چگونه با سالمندان رفتار کنیم

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، متاسفانه برخی از ما با سالمندان مانند کودکان رفتار می‌‌کنیم. به آن‌ها امر و نهی می‌‌کنیم و فراموش کرده‌ایم که سالمند ناتوانی که با او طرف هستیم شان و مرتبه خاصی دارد که در رفتار با آن‌ها باید مراقب به خطر نیفتادن آن شان و مرتبه باشیم.
در بسیاری موارد وقتی صحبت از مراقبت و نگهداری از پدر و مادر سالمندمان به میان می‌آید، گمان می‌کنیم چون آن‌ها را دوست داریم، این مراقبت بسیار ساده است.
برای همین با یک نگرش سنتی با آن‌ها که پا به سن گذاشته‌اند، رفتار می‌کنیم؛ رفتارهایی که گاهی مناسب سن والدین سالمندمان (چه سالم و چه بیمار یا معلول) نیست. گاهی اوقات ما سعی داریم همان‌طور که از فرزندمان مراقبت می‌کنیم، با آن‌ها برخورد کنیم و فراموش می‌کنیم که ما هرگز نمی‌توانیم والد پدر و مادر خود باشیم و مراقبت از آن‌ها مهارت‌های خاصی نیاز دارد.
نکته مهم این است که این مهارت‌ها که باید در تک‌تک رفتارهای ما نمود داشته باشد، آموختنی هستند اما بیشترمان این مهارت‌ها را بلد نیستیم و صرفاً با مهر و محبت هم نمی‌توان این مهارت‌ها را در خود ساخت. شاید اگر به طریقی یاد می‌گرفتیم که چه‌طور با فرد سالمند خانواده رفتار کنیم، این همه گلایه و نارضایتی در خانواده‌مان به وجود نمی‌آمد.
اگر می‌‌خواهید به سالمندان برای وقت گذراندن با همسالان خود، توصیه‌‌هایی داشته باشید این توصیه‌‌ها حتماً باید به شکل پیشنهاد به آن‌ها داده شود نه به شکل دستور. آزادی عمل را از آن‌ها نگیرید و فقط آن‌ها را تشویق و ترغیب کنید تا برنامه‌ریزی‌‌های جدیدی برای خود داشته باشند.
تجربه نشان می‌‌دهد که دستور دادن و حکم صادر کردن برای سالمندان، آن‌ها را افسرده و ناامید خواهد کرد و حتی باعث خواهد شد که مقاومت کرده و حالت دفاعی به خود بگیرند و بخواهند جایگاه قبلی خود را به رخ شما کشیده یا دوباره بدان برگردند. در حالی‌که توان آن‌را هم ندارند و سرانجام ناامیدتر و افسرده شوند.
دوره سالمندی هم مانند هر دوره دیگری در زندگی خصوصیات و دغدغه‌های مربوط به خود را دارد به‌طور خلاصه، شاید بتوان تنها یک نکته مهم را در مورد رفتار با سالمندان اشاره کرد. آن نکته مهم این است که ما باید همواره در ذهن خود یادآوری کنیم که این سالمند (پدر، مادر یا هر عضو دیگر خانواده) به‌دلیل ضعف قوای جسمانی و آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌ها به‌شدت نگران و مضطرب است که مبادا سلامت او به مخاطره بیفتد.
از سوی دیگر و علاوه‌بر این نگرانی، به‌خاطر تغییر شرایط زندگی و کم‌مشغله‌‌تر شدن نسبت به گذشته‌ها، این افراد تا حدی دچار کاهش اعتماد به نفس می‌شوند. بنابراین همواره در تلاش‌اند و با این درگیری ذهنی می‌کوشند که به خود و اطرافیان بگویند هنوز هم مانند گذشته فرد مؤثری هستند.
حالا اگر ما خودمان به اشکال مختلف، به فرد سالمند کمک کنیم که از نظر ذهنی، آسودگی این‌که هنوز جایگاه قبلی، یعنی مؤثر و مفید بودن را دارد؛ در نتیجه از اضطراب سالمند کم شده،جایگاه خود را در مخاطره نمی‌بیند و دچار کاهش اعتماد به نفس نمی‌شود.
همان‌طور که شما و دیگر کسانی‌که در خانواده‌شان فرد سالمندی را دارند، به وضوح مشاهد می‌کنید وقتی به هر دلیلی جایگاه قبلی والدین شما که در دوران طولانی بزرگسالی آن‌را به سختی تثبیت کرده بودند، در معرض آسیب قرار می‌گیرد ،فرد سالمند به‌دنبال به‌دست آوردن آن جایگاه قبلی، ممکن است به حوزه‌هایی وارد شود که شاید برای شما و یا بعضی از افراد خانواده ورود به این حوزه نوعی دخالت تعبیر شود و یا تا حدی هضم سخت باشد؛ مثلاً مادر شما چنین قصدی ندارد که در امور تربیت فرزند شما و یا روابط خانوادگی‌تان دخالت کند، بلکه فقط می‌خواهد نشان دهد که هنوز هم مثل گذشته فردی مفید و توانمند است که دیگران می‌توانند به او رجوع کرده و در حوزه‌های مختلف از او نظر بخواهند. اگر هر کدام از ما برحسب علاقه، توان و تخصص سالمندمان، جایگاهش را به او تقدیم کنیم و با رفتارمان به او نشان دهیم که هرگز از نظر ما به فردی سربار و غیر موثر تبدیل نشده است، بسیاری از مسایل و مشکلات‌مان حل خواهد شد.
اکثر سالمندان توانمندی‌‌های خاصی دارند. اگر به آن‌ها این فرصت و موقعیت را بدهیم که توانایی خود را به نوجوانان و کودکان محله یا فامیل بیاموزند، احساس مفید بودن آن‌ها را افزایش داده‌ایم. یا اگر مثلاً می‌‌توانند به کودک ما دیکته بگویند یا در حساب ساده به آن‌ها کمک کنند خوب است که از آن‌ها کمک بگیریم.
از جملات و سؤالات واضح و دقیق استفاده کنید. اگر درک و فهم سؤال یا جملات شما برای طرف مقابل‌تان دشوار است اصراری بر تکرار چندین باره آن نداشته باشید. جملات و سؤالات مبهم و غیرواضح افراد سالخورده را که حافظه کوتاه‌مدت و یا مشکل شنوایی دارند را با مشکل مواجه می‌کند. از سؤالات مستقیم استفاده کنید. هر قدر زبان‌تان صریح‌تر باشد فهم آن آسان‌تر خواهد بود.
از در هم آمیختن موضوعات و مطالب مختلف خودداری کنید. سعی کنید عبارات و نظرات خود را به‌طور منطقی و معقول مطرح کنید. اگر چند مسأله را با هم ترکیب کنید ممکن است فهم آن برای سالمند سخت باشد. در هر ارتباط سعی کنید یک منظور را به فرد سالخورده منتقل کنید. مثلاً نگویید: اول تلفنی حال عمو را بپرس و بعد صدایم کن تا منزل آقای محبی را شماره بگیرم تا از احوالش با خبر شویم.بلکه بگویید: بهتر است شماره بگیرم با عمو احوال‌پرسی کنید.سپس بعد از انجام این‌کار بگویید: بهتر است با منزل آقای محبی هم تماس بگیریم و جویای احوال وی شویم.
در صورت امکان از کمک‌های بصری استفاده کنید. اگر شخص سالخورده مشکلات حافظه یا شنوایی دارد لازم است که کمی خلاقیت به خرج دهید. از توضیحات تصویری استفاده کنید و آن‌چه را که درباره‌اش حرف می‌زنید به وی نشان دهید. مثلاً در حالی‌که به کمرتان اشاره می‌کنید بگویید: کمرتان درد می‌کرد، بهتر شد؟
صبور باشید و لبخند بزنید. در بسیاری از مواقع سالخوردگان برخی رفتارهای کودکانه از خود نشان می‎دهند که شاید شما به‌عنوان یک جوان از دیدن این رفتارها یا شنیدن این استدلال‌ها ناراحت و کلافه شوید ولی توجه کنید که این طرز برخوردها اقتضای دوران کهولت سن است پس یک لبخند صادقانه در این مواقع حکایت از فهم و درک شما دارد. همچنین فضایی دوستانه برای تعامل به وجود آورید و به طرف سالخورده‌تان فرصت فهم و هضم مطالب را بدهید.
منبع: مرکز مشاوره معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی لرستان