانی حقوق بشردوستانه از دیدگاه اسلام
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه با اشاره به تشریح اصول و مبانی حقوق بشردوستانه از دیدگاه اسلام، گفت: اصول حقوق بشردوستانه از دیدگاه اسلام به دو دسته تقسیم می‌شود؛ اولین مورد اصول اختصاصی اسلام است مانند اصل نبوت، توحید، معاد و اصول دوم اصولی هستند که مختص به اسلام و حقوق بین‌الملل است.
به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحکیم سلیمی، عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه، شب گذشته، چهارم شهریورماه، در پنجمین پیش نشست همایش «حقوق بین‌الملل و مخاصمات مسلحانه در منطقه» بیان کرد: در این نشست ابتدا چند نکته قابل بیان است، اول چرایی حقوق بشردوستانه، دوم تعریف حقوق بشردوستانه، سوم نقش جهان‌بینی در حقوق بشردوستانه، چهارم اهداف حقوق بشردوستانه، پنجم پیام‌های حقوق بشردوستانه و ششم تعریف مبانی حقوق بشردوستانه.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه ادامه داد: در زیرمجموعه این مباحث بحثی با عنوان تفکیک به‌وجود می‌آید که به دو دسته تقسیم می‌شود، ابتدا بحث تفکیک در اسلام و سپس بحث تفکیک در حقوق بین‌الملل.
وی افزود: در مورد چرایی حقوق بشردوستانه می‌توان گفت، حقوق بشردوستانه بین‌المللی از رشته‌های جدید حقوق بین‌المللی است و ضرورت نشئت گرفتن آن به‌دلیل منازعات مسلحانه داخلی و بین‌المللی است و از طرفی ضرورت مدیریت منازعات مسلحانه بین‌المللی و داخلی است.
سلیمی بیان کرد: جامعه بشری از حدود 3500 سال تاریخ مدون خود فقط 250 سال خالی از جنگ بوده است و در تمام ادواری که جنگ برقرار بوده همواره افغانستان از کشورهایی است که بیشترین آسیب را از منازعات مسلحانه دیده است یعنی حدود چهار دهه بحران جنگ را تحمل کرده است.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه اضافه کرد: افزایش بی‌رویه منازعات مسلحانه در دوران معاصر به خصوص در یمن، افغانستان و کشورهای منطقه از یک‌سو و فناوری جدید نظامی تحت عنوان سلاح هسته‌ای از دیگر سو سبب شده که ایده بشردوستانه برای حفظ کرامت‌های انسانی در اولویت قرار گیرد.
وی افزود: حقوق بین‌الملل بشردوستانه از دو طریق منازعات مسلحانه را سامان‌دهی می‌کند اول از طریق محدود کردن دلایل اقدام به خشونت و جنگ، دوم از طریق وضع مقررات برای کاهش مسائل ناگوار ناشی از جنگ.
سلیمی گفت: حقوق بشردوستانه از یک‌طرف ماهیت بشر دوستانه دارد چرا که باید درباره هر انسانی فارغ از جنس، ملیت، مذهب و غیره دفاع کند و از طرف دیگر وجهه‌ای بین‌المللی دارد چون مرجع حقوق بین‌الملل بشردوستانه کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق بشر است که در مورد افراد درگیر جنگ اعمال می‌شود.
وی ادامه داد: حقوق بین‌الملل بشردوستانه شامل دو شاخه می‌شود، شاخه اول حقوق لاهه که شامل کنوانسیون‌های ده‌گانه لاهه است و دیگری حقوق ژنو شامل کنوانسیون چهارگانه است، که یکی جلوه‌ای حمایتی و دیگری جلوه مدیریتی دارد.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه اضافه کرد: نکته بعدی نقش جهان‌بینی در حقوق بشر دوستانه است و ارتباط مستقیم با انسان و کرامت انسانی و محیط‌زیست دارد و به دلیل اینکه هر نظام حقوقی بر اساس نوع جهان‌بینی و برداشت کلی که از جهان و انسان دارد به‌گونه خاصی حقوق بشردوستانه را تعریف می‌کند که این امر مسئله چالش‌برانگیز است.
نظام توحیدی فراتر و جامع‌تر از مبانی حقوق بین‌المللی
سلیمی بیان کرد: مبانی حقوق بین‌الملل فقط جهان ماده را در نظر می‌گیرند اما در مقابل این رویکرد مادی نظام توحیدی وجود دارد نظام توحیدی فراتر از ماده به انسان می‌نگرد و انسان را دارای روح جاودانه می‌داند پس طبعا حقوق بشردوستانه را فراتر و جامع‌تر ارائه می‌کند.
وی افزود: اهداف حقوق بین‌الملل بشردوستانه شامل حمایت از افرادی که در جنگ نیستند و غیر نظامی‌ها، دوم محدود کردن آثار خشونت در جنگ مانند درگیری و انتقام‌جویی است.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه ادامه داد: حقوق بشردوستانه دو پیام برای همه کشورهای درگیر جنگ دارد و اگر آن را بشنوند کافی است تا بفهمند در منازعات مسلحانه برای افراد درگیر جنگ محدودیتی وجود دارد، این دو پیام شامل این است اول در منازعات مسلحانه حد دولت‌ها و افراد درگیر جنگ در روش‌ها مطلق نیست بلکه محدودیت دارد، پیام دوم حفظ و حمایت از حیات، سلامت و کرامت انسانی افرادی است که در گیر جنگ نیستند.
سلیمی بیان کرد: پرسش‌هایی مطرح می‌شود مبنی بر چرایی حمایت و ایجاد محدودیت‌ها که پاسخ آن‌ها از طریق مبانی حقوق بشر حاصل می‌شود همچنین در تعریف مبانی حقوق بشر می‌توان اشاره کرد که مراد از مبانی حقوق بشر دوستانه اصول کلی است که پایه و اساس حقوق بشردوستانه را تشکیل می‌دهد.
اصول و مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام
وی گفت: با توجه به نگاه اسلام و حقوق بین‌الملل نسبت به حقوق بشر دوستانه متفاوت خواهد شد یعنی به‌طور کلی اصولی که جنبه مبانی حقوق بشری دارد به دو دسته تقسیم می‌شود؛ اولین مورد، اصول اختصاصی اسلام است مانند اصل نبوت، توحید، معاد و غیره که فقط در جهان‌بینی توحیدی زمینه برای بحث دارد.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه ادامه داد: اصول دوم اصولی هستند که مختص به اسلام و حقوق بین‌الملل است مثل اصل منع تجاوز، اصل تمرکز بر هدف جنگ و غیره یعنی همه آنچه که در کنوانسیون‌های بین‌الملل در مورد حقوق بشردوستانه آمده است جنبه مبانی دارد.
سلیمی افزود: در این بحت به توضیح اصل تفکیک پرداخته می‌شود به دو دلیل اول اینکه این اصل در افغانستان موقعیت فراوانی دارد دوم اینکه به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم در قرآن به آن اشاره شده است.
وی در پایان تصریح کرد: اصل تفکیک در واقع تفکیک میان نظامیان و غیر نظامیان به‌عنوان یک اصل بشردوستانه مورد اتمام اعضای حقوق بین‌الملل است و به موجب این اصل جنگ کار هر کسی نیست و فقط نظامیان دارای صلاحیت اجازه اعمال خصمانه و جنگ را دارند و افراد غیر نظامی و نظامیانی که در جنگ حضور ندارند مانند مجروحان و غیره تحت حمایت هستند و نباید جنگی علیه آن‌ها صورت گیرد و همین یک اصل برای حفظ کرامت انسانی کافی است همچنین از نظر اسلام نیز اصل تفکیک میان نظامیان و غیر نظامیان خواستگاهی توحیدی دارد.
انتهای پیام
