بایسته‌های رفتاری با سالمندان

حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در یادداشتی که به‌مناسبت گرامیداشت روز جهانی سالمندان در اختیار ایکنای قم قرار داده است، نوشت: «هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ يُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُيُوخًا وَمِنْكُمْ مَنْ يُتَوَفَّى مِنْ قَبْلُ وَلِتَبْلُغُوا أَجَلًا مُسَمًّى وَلَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ؛ او همان كسى است كه شما را از خاكى آفريد سپس از نطفه‏ اى آنگاه از علقه‏ اى و بعد شما را به‌صورت كودكى برمى‌‏آورد تا به كمال قوت خود برسيد و تا سالمند شويد و از ميان شما كسى است كه مرگ پيش‏رس مى‏‌يابد و تا بالاخره به مدتى كه مقرر است برسيد و اميد كه در انديشه فرو رويد.» (سوره غافر/ آیه 67)

 

سالمندی دوره کمال و بلندای زندگی هر انسانی است. سالمندان و کهنسالان، این نماد‌های تجربه و خرد، حلقه‏‌های ارتباط ما با تجربیات نسل‌‏های پیشین، واسطه‏‌های امتداد مسیر تمدن‏‌ها و فرهنگ‌‏ها هستند. ما با احترام به کهنسالان در حقیقت به فردای خود احترام می‏‌گذاریم. سالمندان گنجینه‌‏های ارزشمند خانواده و جامعه بوده و تکریم منزلت و مقام این عزیزان برگرفته از فرهنگ غنی ملی ما ایرانیان و مورد تأکید دین مبین اسلام است.

 

در زمینه تعامل و زندگی اجتماعی با سالمندان، آموزه‌‏های دین مبین اسلام مملو از توصیه‏‌هایی به رعایت حسن سلوک و احترام به سالمندان است. در فرهنگ اسلامی، وجود سالمندان و احسان به آنان به‌مثابه عاملی جهت نزول برکات و خیرات در زندگی و واجد اثرات مثبت و سازنده در زندگی اطرافیان است.

 

 

سالمندی دوره‌ای از عمر است که از سوی خداوند برای انسان‌ها مقرر شده؛ این دوره از عمر انسان در آموزه‌های اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، در حدی که خداوند آن را از آیات خویش برشمرده است. خداوند متعال در نوع رفتار دیگران با سالمندان توصیه‌های ارزشمندی را به بشر کرده است. رسول خدا(ص) نیز تکریم و بزرگداشت سالمندان را تکریم خدواند تلقی کرده است و مقام آنان را در میان قومش همانند مقام پیامبران در امتش دانسته است و در سخنی دیگر سالمندی را سبب نزول برکات و مغفرت الهی برشمرده است.

 

بنابراین باتوجه به اینکه در عصر حاضر علی‌رغم پیشرفت علم، صنعت و رفاه، در تکریم افراد پیر و سالمند کوتاهی صورت می‌گیرد و عده‌ای از فرزندان حاضر نیستند پدر و مادر سالمند خویش را نگهداری کنند یا در تعامل اجتماعی آن‌گونه که باید، احترام پیران و سالمندان حفظ نمی‌شود و آن‌ها را به مراکز نگهداری سالمندان تحویل می‌دهند که در فرهنگ اسلام پذیرفته نیست، از همین‌رو در کتاب «مهارت‌های ارتباطی با سالمندان براساس آموزه‌های قرآن و اهل بیت(ع)» که مشحون از آیات کریمه الهی و تبیین سنت و سلوک حضرات معصومین(ع) درخصوص گرامیداشت جایگاه سالمندان به‌ویژه لزوم احترام و ادب نسبت به والدین و حفظ کرامت و حقوق آنان در دوران پیری است، تلاش شده است تا با هدف ارتقای آگاهی جامعه و اصلاح سبک زندگی، سفارش‌هایی که درباره سبک رفتار سالمندان و شیوه رفتار با سالمندان که در آموزه‌های نورانی قرآن کریم و اهل بیت(ع) مطرح شده است، ارائه شود.

 

 

تکریم؛ آثار تکریم سالمندان شامل تکریم خداوند، ایمنی از ترس قیامت، همراهی با رسول خدا(ص) در بهشت، نزول برکت، نشانه خیر و بزرگی در پیری. پیامد بی‌احترامی به سالمند. نگهداری؛ رعایت حال سالمندان در نماز جماعت و در جنگ؛ تأمین نیاز‌ها از بیت‌المال، مقدم داشتن، گشودن جا در مجلس، رعایت ادب در تذکر دادن، تغذیه مناسب، تفریح مناسب، ازدواج، توجه به عواطف، اظهار محبت، تحمل و بردباری، رفق و مدارا با سالمند بیمار، امید دادن به سالمند بیمار و پرستاری از سالمند بیمار از بایسته‌های رفتاری با سالمندان است.

 

رفتار با پدر و مادر سالمند، اهمیت جایگاه پدر و مادر، سبک رفتار با پدر و مادر سالمند، رفتار سالمندان و وظایف آنان مانند جبران گذشته، رعایت شئون سالمندان، آمادگی برای سفر آخرت، رعایت عفت، دعا کردن، معاشرت با رفقای مؤمن، تصحیح نماز، پرهیز از بخل، آگاهی از احکام سالمندان، حیا ورزیدن، تحمل و بردباری بر بیماری، شکوه نکردن پیش دیگران، صبر بر مصیبت از دیگر مباحث مطرح‌شده در این کتاب است.