حضرت زهرا(س)؛ بزرگترین مربی تاریخ
استاد جامعةالزهرا(س) با بیان اینکه حضرت زهرا(س) بزرگترین مربی تاریخ بودند، گفت: سیره تربیتی ایشان نشان میدهد که چگونه فرزندانی شجاع، عالم، مدیر و مدبر، فعال، سخاوتمند، ایثارگر و فداکار تربیت کردند.
حضرت فاطمه زهرا(س) در تاریخ اسلام جایگاهی بیبدیل دارند؛ جایگاهی که نهتنها در منابع شیعه بلکه در منابع معتبر اهل سنت نیز مورد تأکید قرار گرفته است. محبت پیامبر اکرم(ص) به ایشان، عصمت و طهارت ایشان، و نقش بیبدیلشان در خانواده و جامعه، همگی نشاندهنده اهمیت و ارزش والای حضرت زهرا(س) است. این شخصیت برجسته نهتنها الگوی کامل زن مسلمان و بانوی خانواده است بلکه آموزهها و سیره عملی ایشان میتواند بهعنوان زبان مشترک میان مسلمانان و حتی پیروان دیگر ادیان توحیدی، در جهت همگرایی، گفتوگو و کاهش اختلافات مذهبی مورد استفاده قرار بگیرد.
با توجه به فضایل اخلاقی و رفتاری حضرت زهرا(س)، از جمله معنویت، صبر، مقاومت در برابر ظلم، دفاع از حق و ولایت و خدمت به مردم، میتوان ایشان را نمادی از عدالت، کرامت انسانی و اخلاق نیکو دانست. مطالعه سیره حضرت زهرا(س) و بهرهگیری از آموزههای تربیتی و خانوادگی ایشان، نهتنها میتواند وحدت مسلمانان را تقویت کند، بلکه الگویی جهانی برای گفتوگو میان ادیان، احترام به انسان، ترویج اخلاق و عدالت فراهم میآورد.
از اینرو، خبرنگار ایکنا از قم، با طیبه ربانی، استاد جامعةالزهرا(س) به گفتوگوی تفصیلی نشست، تا با بررسی جایگاه حضرت زهرا(س) در منابع مشترک اسلامی و سیره اخلاقی، اجتماعی و خانوادگی ایشان، نشان دهد چگونه شخصیت این بانوی بزرگ میتواند نقطه اتکایی برای تقریب مذاهب و ایجاد وحدت میان امت اسلامی باشد و بهعنوان الگویی عملی و اخلاقی برای همگان معرفی شود. در ادامه، بخش سوم این گفتوگو را با هم میخوانیم.
ایکنا- چگونه میتوان آموزهها و سبک زندگی حضرت زهرا(س) را بهعنوان زبان مشترک برای کاهش اختلافات مذهبی مطرح کرد؟
آموزهها و سبک زندگی حضرت فاطمه(س) با تأکید بر اخلاق، عدالت، کرامت انسانی و خدامحوری، میتواند بهعنوان زبان مشترک برای کاهش اختلافات مذهبی در جهان اسلام مطرح شود، زیرا این مفاهیم در میان همه مذاهب اسلامی و حتی ادیان توحیدی، ارزشهای بنیادین مشترک محسوب میشوند. به این ترتیب، میتوان از آنها در گفتوگوهای بینالمللی و بینادیانی استفاده کرد.
بیشتر بخوانید:
حضرت زهرا(س) میتوانند بهعنوان الگوی مشترک بین ادیان و مذاهب اسلامی مطرح شوند؛ الگویی که هر انسان آزادیخواه و حقطلبی باید دنبال کند. سیره حضرت زهرا(س) در دفاع از امام علی(ع) و حماسه غدیر نیز برای همه مسلمانان الگو است.
ایشان هیچگاه درگیری لفظی یا خشونت را پیش نگرفتند، بلکه شبها تا 40 شب به در خانه مهاجر و انصار میرفتند و فقط واقعه غدیر را یادآوری میکردند و میفرمودند: «آیا روز غدیر را فراموش کردید؟» هدف آن بود که بیعت و پیمان با علی(ع) پایدار بماند.
بنابراین، مسلمانان میتوانند به جای درگیری لفظی و اعمال تروریستی که هم وجه داخلی و هم وجه بینالمللی را آسیب میزند، با پیروی از حضرت زهرا(س) و علمای بزرگی مانند علامه امینی و مقام معظم رهبری، به تبیین عالمانه و صحیح حقایق تاریخی بپردازند و با جهل مبارزه کنند.
همانگونه که در روایتی از امام علی(ع) آمده است: «النّاسُ أعداءُ ما جَهِلوا؛ مردم، دشمن چیزى هستند که نمىدانند.» وقتی جهل از بین برود، محبت واقعی بین مسلمانان ایجاد میشود و هرکس به عقیده دیگری احترام میگذارد.
جهاد تبیین و روشنگری عالمانه و متعهدانه ضروری است، در جشنهای سالروز میلاد پیامبر(ص)، امسال شاهد صحنههای باشکوه وحدت در کشور بودیم، در استانهای مختلف، صداوسیما مراسمی را پوشش داد که در آن، شیعیان و اهل سنت در یک مجلس مشترک، میلاد پیامبر اسلام(ص) را جشن گرفتند.
ایکنا- در عصر حاضر، چه شیوههایی برای معرفی سیره حضرت زهرا(س) به غیرمسلمانان مؤثرتر است و چگونه به تقریب ادیان کمک میکند؟
امروزه که در عصر ارتباطات و رسانه زندگی میکنیم، طبیعتاً میتوانیم از تمام ظرفیتهای موجود برای معرفی حضرت زهرا(س) بهره بگیریم. اگر تا به حال نتوانستهایم حضرت زهرا(س) و حضرت معصومه(س) را به جهانیان معرفی کنیم، بخشی از آن به کمکاری خود ما بازمیگردد. امام رضا(ع) فرمودهاند: «رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً أَحْیَا أَمْرَنَا قُلْتُ کَیْفَ یُحْیِی أَمْرَکُمْ قَالَ یَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ یُعَلِّمُهَا اَلنَّاسَ فَإِنَّ اَلنَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ کَلاَمِنَا لاَتَّبَعُونَا؛ خداوند، رحمت کند آن بندهای را که امر ما را زنده کند! گفتم: چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمود: علوم ما را فراگیرد و به مردم بیاموزد، که اگر مردم زیباییهای گفتار ما را میدانستند، از ما پیروی میکردند.»
در سالهای اخیر، در بخش بینالملل حرم حضرت معصومه(س) که پذیرای مهمانان خارجی و توریستها بودیم، یک زوج مسیحی به حرم آمدند. درباره شخصیت حضرت معصومه(س)، مقام علمی، ایثار، فداکاری، فضایل انسانی و جهاد تبیین ایشان برایشان توضیح دادم و جایگاه حرم را بهعنوان یک مرکز فرهنگی، علمی و محل عبادت و معنویت معرفی کردم. آقایی که مهمان بود گفت: «واقعاً شگفتانگیز است که شما مسلمانان و ایرانیها با داشتن چنین حرمی که محور آن یک بانوی بزرگوار است، نتوانستهاید حضرت معصومه(س) را به جهانیان معرفی کنید. اگر رسانههای جهانی، زن مسلمان را تحقیر میکنند، علتش این است که شما معرفی واقعی ایشان را نکردهاید.» گفتم: درست میفرمایید؛ بخشی از این موضوع کمکاری ما و بخش دیگر، تهاجم فرهنگی دشمن و تسلط آنها بر رسانههای جهان است که مانع معرفی واقعی ما شده است.
اکنون که در عصر ارتباطات هستیم، ظرفیتهای بسیار خوبی برای معرفی حضرت زهرا(س) وجود دارد؛ استفاده از فضاهای مجازی و تولید کلیپها و محتوای تصویری، تهیه کتاب، فیلم داستانی و انیمیشن، توسعه نرمافزارهای علمی، برگزاری نمایشگاههای کتاب و همایشهای بینالمللی در کشورهای مختلف، ارتباط با دانشگاهها و سازمانهای مردمنهاد در سراسر جهان و تدوین مقالات علمی و پژوهشی، این ظرفیتها به ما امکان میدهند که این بانوی نمونه را به جهانیان معرفی کنیم.
ما از سال ۱۳۶۲ که فعالیت تبلیغ بینالمللی را آغاز کردیم، قدمهای خوبی در این زمینه برداشتهایم؛ تولید دهها کلیپ درباره حضرت زهرا(س)، تأسیس مجله کوثر که مقالات متعددی درباره حضرت زهرا(س) منتشر میکند، تأسیس مجله کودکان در ایران و پیش از آن در آرژانتین، سخنرانیها و شرح دعای روزانه حضرت زهرا(س)، ترجمه و انتشار کتابها و مقالات متعدد در زمینه زنان و حضرت زهرا(س) و حضور فعال در نمایشگاههای کتاب در کشورهای اسپانیاییزبان که جذابیت بسیاری برای بازدیدکنندگان داشت.
با برکت رهبری انقلاب و خون شهدا، از سالهای اخیر کانالی به نام کانال معصومه در قم راهاندازی کردهایم. برنامهای تحت عنوان «زن مسلمان، ایمان، زیبایی و معرفت» تدوین کردهایم که بهصورت تطبیقی درباره حقوق زنان در اسلام، مسیحیت و دیگر ادیان بحث میکند. در این برنامه، شخصیتهای بانوان نمونه مانند حضرت زهرا(س)، حضرت مریم(س)، حضرت هاجر، ساره، آسیه، مادر حضرت موسی(ع)، حضرت خدیجه(س) و سایر بانوان برجسته معرفی و تحلیل شده است.
این برنامه بازتاب بسیار خوبی در جهان داشته است، بهویژه در برابر جنبشهای فمنیستی کشورهای اسپانیاییزبان که تلاش میکنند زن را از فطرت انسانی و زنانگی خود دور کنند. این اقدامات تأثیرگذاری بسیار زیادی در حوزه تبیین نقش زنان در دین و فرهنگ اسلامی داشته است و توانسته الگوهای واقعی زن مسلمان را معرفی کند.
ایکنا- الگوی تربیتی حضرت زهرا(س) در پرورش نسل اهل بیت(ع) چه پیام وحدتبخشی برای امت اسلامی دارد؟
حضرت زهرا(س) بزرگترین مربی تاریخ بودند، مربی فرزندان و اهل بیت پیامبر(ص). امروز، اکثر خانوادههای جهان در تربیت فرزندان خود با چالش مواجهاند و امت اسلامی نیز، بهدلیل تهاجم فرهنگی بیگانگان، متأسفانه از الگوی اصیل تربیت اسلامی دور شده است. اکنون بیش از هر زمان دیگر، ضرورت دارد که به الگوی اصیل خانواده اسلامی بازگردیم، الگویی که در آن فرزندان با عفت، فعال و کنشگر تربیت میشوند.
سیره تربیتی حضرت زهرا(س) نشان میدهد که چگونه ایشان فرزندانی شجاع، عالم، مدیر و مدبر، فعال، سخاوتمند، ایثارگر و فداکار تربیت کردند. امام خمینی(ره) عزیزمان میفرمایند: «حضرت فاطمه(س) زنی است که در حجرهای کوچک و محقر، انسانهایی تربیت کرد که نورشان از بسیط خاک تا آن سوی افلاک و از عالم ملک تا آن سوی ملکوت اعلا میدرخشد.»
اگر تنها حدیث کساء را مطالعه کنیم، نمونههای بسیار زیبایی از رفتارها، گفتوگوهای دقیق، عاطفی، صمیمی و دلپذیر این خانواده را میتوان مشاهده کرد. حتی لالاییهای حضرت زهرا(س) نیز با تربیت همراه بود؛ بهطور نمونه، هنگام لالایی دادن به امام حسن(ع) میفرمودند: «شبیه پدرت باش و از خلق و خوی نیکوی او یاد بگیر.»
در سیره تربیتی ایشان، آموزش دعا و عبادت، معنویت، ایثار و فداکاری، ترجیح همسایه بر خود، احترام و محبت بین اعضای خانواده، همکاری و تقسیم نقشها و تقدیر نقشهای درونی بانوان از اصول برجسته است. این اصول میتواند بهترین الگو برای ما باشد، بهویژه در دنیای امروزی که فضاهای مجازی ما را از ارزشهای دینی دور میکند.
حضرت زهرا(س) فرزندان خود را بهگونهای تربیت کردند که شخصی به نام یحیی مازنی که در همسایگی حضرت زینب(س) زندگی میکرد، ادعا کرده بود که با وجود 50 سال همسایگی با ایشان، حتی یکبار چهره حضرت زینب(س) را ندیدهام.
این تربیت دقیق و محافظتشده، باعث شد که حضرت زینب(س) تنها در عصر عاشورا، وقتی اسب بیصاحب امام حسین(ع) بازگشت و بانوان از خیمهها بیرون آمدند، بدون پوشیه ظاهر شود. یحیی مازنی میگوید: «در آنجا، بانو را در اوج زیبایی و عظمت مشاهده کردم و پرسیدم این بانو کیست؟ گفتند: حضرت زینب(س)، خواهر امام حسین(ع).»
نکته اساسی این است که خداوند جایگاه مادر و زن را در خلقت انسان، جایگاهی مبنایی و اساسی قرار داده است. مادر و زن همان پایه هستند و فرزندان، طبقات بالایی؛ زیبایی و اثر آنان ناشی از تربیت مادر است. همین است که اهل بیت(ع)، جز در مواقع ضرورت، در جامعه ظاهر نمیشدند؛ کارهای اجتماعی را انجام میدادند اما در کوچه و خیابان پرسه نمیزدند، برخلاف برخی زنان امروزی که گاه با افراط در نقش اجتماعی، جایگاه مادری و تربیتی خود را کماهمیت جلوه میدهند.
حضرت زهرا(س) تنها در موارد ضروری، مانند خطبه فدکیه یا مراجعه به خانه مهاجر و انصار، حضور مییافتند و در غیر این مواقع، در منزل میماندند تا فرزندان خود، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، حضرت زینب(س) و حضرت امکلثوم را تربیت کنند.
اگر این الگو برای جهانیان معرفی شود، بسیار مؤثر خواهد بود؛ خانوادهها نجات پیدا میکنند و راهحل اساسی جامعه ما نیز در ارزشگذاری به مادر و خانهداری است؛ شغلی الهی و شغل انبیای الهی. توجه به این جایگاه و همچنین به فرزندآوری و تربیت نسلی مؤمن و فعال، ضرورتی اجتنابناپذیر است.
اگر این الگو برای جهانیان معرفی شود، بسیار مؤثر خواهد بود زیرا اسلام و جامعه جهانی شایسته است که از چنین الگوی نمونه و کاملی برای تربیت نسل خود بهره ببرند. فرزندان ما ادامه وجود ما هستند، باقیاتالصالحات هستند و امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند الگوی تربیتی اصیل هستیم.
حضرت زهرا(س) در 9 سال زندگی خود پنج فرزند داشتند، یعنی تقریباً هر یک سال و نیم تا دو سال یک فرزند؛ در عین حال، حضرت فعالیتهای اجتماعی نیز داشتند و با بانوان و مراجع علمی و فکری زنان مدینه در ارتباط بودند. در هر ساعتی، حضرت پاسخگوی بانوان مدینه بودند و اگر بانویی 10 مرتبه پشت سر هم به در خانه حضرت میآمد و سؤال میکرد، حضرت با روی گشاده و مهربانی او را میپذیرفتند.
در همین حال، حضرت زهرا(س) بهترین مادر برای فرزندان، بهترین همسر برای حضرت علی(ع)، بهترین فرزند برای پدرشان بودند؛ بهگونهای که پدر بزرگوارشان فرمودند: «ام ابیها»؛ حضرت زهرا(س) همچنین الگوی کاملی برای کسانی بودند که با ایشان نزدیک بودند. نمونهای از این بانوان، فضه است که در طول زندگی خود، بهویژه در ۲۰ سال آخر عمر، تنها با آیات قرآن سخن میگفتند و کل قرآن را حفظ بودند؛ ایشان داوطلبانه خدمتکار حضرت زهرا(س) بودند.
روزها کارهای خانه بهصورت تقسیمشده انجام میشد و حتی زمانی که حضرت زهرا(س) به خدمت پیامبر گرامی اسلام رفتند تا تقسیم نقشها صورت بگیرد، حضرت فرمودند: «کارهای بیرون خانه بر عهده علی است و کارهای داخل خانه بر عهده من.» این تقسیم وظایف باعث خوشحالی حضرت زهرا(س) شد؛ ایشان فرمودند: «خدا میداند چقدر شاد شدم که وظیفه بیرون از دوش من برداشته شد.»
این نکته نشان میدهد که مادران باید بیشترین تمرکز خود را بر تربیت فرزندان بگذارند زیرا آینده جامعه را فرزندان ما شکل میدهند. اگر فرزندان به درستی تربیت نشوند، آیندهسازان نخواهند توانست جامعه را به شکلی شایسته و مطلوب بسازند. متأسفانه، جامعه ما در این زمینه آسیب دیده است و خانوادهها ضعیف شدهاند.
حضور زنان در بیرون از خانه باید در امور ضروری و تخصصی مانند بهداشت، تدریس در مدارس و دانشگاهها، پزشکی و امور دانشبنیان محدود باشد، اما آیا ضرورت دارد که یک بانو راننده اتوبوس شود، یا در پیشخوان یک مغازه یا پیتزا فروشی حضور داشته باشد، یا در کنار ساختمانهایی که دهها مرد مشغول کار هستند، ظاهر شود؟ در بسیاری موارد، چنین حضورهایی ضروری نیست و نیاز به تعدیل و بازنگری دارد.
این تعادل تنها از طریق الگوپذیری از اهل بیت عصمت و طهارت و بانوانی همچون حضرت زهرا(س)، حضرت زینب(س)، حضرتامالبنین، حضرت معصومه(س) و حضرت نرگس خاتون محقق میشود. با پیروی از این الگوها، تعالی جامعه و رشد و تربیت صحیح نسل آینده امکانپذیر خواهد بود.
انتهای پیام
