عزم و آمادگی منتظران؛ دوری از کسالت و سستی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی راغبی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم در یادداشتی که در اختیار ایکنای قم قرار داد، نوشت: انتظار فرج در نگاه مهدوی، یک هیجان مقطعی یا احساس قلبی بی‌عمل نیست بلکه سبک زندگی‌ای فعال و سازنده است. منتظر حقیقی کسی است که با عزم، اراده محکم و آمادگی دائمی، مسیر بندگی و اصلاح را پیش می‌گیرد.

آفت اصلی این مسیر، کسالت و سستی است؛ همان آسیبی که انسان را از حرکت بازمی‌دارد و مانع شکل‌گیری اراده می‌شود.

قرآن کریم درباره علت لغزش انسان، به «فقدان عزم» اشاره می‌کند: «وَلَقَدْ عَهِدْنَا إِلَىٰ آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا؛ و پیش از این از آدم پیمان گرفته بودیم، اما او فراموش کرد و در او عزم و اراده قاطعی نیافتیم.»

انسان وقتی دچار غفلت می‌شود که عزم در او ضعیف گردد؛ و منتظرِ واقعی کسی است که این ضعف را با مجاهدت فردی درمان می‌کند. لذا برای تحقق آمادگی و عزم، امور زیر باید مورد توجه قرار گیرد:

۱.عزم: موتور حرکت منتظر: انتظار مهدوی، تنها با اراده قاطع معنا پیدا می‌کند. همان‌طور که شیخ نعمانی در كتاب الغيبة از امام صادق(ع) نقل می‌کند که آن حضرت در آخر حدیث دستور به جدیت و عزم و آمادگی می‌دهد و معیار منتظر واقعی را به روشنی بیان کرده‌ و می‌فرماید: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكونَ مِنْ  أَصْحابِ  اَلْقائِم.... فَجِدُّوا وَ انْتَظِروا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُها اَلْعِصابَةُ اَلْمَرْحومَةُ؛ هر کس دوست دارد از یاران قائم(عج) باشد پس بکوشید و در انتظار باشید. گوارا باد بر شما ای گروهی که مشمول رحمت الهی هستید!»(الغيبة، شیخ نعمانی، ج ۱، ص ۲۰۰).

این روایت حقیقت مهمی را نشان می‌دهد که همراهی با امام، ادعا نیست؛ اراده و عمل می‌خواهد. «انتظار» یعنی حرکت، نه سکون. شاخص منتظر، تصمیم‌گیری‌های اخلاقیِ محکم است. در واقع، منتظر کسی است که اراده‌اش از بزرگ‌ترین سرمایه‌های او برای ظهور است.

۲. مبارزه با کسالت؛ اولین میدان مجاهدت منتظر: کسالت، دشمن خاموشِ بندگی و بزرگ‌ترین مانع رشد اراده است.

ائمه(ع) آن را آفتی می‌دانند که انسان را از رسیدن به بهره دنیا و آخرت محروم می‌کند: امام کاظم(ع) می‌فرماید: «إيّاكَ وَ الْكَسَلَ وَ الضَّجَرَ، فَإِنَّهُما يَمْنَعانِكَ حَظَّكَ مِنَ الدُّنْيا وَالْآخِرَة؛ از کسالت و ملالت دوری کن، چرا که این دو تو را از بهره‌ات از دنیا و آخرت بازمی‌دارند.» (الکافی، شیخ کلینی، ج۵، ص۸۵).

کسی که در عبادت، مطالعه، کار، برنامه‌ریزی و اصلاح خود سستی می‌کند، چگونه می‌تواند سرباز امام زمان(عج) باشد؟ پیش از هر جبهه‌ای، منتظر باید نفس خود را تربیت کند.

مبارزه با کسالت یعنی: برنامه ثابت عبادت؛ نشاط در انجام کارهای خیر؛ تقویت نظم فردی؛ و کنارگذاشتن سبک زندگیِ فرساینده و وقت‌گیر. این‌ها پایه‌های عزم مهدوی هستند.

۳. آمادگی دائمی: منتظرِ فعال، نه منفعل: روایات، مقام منتظری را که با آمادگی و عزم زندگی می‌کند بسیار بلند شمرده‌اند:  امام صادق(ع) می‌فرماید: «مَنْ ماتَ مِنْكُمْ عَلی‌ هَذا اَلْأَمْرِ مُنْتَظِراً لَهُ كانَ كَمَنْ كانَ فِي فُسْطاطِ اَلْقائِمِ عَلَيْهِ اَلسَّلام؛ هرکس از شما بر همین راه در حال انتظار بمیرد، جایگاهش همانند کسی است که در خیمه فرماندهی قائم(عج) حضور داشته باشد.» (المحاسن، البرقی، ج ۱، ص ۱۷۳).

این تشبیه بسیار پرمعناست: «فُسْطاط» خیمه اصلی لشکر و جایگاه یاران خاص است؛ و امام صادق‌(ع) منتظرِ واقعی را ـ پیش از ظهور ـ در همین رتبه می‌نشاند. پس انتظارِ حقیقی یک مقام فعال و مسئولیت‌آور است، نه حالتِ عبادیِ منفعل. چنین انتظاری نیازمند سبک زندگیِ آماده‌ساز است؛ آمادگی اخلاقی، معنوی، علمی، رفتاری و حتی جسمی؛ چون منتظر برای یاری امام، باید آمادگی کامل داشته باشد.

۴. نشاط و امید؛ روح عزم مهدوی: سستی، معمولاً از ناامیدی و نگاه منفی به زندگی سرچشمه می‌گیرد. منتظر مهدی(عج)، با امید به وعده الهی، این چرخه را می‌شکند. پیامبر اکرم(ص) به صراحت برای رهایی از این آفت دعا می‌کردند: «اللّهُمّ إِنِّی أَعوذُ بِكَ... مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَل؛ خدایا از ناتوانی و سستی، به تو پناه می‌برم…»(من لا يحضره الفقيه، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۳۳۵).

بطور خلاصه؛ شخصیت منتظر مهدی(عج) دارای عزم چنین است: اراده‌مند در برابر شهوت و غفلت؛ دقیق و منظم در عبادت، کار و علم؛ دور از تنبلی و بی‌حوصلگی؛شاداب، امیدوار و پرانرژی؛ آماده دائمی برای نقش‌آفرینی در عصر ظهور. کسی که امروز با عزم زندگی کند فردا در صف یاران امام خواهد بود و اگر پیش از ظهور از دنیا برود، همانند مجاهدی است که در خیمه اصلی لشکر امام(ع) بوده است.