تبیین مباحث جدی و چالشی در دانشنامه قرآنی «زن و خانواده»

حجت‌الاسلام علی خراسانی؛ مدیر گروه دایرةالمعارف‌های قرآنی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا گفت: دانشنامه قرآنی «زن و خانواده» برگرفته از دایرةالمعارف قرآن کریم است که مباحث مربوط به زن و خانواده در آن ارائه شده است و پیش‌بینی می‌شود مجموعه مجلدات این دانشنامه در سه جلد در قطع رحلی منتشر شود که در حال حاضر جلد نخست آن منتشر شده است.

وی افزود: مجموعه مدخل‌هایی که در این دانشنامه ارائه شده با معیار‌های خاصی انتخاب و ارائه شده است. نخستین معیار ما اعلام زنان اعم از اینکه مصرح یا غیرمصرح باشد. یعنی در قرآن به صورت صریح یا غیرصریح به آن اشاره شده باشد. دومین معیار موضوعاتی بود که با وجود زن محقق می‌شود و یا یک سوی آن مربوط به زنان است مانند ازدواج و طلاق. همچنین عناوینی مانند شوهر، فرزند و همسر که در تشکیل خانواده نقش دارند. موضوعات اختصاصی زنان نظیر بارداری نیز در این دانشنامه ارائه شده است. یکسری موضوعات فقهی که احکام زنان و مردان در آن متفاوت است، مانند بحث ارث بیان شده است. یکسری القاب و عناوین نیز مانند خواهر، خاله، عمه و ... نیز در قرآن آمده که ویژه زنان است و به آن‌ها پرداخته شده است.

خراسانی تصریح کرد: دانشنامه در بحث جامعیت مقالات و سبقه قرآنی از معیار‌های دایرةالمعارفی برخوردار بوده و در مقالات نیز از منابع دست اول بهره‌گیری شده است. در واقع موضوعات مقالات دانشنامه قرآنی «زن و خانواده» از مقالات دایرةالمعارف قرآن کریم استخراج شده است، از این رو ممکن است گاهی مباحث غیرمرتبط با زن و خانواده نیز مطرح شده باشد. اما به هر حال این اثر، قدمی برای تدوین دانشنامه‌های تخصصی است.

وی در ادامه بیان کرد: بعد از اینکه دانشنامه اعلام به صورت مستقل و برگرفته از دایرةالمعارف قرآن ارائه و استقبال خوبی هم از آن شد، در گروه دایرةالمعارف‌های قرآنی تصمیم گرفتیم مجموعه‌های تخصصی ارائه دهیم که تاکنون ۱۰ عنوان دانشنامه قرآنی اخلاق، حج و سرزمین وحی، فقه و اصول، اعلام قرآن و ... ارائه شده است.

مدیر گروه دایرةالمعارف‌های قرآنی ادامه داد: جلد نخست این اثر شامل بیش از ۱۰۰ مدخل بود که از مدخل آبستنی تا سوده بنت زمعه را دربرمی‌گیرد. موضوعات مهم آن نیز شامل آیات نامدار، ازدواج، ازدواج موقت، اسماء بنت عمیس، ام‌جمیل، اهل بیت، بیوه، بلوغ، بیعت نساء، پاکدامنی، فرزندخواندگی، تبرج، تعدد زوجات، حورالعین، دختران پیامبر، خویشاوندی، خواهر و ... است.

خراسانی مطالعه این اثر را به علاقه‌مندان مباحث قرآنی و پژوهشگران حوزه زن و خانواده توصیه کرد و گفت: مخاطب ما عمومی است و همه علاقه‌مندان به مباحث قرآنی می‌توانند استفاده کنند اما اهمیت این کتاب از این نظر است که مباحث خانواده و زن از مباحث جدی و چالشی امروز است و گاهی یکسری شبهاتی هم در این موضوعات مطرح می‌شود. نقش تربیتی و انسجام خانواده نیز حاکی از اهمیت این دانشنامه است.

وی که یکی از نویسندگان مقالات این دانشنامه است، گفت: اغلب نویسندگان این مقالات اساتید حوزه و دانشگاه به ویژه در حوزه فقه هستند اما با توجه به اینکه برخی مقالات در حوزه اعلام بوده از اساتید تاریخ حوزه و دانشگاه نیز حضور دارند و یا در موضوعات زنان نامدار بخش ادیان کمک‌های خوبی داشته است. علاوه بر این، محمد سحر خوان و علی مدبر (اسلامی) و جمعی از محققان در تدوین و انتشار مقالات این دانشنامه مشارکت و همکاری داشته‌اند و این اثر به همت انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وارد بازار نشر شده است.