تجلی اوصاف الهی و قرآن مجسم
گروه اندیشه: تقویان معتقد است که امام علی(ع) و دیگر معصومین(ع) تجلی همه اوصاف الهی بودند و باید تلاش شود تا به مقام ایشان رجوع شود. همچنین وی بر آن است که امام علی(ع) و معصومین، تجلی عینی قرآن هستند.
عباس تقویان، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درخصوص وجوه شخصیتی امام علی(ع)، گفت: با توجه به اینکه امیرالمومنین سمبل انسان کامل است و تجلی‌بخش همه اسماء و صفات الهی، طبیعتا همه اسماء و صفات الهی به نحو تام و تمام در وجود ایشان متجلی شده است و ما که طبعا معصوم نیستیم و به درجاتی مادون جایگاه معصوم هستیم، همه اوصاف و صفات امامان به نحوی در ما وجود دارد، اما ما باید همیشه بدانیم که از این صفات به نحو کامل برخوردار نبوده و از آن دور هستیم.
امام علی(ع)؛ تجلی اوصاف الهی
تقویان ادامه داد: ما در جنبه‌های اوصاف فردی مانند تقوا، زهد و ساده‌زیستی باید تلاش کنیم که خود را لحظه به لحظه به امام علی(ع) نزدیک‌تر بکنیم. به لحاظ صفات اجتماعی نیز همین طور است. برای مثال بر اساس روایات و شواهد تاریخی بارز‌ترین صفت و ویژگی امیرالمومنین که به خصوص در نهج‌البلاغه منعکس شده، مسئله عدالت است. عدالت‌محوری و عادل بودن در امیرالمومنین بسیار بارز است که یکی از اوصاف حاکم اسلامی است.
وی افزود: به نظر بنده یکی از صفاتی که بیشتر مغفول بوده است، مسئله عدالت‌خواهی در جنبه‌های فردی و جمعی است. این مسئله به ویژه در جنبه‌های سیاسی و اجتماعی که واقعا وجود امیرالمومنین و رفتار ایشان می‌تواند آینه تمام‌نما و مشعلی پر نور برای زمامداران ما باشد که در همه جنبه‌ها، شخصیت عدالت‌محور حضرت علی(ع) را الگوی خودشان قرار دهند.
امام علی(ع)؛ وجود عینی قرآن
عضو هئیت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پاسخ به این پرسش که امام علی(ع) چه افق‌هایی را در خصوص قرآن می‌گشایند؟ گفت: وقتی در رابطه با نسبت وجود اقدس امیرالمومنین با قرآن می‌خواهیم صحبت کنیم باید توجه کنیم که وجود ایشان یک وجود عینی و خارجی قرآن بود و طبعا ارتباطی که این وجود و معصومین با قرآن دارند مسئله تساوق کلامی و فلسفی است.
تقویان ادامه داد: در عالم معنا قرآن و وجود اهل بیت یک نسبت تساوی دارند، اما با توجه به این که قرآن وجود کتبی و لفظی دارد و همین وجود کتبی و لفظی قرآن در عالم خارج در وجود حضرات معصومین از جمله امیر مومنان تحقق و عینیت پیدا کرده است. با این بیان می توان گفت که قرآن سه مرتبه دارد، مرتبه الوهی و تألهی که وجود عنداللهی قرآن کریم است که دست ما به آن مرتبه نمی‌رسد. مرتبه دوم قرآن وجود تنزیلی و تنزلی آن است که به صورت لفظ به پیامبر و از پیامبر به ما عرضه شده است که ما آن را می‌خوانیم و به اندازه درک و فهم‌مان عمل می‌کنیم. مرتبه سوم که علت غایی نزول قرآن است مرتبه تعینی و عینیت خارجی است که در وجود امیرالمومنین و حضرات معصومین(ع) تجلی و تحقق پیدا کرده است.
معصومین(ع) تجسم قرآن
وی افزود: همان طور که در وصیت پیامبر اکرم در پایان عمرشان برای ما در حدیث ثقلین روایت شده است، قرآن و عترت از سوی پیامبر برای ما به یادگار گذاشته شده است و ایشان معتقدند مادامی که به این دو عمل شود ضلالت حاصل نخواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: جالب این است که راویان این روایت نقل می‌کنند زمانی که پیامبر این روایت را نقل کردند، دو انگشت خود را کنار هم قرار دادند و فرمودند این دو به این شکل کنار هم هستند و هیچکدام نسبت به دیگری تقدم و تاخر ندارد.
تقویان ادامه داد: می‌توان از این روایت شریف نتیجه گرفت که وجود حضرات معصومین(ع) عینیت تحصلی، تحققی و خارجی قرآن کریم است. پس هر صفتی در قرآن کریم آمده است در ظرف امیرالمومنین(ع) و دیگر امامان تحقق می‌یابد. آموزه‌های اخلاقی و رفتاری قرآنی کریم به نحو تام و تمام در سیره معصومین تحقق یافته و قابل مشاهده است.
وی افزود: قرآن کریم به صراحت می‌فرماید که «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا: قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسین اميد دارد و خدا را فراوان ياد می‌كند» (احزاب، 21) آخر قرآن پیامبر را اسوه و الگوی تام و تمام برای همه مومنین و مسلمانان معرفی می کند و حضرت علی(ع) به عنوان نفس پیامبر واجد همه این صفات بوده‌اند.
تقویان در پایان گفت: باید توجه شود که در روایت معروفی از اسماء بنت عمیس سوال می‌شود که پیامبر را برای ما معرفی بکن و ایشان می‌گویند کان خلقه القرآن، یعنی وجود پیامبر و اخلاق و رفتار ایشان با قرآن عینیت داشت و گویا انسان وقتی پیامبر را می دید قرآن مجسمی را می‌بیند که وارثان و اوصیای پیامبر هم واحد این کمال بوده و در حقیقت قرآن‌های عینی و خارجی بودند.
امام علی(ع)؛ تجلی اوصاف الهی
تقویان ادامه داد: ما در جنبه‌های اوصاف فردی مانند تقوا، زهد و ساده‌زیستی باید تلاش کنیم که خود را لحظه به لحظه به امام علی(ع) نزدیک‌تر بکنیم. به لحاظ صفات اجتماعی نیز همین طور است. برای مثال بر اساس روایات و شواهد تاریخی بارز‌ترین صفت و ویژگی امیرالمومنین که به خصوص در نهج‌البلاغه منعکس شده، مسئله عدالت است. عدالت‌محوری و عادل بودن در امیرالمومنین بسیار بارز است که یکی از اوصاف حاکم اسلامی است.
وی افزود: به نظر بنده یکی از صفاتی که بیشتر مغفول بوده است، مسئله عدالت‌خواهی در جنبه‌های فردی و جمعی است. این مسئله به ویژه در جنبه‌های سیاسی و اجتماعی که واقعا وجود امیرالمومنین و رفتار ایشان می‌تواند آینه تمام‌نما و مشعلی پر نور برای زمامداران ما باشد که در همه جنبه‌ها، شخصیت عدالت‌محور حضرت علی(ع) را الگوی خودشان قرار دهند.
امام علی(ع)؛ وجود عینی قرآن
عضو هئیت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پاسخ به این پرسش که امام علی(ع) چه افق‌هایی را در خصوص قرآن می‌گشایند؟ گفت: وقتی در رابطه با نسبت وجود اقدس امیرالمومنین با قرآن می‌خواهیم صحبت کنیم باید توجه کنیم که وجود ایشان یک وجود عینی و خارجی قرآن بود و طبعا ارتباطی که این وجود و معصومین با قرآن دارند مسئله تساوق کلامی و فلسفی است.
تقویان ادامه داد: در عالم معنا قرآن و وجود اهل بیت یک نسبت تساوی دارند، اما با توجه به این که قرآن وجود کتبی و لفظی دارد و همین وجود کتبی و لفظی قرآن در عالم خارج در وجود حضرات معصومین از جمله امیر مومنان تحقق و عینیت پیدا کرده است. با این بیان می توان گفت که قرآن سه مرتبه دارد، مرتبه الوهی و تألهی که وجود عنداللهی قرآن کریم است که دست ما به آن مرتبه نمی‌رسد. مرتبه دوم قرآن وجود تنزیلی و تنزلی آن است که به صورت لفظ به پیامبر و از پیامبر به ما عرضه شده است که ما آن را می‌خوانیم و به اندازه درک و فهم‌مان عمل می‌کنیم. مرتبه سوم که علت غایی نزول قرآن است مرتبه تعینی و عینیت خارجی است که در وجود امیرالمومنین و حضرات معصومین(ع) تجلی و تحقق پیدا کرده است.
معصومین(ع) تجسم قرآن
وی افزود: همان طور که در وصیت پیامبر اکرم در پایان عمرشان برای ما در حدیث ثقلین روایت شده است، قرآن و عترت از سوی پیامبر برای ما به یادگار گذاشته شده است و ایشان معتقدند مادامی که به این دو عمل شود ضلالت حاصل نخواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: جالب این است که راویان این روایت نقل می‌کنند زمانی که پیامبر این روایت را نقل کردند، دو انگشت خود را کنار هم قرار دادند و فرمودند این دو به این شکل کنار هم هستند و هیچکدام نسبت به دیگری تقدم و تاخر ندارد.
تقویان ادامه داد: می‌توان از این روایت شریف نتیجه گرفت که وجود حضرات معصومین(ع) عینیت تحصلی، تحققی و خارجی قرآن کریم است. پس هر صفتی در قرآن کریم آمده است در ظرف امیرالمومنین(ع) و دیگر امامان تحقق می‌یابد. آموزه‌های اخلاقی و رفتاری قرآنی کریم به نحو تام و تمام در سیره معصومین تحقق یافته و قابل مشاهده است.
وی افزود: قرآن کریم به صراحت می‌فرماید که «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا: قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسین اميد دارد و خدا را فراوان ياد می‌كند» (احزاب، 21) آخر قرآن پیامبر را اسوه و الگوی تام و تمام برای همه مومنین و مسلمانان معرفی می کند و حضرت علی(ع) به عنوان نفس پیامبر واجد همه این صفات بوده‌اند.
تقویان در پایان گفت: باید توجه شود که در روایت معروفی از اسماء بنت عمیس سوال می‌شود که پیامبر را برای ما معرفی بکن و ایشان می‌گویند کان خلقه القرآن، یعنی وجود پیامبر و اخلاق و رفتار ایشان با قرآن عینیت داشت و گویا انسان وقتی پیامبر را می دید قرآن مجسمی را می‌بیند که وارثان و اوصیای پیامبر هم واحد این کمال بوده و در حقیقت قرآن‌های عینی و خارجی بودند.
