توسل، از امتیازات فرهنگ تشیع است/ جایگاه توسل در آیات و روایات
گروه اندیشه: توسل و عشق وافر به پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) از امتیازات خاص فرهنگ تشیع به‌شمار می‌رود.از آیات قرآن به‌خوبى استفاده می‌شود که وسیله قرار دادن مقام انسان صالحى در پیشگاه خدا و طلب چیزى از خداوند به‌خاطر او، به هیچ‌وجه ممنوع نیست و منافاتی با توحید ندارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، توسل در لغت به‌معنای تمسک جستن به وسیله‌ها برای نیل به مقصود بوده و در اصطلاح به‌معنای واسطه قرار دادن پیامبران وامامان و صالحان به درگاه خداوند است.
سه نظریه در رابطه با توسل مطرح می‌شود به‌طوری‌که عده‌ای قائل به جواز توسل شده‌اند، گروه دیگر مطلقاً آن‌را حرام دانسته‌اند و دسته سوم در مشروعیت آن قائل به تفصیل شده‌اند.
مشروعیت توسل از منظر قرآن و احادیث
خداوند در آیه 35 سوره مبارکه مائده به این نکته اشاره دارد که باید واسطه وجود داشته باشد و می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ وَجَاهِدُواْ فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ اى کسانى‌که ایمان آوردهاید از خدا پروا کنید و به او توسل و تقرب جویید و در راهش جهاد کنید باشد که رستگار شوید».
در این آیه وسیله معنای وسیعی دارد و هرچیزی را که به کمک آن تقرب به حضرت حق حاصل شود، شامل میگردد، اعم از ایمان به خدا، عبادت او، جهاد در در راه خدا و یا شفاعت پیامبران، امامان و بندگان صالح خدا.
چنان‌چه امیرمؤمنان علی(ع) در موردی در ذیل این آیه فرمودند: «أنا وسیلَتُه» «من وسیله تقرب به خدا هستم» و در مورد دیگر مصادیق «وسیلة تقرّب به خدا» را ایمان، نماز، روزه و جهاد معرفی کردند، همچنین در سیره عملی مسلمین در زمان پیامبراکرم(ص) بر همین منوال بوده، که از پیامبر(ص) میخواستند نزد خداوند شفاعت آن‌ها را بنماید خداوند در آیه 64 سوره مبارکه نساء بر آن صحه گذاشته است.
حال از همین روست که زندگی عالمان راستین سرشار از ابراز عشق و علاقه به انوار مقدس معصومین(ع) و توجه و توسل به آن‌هاست و خود نیز اذعان داشته و دارند که از مهم‌ترین اسباب توفیق ایشان در رسیدن به مدارج علمی و معنوی توسل به اهل‌بیت و عنایات ایشان بوده است.
همچنین، در روایات آمده است که سلمان می‌گوید: از رسول خدا شنیدم که می‌فرمود: خداوند می‌فرماید ای بندگان من آیا چنین است که کسی حاجات بزرگی از شما میخواهد و شما حوائج او را بر نمیآورید مگر این‌که کسی را نزد شما شفیع قرار دهد که محبوب‌ترین مردم به نزد شماست، آن‌گاه حاجت او را به احترام آن شفیع بر میآورید حال آگاه باشید و بدانید که گرامی‌ترین خلق و افضل آنان نزد من محمد(ص) است و برادر وی علی و امامان پس از وی همانان که وسیلههای مردم به‌سوی من هستند، اینک بدانید که هر کس حاجتی دارد و نفعی را طالب است یا آن‌که دچار حادثهای بس صعب و زیانبار گشته و رفعِ آن‌را خواهان است، باید مرا به محمد(ص) و آل طاهرینش بخواند تا به نیکوترین وجه آن را برآورم.
توسل و عشق به اهل بیت(ع) در معارف دین
توسل و عشق وافر به پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) از امتیازات خاص فرهنگ تشیع به‌شمار می‌رود که ریشه در آیات نورانی وحی و فرمایشات معصومین(ع) دارد.
در نظر شیعه نبی مکرم اسلام(ص) و اهل‌بیت(ع) وسائط فیض الهی هستند که خداوند از طریق ایشان برکات خویش را بر بشر می‌فرستد و این وساطت هم در زمینه تکوین و هم در زمینه تشریع و هدایت بشر است و از طرف دیگر حیات و ممات ایشان یکسان است؛ از این‌رو تمسک و توسل به این انوار پاک در دنیا باعث وساطت این بزرگواران نزد پروردگار و حل شدن مشکلات با افاضه الهی و موجب شفاعت آن‌ها در قیامت میگردد و کسی‌که قدم در راه اطاعت از دستورات آن‌ها بنهد رستگار خواهد شد.
در زیارت جامعه که ازطرف امام هادی(ع) بیان شده است، این‌گونه میخوانیم: «مَن أتاکم نجی و من لم یأتکم هلک ...من والاکم فقد والی الله و من عاداکم فقد عادی الله... بکم فتح الله و یکم یختم و بکم ینزل الغیث و بکم یمسک السماء أن تقع علی الارض ...من اراد الله بدأبکم ...؛ هرکس نزد شما آمد، نجات خواهد یافت و کسی‌که از شما فاصله گرفت هلاک می‌شود... هرکس شما را دوست بدارد خدا را دوست داشته و هرکس با شما دشمنی کند با خدا دشمنی کرده است... به شما خداوند آغاز می‌کند و به شما پایان میدهد و به‌وسیله شما باران می‌فرستد و به‌وسیله شما آسمان را نگه میدارد... هرکه خدا را خواهد باید از طریق شما آغاز کند و به خدا تقرب جوید...».
توسل و توجه به اهل بیت(ع) در کلام بزرگان
آیت‌الله قاضی در ضمن توصیه به زیارات مختلف و توسل به اهل‌بیت(ع)، به شاگردان خود توصیه می‌کند: قرائت زیارت جامعه در هر روز جمعه، مقصودم همان زیارت جامعه معروفه است.
همچنین، آیت‌الله العظمی بهاء‌الدینی(ره) سفارش مؤکّدی نسبت به توسل به معصومین(ع) و بالاخص حضرت زهرا(س) داشتند و می‌فرمودند: «ما می‌دانیم هرچه را که حضرت فاطمه(س) امضا کند از نظر پیامبر و ائمه امضا شده است که هیچ حرفی روی آن نیست» و آیت‌الله بهجت(ره) می‌گوید: «امام عین‌الله ناظره است ...امام زنده است، ناضر است قادر و مقتدر است. ائمه(ع) حاضرند، میبینند، جواب می دهند ... التفات ما کم است... زیارت شما قلبی باشد در موقع ورود اذن دخول بخواهید اگر حال داشتید به حرم بروید... اگر حالتان مساعد نیست به‌کار مستجی دیگری بپردازید سه روز روزه بگیرید و غسل کنید و به حرم بروید و دوباره از حضرت اجازه ورود بخواهید... همه زیارتنامهها مورد تایید هستند زیارت جامعه کبیره را بخوانید، زیارت امین‌الله مهم است، قلب شما بخواند ، با زبان قلب بخوانید...».
قرآن و توسل
از آیات دیگر قرآن نیز به‌خوبى استفاده می‌شود که وسیله قرار دادن مقام انسان صالحى در پیشگاه خدا و طلب چیزى از خداوند به‌خاطر او، به هیچ‌وجه ممنوع نیست و منافاتی با توحید ندارد، به‌طوری‌که در آیه 64 سوره مبارکه نساء مى‌خوانیم :«وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآؤُوکَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِیمًا؛ و ما هیچ پیامبرى را نفرستادیم مگر آن‌که به توفیق الهى از او اطاعت کنند و اگر آنان وقتى به خود ستم کرده بودند پیش تو می‌آمدند و از خدا آمرزش میخواستند و پیامبر نیز براى آنان طلب آمرزش میکرد قطعاً خدا را توبهپذیر مهربان می‌یافتند».
همچنین، خداوند در آیه 97 سوره مبارکه یوسف درباره برادران یوسف می‌فرماید «قَالُواْ یَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا کُنَّا خَاطِئِینَ؛ گفتند: اى پدر براى گناهان ما آمرزش خواه که ما خطاکار بودیم»، و در آیه 114 سوره مبارکه توبه نیز موضوع استغفار ابراهیم در مورد پدرش آمده که تاثیر دعاى پیامبران را درباره دیگران تایید می‌کند که می‌فرماید: «وَمَا کَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِیمَ لِأَبِیهِ إِلاَّ عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِیَّاهُ فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ إِنَّ إِبْرَاهِیمَ لأوَّاهٌ حَلِیمٌ؛ و طلب آمرزش ابراهیم براى پدرش جز براى وعدهاى که به او داده بود نبود ولى هنگامى‌که براى او روشن شد که وى دشمن خداست از او بیزارى جست به‌راستى ابراهیم دلسوزى بردبار بود».
