پیروزی بایدن انتظارات حداکثری در کشور ایجاد نکند

علی امیدی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با اشاره به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، اظهار کرد: با توجه به منطق آماری حاکم بر روند انتخابات، بعید است شرایط تغییر کند و جو بایدن پیروز انتخابات خواهد بود. آرایی که هنوز شمرده نشده، آرای پستی است و منطق حاکم بر این آرا نشان می‌دهد که اکثریت طرفدار حزب دموکرات‌اند و به احتمال بیش از 99 درصد، جو بایدن پیروز انتخابات است.

وی افزود: قطعاً شکست برای ترامپ سخت و به همین دلیل، مباحث حقوقی را مطرح کرده است. پیروزی بایدن قطعی خواهد بود، ولی ممکن است چالش‌هایی مطرح شود و دیوان عالی آمریکا به این مسئله واقف است که اگر بخواهد صندوق‌های رأی به خصوص آرای پستی را ابطال کند و با این ابطال، وضعیت به نفع ترامپ تمام شود، جنگ داخلی در آمریکا شکل می‌گیرد. برای به دست آوردن دل ترامپ، ممکن است یک‌سری از آرا ابطال شود، ولی در نتیجه نهایی انتخابات تغییری حاصل نمی‌شود و امشب یا فردا جو بایدن پیروزی‌اش را اعلام خواهد کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در پاسخ به این سؤال که آیا سقوط ترامپ و روی کار آمدن بایدن به نفع ایران خواهد بود یا اینکه در عمل اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد، اظهار کرد: یکی از فاکتورهای تأثیرگذار در سیاست خارجی، تیپ شخصیتی رهبران است. بایدن تیپ شخصیتی نزدیک به اوباما دارد و می‌خواهد میراث وی را زنده نگه دارد. در کنار بایدن نیز می‌توان به کاملا هریس اشاره کرد که نگاه صلح‌طلبانه به عرصه بین‌المللی و دوری جستن از تنش و جنگ دارد. بنابراین وقتی رهبر عوض می‌شود، در سیاست خارجی تغییراتی به وجود می‌آید، ولی اینکه این تغییرات در چه سطحی ایجاد می‌شود، می‌توان انتظارات حداقلی و حداکثری از آن داشت.

دورنما روشن می‌شود

امیدی ادامه داد: انتظارات حداقلی این است که سایه جنگ از روابط ایران و آمریکا دور ‌شود و دو طرف سعی کنند از طریق دیپلماسی، اختلافاتشان را مدیریت کنند. همچنین دیوار تحریم‌ها شکاف بردارد و دیگر شیطانی مثل ترامپ نباشد که کشورها را برای برقراری روابط با ایران تهدید کند و ایران دوباره احیا شود. یکی از دلایل افزایش شدید قیمت‌ها در داخل این بود که تاکنون دورنما روشن نبود و امکان داشت تحریم‌ها ادامه پیدا کند یا جنگ درگیرد و ... ولی از اکنون دورنما روشن می‌شود، یعنی سایه جنگ دور شده، تحریم‌ها کاهش پیدا می‌کند، ممکن است مذاکرات مجدد صورت گیرد، برجام احیا و مبادلات بانکی آزاد شود. در واقع پنداشت روشن شدن افق در حال حاضر بر بازار تأثیر گذاشته و بار روانی سنگین آن را کاهش داده است.

وی تصریح کرد: بعضاً می‌توان انتظارات حداکثری نیز داشت، مثل اینکه بایدن به سرعت وارد کاخ سفید می‌شود، دستور می‌دهد که تحریم‌ها برداشته شده و برجام احیا شود، شرایط تجاری ایران با جهان خارج کمی عادی می‌شود، شاهد ریزش شدید قیمت طلا و دلار خواهیم بود و اوضاع بهبود اساسی پیدا می‌کند. با توجه به شرایط جدید و پیروزی بایدن به چند دلیل نباید انتظارات حداکثری داشته باشیم؛ اولاً سه ماه دیگر طول می‌کشد تا بایدن در کاخ سفید مستقر شود. ثانیاً بعد از ورود به کاخ سفید باید وزیر خارجه خود را معرفی و سنا وی را تأیید کند که پروسه‌ای زمان‌بر است. وزیر خارجه جدید نیز باید تیم‌های مختلف از جمله تیم مربوط به امور ایران را تعیین کند که نیاز به زمان دارد. اگر بخواهند با ایران برای احیای برجام مذاکره کنند، این نیز زمان‌بر است. به هر حال ایران درخواست‌هایی دارد و این‌طور نمی‌شود که یک نفر برجام را تأیید و دیگری آن را رد کند و ایران هزینه بدهد و باید تدبیری اندیشیده شود که فرضاً برجام شکل دائمی به خود بگیرد. اینجاست که وارد پروسه سختی می‌شویم. ممکن است ایران دنبال دریافت خسارت باشد، چون آمریکا به طور یکجانبه از برجام خارج و خسارت سنگینی به ما وارد شده است. در واقع این مسائل، پروسه را زمان‌بر می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان افزود: از طرف دیگر، ممکن است گروه‌هایی در داخل ایران اجازه ندهند دولت تا سال آینده کاری انجام دهد و توپ در زمین دولت بعدی بیفتد. مجلس فعلی اخیراً مصوبه‌ای داشت مبنی بر اینکه غنی‌سازی به 20 درصد رسانده شود و این سیگنال مثبتی به تیم جدید آمریکا نیست. بنابراین از این نظر نمی‌توانیم انتظارات حداکثری از ورود بایدن به کاخ سفید داشته باشیم.

دولت جدید آمریکا آزادی کامل ایجاد نمی‌کند

وی بیان کرد: تحریم‌های آمریکا علیه ایران به دستور اجرایی رئیس‌جمهور این کشور و یا مصوبه کنگره آمریکا است. مصوبات را خود کنگره باید تمدید کند یا تغییر دهد که کار بسیار سختی است، ولی دستورات اجرایی که یک رئیس‌جمهور صادر می‌کند، می‌تواند از سوی رئیس‌جمهور بعدی لغو شود، ولی شیطنتی که اخیراً مشغول انجام آن هستند، این است که این تحریم‌ها را به مسئله تروریسم ربط می‌دهند و چون به زعم آنها، ایران از تروریسم حمایت می‌کند، در نتیجه این تحریم‌ها به گروه تروریسم مربوط می‌شود. در واقع بایدن و تیم وی باید افکار عمومی و هیئت حاکمه آمریکا را قانع کنند که تیم ترامپ با شانتاژ و عجله این تحریم‌ها را وضع کرده‌اند و این‌طور نیست که این تحریم‌ها زیرمجموعه تروریسم قرار گیرد و آنها برای دائمی ساختن تحریم‌ها و ایجاد محدودیت برای دولت بعدی، این تحریم‌ها را ذیل تروریسم گنجاندند؛ تروریسم ایران را محکوم می‌کنیم، ولی در عین حال که پنجره دیپلماسی باز باشد، این دستور اجرایی را صادر می‌کنیم که مثلاً برخی معاملات بانکی و فروش نفت ایران آزاد شود. دولت جدید آمریکا قطعاً آزادی کامل ایجاد نمی‌کند و محدودیت‌هایی وضع خواهد کرد، مثل اینکه بگوید ایران می‌تواند هفتصد هزار بشکه نفت صادر و در ازای آن، دارو و مواد غذایی وارد کند تا صرف امور انسان‌دوستانه شود.

امیدی تصریح کرد: اگر در یک تقسیم‌بندی ساده، سیاست خارجی کشور را به دو رویکرد ایدئولوژیک و پراگماتیستی تقسیم کنیم، کسانی که قائل به رویکرد ایدئولوژیک هستند، در شبکه‌های اجتماعی و مجامع رسمی اعلام می‌کنند که فرقی ندارد چه کسی رئیس‌جمهور آمریکا باشد، این کشور دشمن ما و شیطان بزرگ است و نوعی دشمنی ابدی و ازلی میان ایران و آمریکا وجود دارد. در واقع در تفکر این عده تغییری ایجاد نخواهد شد و اگر شرایط برای دیپلماسی، بهبود روابط و کاهش تنش‌ها وجود داشته باشد، در این راه سنگ‌اندازی می‌کنند. به خصوص چون نسبت به دولت مستقر در ایران دل خوشی ندارند و نمی‌خواهند میراث مثبتی داشته باشد، با سنگ‌اندازی‌های ممتد تلاش می‌کنند جلوی دیپلماسی را بگیرند.

وی ادامه داد: دسته دیگری که رویکرد پراگماتیستی دارند، سعی می‌کنند کارنامه مثبتی برای دولت به جا بگذارند و از طرف دیگر، نگاهی به انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده نیز دارند، اینکه بستری فراهم شود و مردم به شرکت در انتخابات تشویق شوند و آنها نیز کاندیدای قابل قبولی معرفی کنند، بنابراین سعی می‌کنند از این پنجره دیپلماسی که با روی کار آمدن بایدن ایجاد می‌شود، استفاده کنند و روندها را کمی تغییر دهند تا جامعه به دیپلماسی و احزاب و رهبران اصلاح‌طلب نظر مساعدتری داشته باشد. در یک کلام باید گفت رویکردهای محافظه‌کارانه و اصلاح‌طلبانه در همه جوامع از جمله ایران و آمریکا با عناوین مختلف وجود دارد و صدق می‌کند.