وحدت به شیعه و سنی ختم نمی‌شود + فیلم

در راستای بررسی مسائل مهم فرهنگی و مذهبی جهان اسلام، به ویژه در هفته وحدت، لزوم توجه مجدد به نقش قرآن و اهل‌بیت(ع) در انسجام مسلمانان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، در این راستا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و از اساتید و مشاوران مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه، به گفت‌و‌گو درباره نقش کلیدی قرآن و معصومین (ع) در ایجاد وحدت میان مسلمانان پرداختیم و در ادامه، متن کامل کفت‌وگو را باهم می‌خوانیم:

ایکنا- در ابتدا بفرمایید وحدت به چه معناست؟

وحدت یک تاکتیک نیست، بلکه یک اصل است، برخی ما را متهم می‌کنند که فقط زمانی به وحدت اشاره می‌کنیم که به آن نیاز داریم و پس از برطرف شدن نیاز، به کار خود بازمی‌گردیم اما واقعیت این است که وحدت برای بزرگان و به‌ویژه اهل‌ بیت (ع)، یک اصل بنیادین بوده است، همچنین دو پیشوای نظام اسلامی؛ امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری همواره وحدت را به عنوان یک اصل تلقی کرده‌اند و عموم مردم نیز باید وحدت را به عنوان یک امر الهی بپذیرند، نه یک اصل برگرفته از اجتهاد یا یک اصل تاکتیکی.

ایکنا- نقش قرآن و کلام معصومان (ع) در ایجاد وحدت میان مسلمانان و گرایش‌های اسلامی چیست؟

آیه مشهور «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» (سوره آل عمران/ آیه ۱۰۳) دستور می‌دهد که به طور جمعی به حبل الله چنگ بزنید و از یکدیگر جدا نشوید. در آیه ۱۰۵ سوره آل عمران در ادامه نیز می‌فرماید: «وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُولَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ؛ و (شما‌ای اهل ایمان!) مانند کسانی نباشید که پس از آنکه دلایل روشن برای آنان آمد، پراکنده و گروه گروه شدند و (در دین) اختلاف پیدا کردند، و آنان را عذابی بزرگ است».

در آیه دیگری نیز خداوند فرموده: «وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ؛ و از خدا و پیامبرش فرمان برید، و با یکدیگر نزاع و اختلاف مکنید، که سست و بد دل می‌شوید، و قدرت و شوکتتان از میان می‌رود؛ و شکیبایی ورزید؛ زیرا خدا با شکیبایان است.» (سوره انفال/آیه ۴۶) بنابراین خدا ابتدا دستور می‌دهد که به حبل الله چنگ بزنید، سپس هشدار می‌دهد که مثل کسانی نباشید که پس از آمدن بینات، دچار تفرقه و اختلاف شدند که این عدم وحدت باعث از بین رفتن هیمنه شما مقابل دشمن می‌شود.

خداوند در سوره حجرات آیه ۱۰ می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ جز این نیست که همه مؤمنان با هم برادرند؛ بنابراین (در همه نزاع‌ها و اختلافات) میان برادرانتان صلح و آشتی برقرار کنید، و از خدا پروا نمایید که مورد رحمت قرار گیرید.» درواقع در این آیه خداوند به مسلمانان دستور می‌دهد که درباره اختلافات خود به گفت‌و‌گو بپردازند، شاید در مباحث اجتهادی دین اختلافاتی داشته باشیم، اما در اصول مانند قبله واحد، قرآن واحد و زبان نماز واحد با یکدیگر مشترکات داریم.

ایکنا- از منطر روایات وحدت چگونه محقق می‌شود؟

وحدت یکی از واجبات موکد بین انسان‌ها و فرهنگ اسلام و آیات خداوند است، همچنین در روایات اهل‌بیت (ع) نیز بر موضوع وحدت بار‌ها تأکید شده است. کتاب کافی که از مهمترین و معتبرترین کتب حدیثى شیعه و اولین کتاب جامع روایی و یکی از کتب اربعه است، در جلد دوم به نام الایمان و الکفر، باب‌هایی به نام اهتمام به امور مسلمین و خیرخواهی و نفع رسانی به مسلمانان وجود دارد، نه تنها چند حدیث بلکه در چندین باب به تمامی مسلمانان اشاره شده است و نه فقط شیعیان.

در همین راستا یک روایتی از امام باقر (ع) می‌خوانم: «زراره گوید: «من و حمران خدمت امام محمد باقر شرفیاب شدیم، من به او عرض کردم: «ما خود را تراز کنیم و بسنجیم؟» فرمود: «تراز چیست؟» عرض کردم: «ریسمان کار، پس هرکس با ما موافقت داشت چه علوى باشد چه غیر علوى، او را دوست داریم و هرکسى که با ما مخالف بود چه علوى باشد چه غیر او از او متنفر باشیم!» پس به من فرمود: «اى زراره! فرمایش خداوند از گفته‌ى تو، درست‌تر است، پس کجایند آنها که خداى عز و جل فرماید: (مگر از مردان و زنان و کودکان ناتوان که نه چاره‌اى دارند و نه راه به جایى ببرند) کجایند آنها که به امید خدایند؟ کجایند آنها که کار نیک را با کار بد به هم آمیختند؟ کجایند اصحاب اعراف؟»

 

در یکی دیگر از روایات کتاب الکافی، امام صادق (ع) به زراره و گروهی دیگر می‌فرماید که صدقه را به فقرا و مساکین بدهید، حتی اگر به امامت ما اعتقاد نداشته باشند. سپس امام توضیح می‌دهد که این کار به این دلیل است که آنها به شیعیان رغبت پیدا کنند، گوش دهند، با شما سر یک میز بنشینند و به حرف شما گوش کنند و این نشان می‌دهد که وحدت فقط از طریق اجبار یا بحث نظری شکل نمی‌گیرد، بلکه از طریق توجه، احترام، تأمین معیشت و تعامل انسانی شکل می‌گیرد، بنابراین علاوه بر قرآن در روایات اهل‌بیت (ع)، وحدت یک اصل مسلم و ضروری برای حیات اجتماعی مسلمانان است.

ایکنا- آیا وحدت تنها برای شیعه و سنی مطرح می‌شود؟

زمان حیات یازده امام معصوم (ع)، قریب به ۲۵۰ سال بود و این یک نعمت بزرگ الهی برای شیعیان است و مسائلی که امروز برای ما محل اختلاف است، در آن زمان برای اهل‌بیت (ع) محل بحث نبود. به عنوان مثال در خانه امام صادق (ع)، اهل‌سنت، زندیق و کسانی که با نهاد امامت و شخص امام مخالف بودند، رفت و آمد داشتند. این نشان می‌دهد که ائمه (ع)، با هر کسی که عناد نداشت، گفت‌و‌گو می‌کردند، همچنین خداوند تکلیف مسلمانان در رابطه با ارتباط و گفت‌و‌گو با یکدیگر در آیات ۸ تا ۹ سوره ممتحنه مشخص کرده است. 

 

اختلافات فقهی و کلامی وجود دارد، اما این اختلافات فقط بین شیعه و سنی نیست، حتی در میان خود اهل سنت، بین چهار مذهب حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی اختلافات فقهی بسیاری وجود دارد، اما این نباید مانع از وحدت باشد، همچنین ایجاد وحدت فقط بین شیعه و سنی معنا ندارد، بلکه وحدت باید بین همه مذاهب اسلامی صورت بگیرد. متاسفانه ما معمولا وحدت را فقط در قالب «شیعه و سنی» مطرح می‌کنیم.

 

ما باید بپذیریم که اختلافات وجود دارد، اما این اختلافات نباید مبنایی برای تفرقه باشد، همه مسلمانان یک خدا، یک پیامبر، یک قبله و یک قرآن دارند. جلوه‌های وحدت باید گسترش پیدا کند تا ضرورت و اهمیت آن مشخص شود. طبق گفته حضرت امیر (ع) به مالک اشتر: «فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ إِمَّا أَخٌ لَکَ فِی الدِّینِ وَ إِمَّا نَظِیرٌ لَکَ فِی الْخَلْقِ؛ مردم دو دسته‌اند، دسته‌اى برادر دینى تو، و دسته دیگر همانند تو در آفرینش مى‌باشند».

ایکنا- آیا وحدت اسلامی امروز شکل گرفته است؟

متاسفانه، دولت‌ها و حکومت‌های اسلامی به دلیل وابستگی یا سکوتشان در بسیاری از موارد، به وحدت عملی دست نیافته‌اند، اما مردم مسلمان در بسیاری از نقاط جهان، وحدت و همبستگی نشان داده‌اند؛ به ویژه در ماجرای غزه، مردم در کشور‌های مختلف اسلامی و غیراسلامی بابت حمایت از مردم غزه دغدغه دارند و توجه داشته باشید که حمایت از مردم غزه تنها وظیفه مسلمانان نیست و جوامع اسلامی با تغییر روش و تفکر خود می‌توانند از مردم غزه حمایت کنند.

همچنین باید یک اتحاد عملی نسبت به غزه صورت گیرد و این اتحاد نباید فقط در قالب بیانیه باشد، بلکه باید در قالب کمک‌های انسانی، حمایت‌های مالی و فعالیت‌های بین‌المللی نمود یابد، درواقع مردم دنیا باید وحدت عملی را از سیره پیامبر گرامی اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) بیاموزند تا اختلافات موجود کمرنگ و به سمت اصول اصیل اسلامی حرکت کنیم.

امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری همواره بر وحدت و تعامل تأکید داشته‌اند. امام حسن مجتبی (ع) هم برای حفظ وحدت، صلح کرد. فرمود: «لعَلَّنِی وَأَنْتُمْ بَیْنَ الْقَوْمِ أَلِفَیْنِ» شاید من و شما با مردم هزاران بار گفت‌و‌گو کنیم و وحدت را تقویت کنیم.