آثار وحدت در کلام امام خمینی(ره)
تحقق رفاه و امنیت، عدالت، اتحاد در مقابل دشمنان، آزادی اقلیت‌های مذهبی، دستیابی به احترام و عدالت اجتماعی برخی از ثمرات وحدت در کلام و اندیشه امام خمینی(ره) است.
حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم در سومین یادداشتی که در اختیار ایکنای قم قرار داده است، نوشت: از عوامل بسیار مهم و کلیدی که هم بر اساس آیات کریمه قرآن و دیگر کتب آسمانی می‌تواند در ایجاد صلح جهانی و ریشه‌کن شدن هرگونه کینه‌توزی و دشمنی در سطح جهان نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد نهادینه شدن وحدت و همدلی بین پیروان ادیان الهی است. از همین رو از شاخص‌ترین نکاتی که از کلام و سیره حضرت امام خمینی(ره) گزارش شده و در اسناد مرتبط با ایشان بار‌ها به آن اشاره شده است، مسئله وحدت ملی و حفظ آن است، دقت و باریک‌بینی حضرت امام در این مقوله به حدی بوده که تمام اقوام، مذاهب و اقلیت‌ها را مورد نظر قرار داده و همه آنها را به‌عنوان جزئی از ملت ایران معرفی می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
«من از آقایان تشکر می‌کنم. آقایان همه اقلیت‌ها مطمئن باشند که اسلام با اقلیت‌ها همیشه به‌طور انسانی و به‌طور عدالت، رفتار کرده است و همه در رفاه هستند و اینها هم مثل سایر اقلیت‌ها جزئی از ملت ما هستند و ما و آنها با هم در این مملکت زندگی می‌کنیم انشاءاللّه و رمز این پیروزی که وحدت کلمه است باید حفظ بشود، ما در محل خودمان، شما در محل خودتان، سایر طبقات همینطور، همه کوشا باشیم که این ایرانی که الآن دست ما دادهاند و خرابهای است، همه با هم و با فعالیت، همه دست به هم بدهیم و این ایران خراب را از سر بنا بکنیم. شما هم که زرتشتی‌ها هستید و همیشه خدمتگزار این ملت و این مملکت بودید، باید به کار خودتان ادامه بدهید و وحدت کلمه را حفظ کنید. از خداوند تعالی توفیق همه ملت ایران را خواهانم.» (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۶، ص ۱۹۲؛ همچنین در همین مینه رک؛ همان: ج ۱۷، ص ۱۰۰-۱۰۱) به نظر می‌رسد دقت حضرت امام(ره) در توجه به این نکته، ناشی از شناخت صحیح و آشنایی کامل ایشان از مبانی، اصول و فروع دین مبین اسلام است (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۷، ص ۲۹۰). عبارات ایشان در این زمینه گویای مطلب است.
«احکام اسلام برای همه خوب است. احکام اسلام برای حتی اقلیت‌های مذهبی به قدری رفاه ایجاد خواهد کرد که اینها خوابش را نمیبینند.» (خمینی، ۱۳۸۴ ب: ص ۶۹۱). «ظلم حتی به یک نفر آدمی که منحرف است، اسلام جایز نمیداند، اصلاً ظلم پایه‌کن شده است در اسلام» (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۱۱، ص ۲۸۲). اقلیت‌های مذهبی همیشه در اسلام محترم بودهاند و توافق بین ادیان بزرگ یکتاپرست برای پیشرفت بشریت لازم است.
هرکس از اسلام اطلاع داشته باشد، می‌داند که اسلام هیچ‌گاه در مورد اقلیت‌های مذهبی و پیروان سایر مذاهب نظر سوء نداشته است و همیشه با آنان با احترام رفتار کرده است. تبلیغاتی که خلاف این مطلب را برساند، از اجانب و دشمنان اسلام است. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۶، ص ۱۷۱؛ همو، ۱۳۸۴: ص ۱۳۹).
ثمرات وحدت در کلام امام
حضرت امام در حاشیه نکاتی که حول مسئله وحدت بیان می‌کنند به ثمرات و برکاتی که در سایه وحدت تمام اقشار به دست می‌آید نیز به تناوب اشاره نموده‌اند. برخی از ثمرات وحدت که از کلام ایشان برجسته شده است، به شرح زیر است:
در سایه وحدت رفاه و امنیت می‌آید
همانطوری که خدای تبارک و تعالی برای اقشار ملت‌ها احترام قائل است، اسلام هم احترام قائل است، مطمئن باشید. این را من در پاریس، قبل از اینکه این (نصرت) پیدا بشود و این نهضت غلبه بکند، در پاریس هم تنبّه دادم، اسلام برای همه است، و می‌خواهد همه در سعادت باشند. می‌خواهد که همه در رفاه باشند. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۷، ص ۲۹۷).
تمام اقلیت‌های مذهبی در ایران برای اجرای آداب دینی و اجتماعی خود آزادند و حکومت اسلامی، خود را موظف می‌داند تا از حقوق و امنیت آنان دفاع کند و آنان هم مثل سایر مردم مسلمان ایران، ایرانی و محترم هستند. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۴، ص ۴۴۱؛ یوسفی فخر، ۱۳۸۶: ص ۸۷-۸۸).
اقلیت‌های مذهبی نه تنها آزادند، بلکه دولت اسلامی موظف است از حقوق آنان دفاع کند و دیگر اینکه هر ایرانی حق دارد که مانند همه افراد از حقوق اجتماعی برخوردار باشد، مسلمان یا مسیحی و یا یهودی و یا مذهب دیگر فرقی ندارد. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۴، ص ۵۰۸).
مجلس جمهوری اسلامی همان‌سان که در خدمت مسلمین است و برای رفاه آنان فعالیت می‌نماید، برای رفاه و آسایش اقلیت‌های مذهبی که در اسلام احترام خاصی دارند و از قشر‌های محترم کشور هستند، اقدام و فعالیت می‌نماید و اساساً آنان با مسلمانان در صف واحد و برای کشور خدمت می‌کنند و در صف واحد از تمام ارزش‌ها و مآثر آن برخوردار میباشند. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۱۲، ص ۳۶۴).
عدالت در سایه وحدت شکل می‌گیرد
ما تمام یهودی‌ها و نصرانی‌ها، زرتشتی‌ها و سایر مللی که در مملکتمان زندگی می‌کنیم، حکم اسلام است که با اینها باید درست، خوب رفتار کرد، به عدالت رفتار کرد. ما تَبَع آنیم که وقتی یک خلخال را از پای یک زن یهودی میکشند، میگوید اگر انسان بمیرد بهتر است، عیبش نمیکند اگر انسان (از) غصه بمیرد که یک همچو چیزی شده. ما میخواهیم یک همچو موجودی را اطاعت کنیم. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۵، ص ۳۲۸)
اتحاد در مقابل دشمنان از مهم‌ترین ثمرات وحدت است
به باور حضرت امام(ره) راه مقابله با دشمنان و ستمگرانی عالم، اتحاد و همگامی پیروان مکاتب توحیدی است.
ما همه در تحت لوای توحید مجتمع هستیم. ایران مال همه است و توحید مذهب همه است و مبدأ و معاد ایده همه است و ما این مشترکات را داریم و ملت واحده هستیم و لازم است که در مسائل ایران همه در صحنه باشیم و همه ید واحده باشیم که دیگرانی که میخواهند به همه ما‌ها تعدی کنند چه با اسم اسلام، چه با اسلام سایر مذاهب به مسلمین جهان و به ملت‌های مظلوم جهان ظلم و ستم روا می‌دارند با هم تشریک مساعی کنیم در اینکه یک راه پیدا کنیم برای جلوگیری از ستم در تمام قشر‌های انسان‌های دنیا (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۱۷، ص ۹۸؛ همو، ۱۳۸۱: ص ۲۵).
این اتحاد، موجب هراس دشمنان می‌شود و آنها را مجبور می‌سازد تا در جهت ایجاد تفرقه به القای یکسری از شبهات روی آورند.
تبلیغاتی هست از جمله راجع به اقلیت‌های مذهبی که اینها تبلیغ کردهاند به اینکه اگر یک حکومت اسلامی پیدا بشود، یهودی‌ها را چه خواهند کرد، نصارا را چه خواهند کرد، زرتشتی‌ها را چه خواهند کرد، اینها را خواهند قتل عام کرد، چه! این حرف بسیار غلط است و حکومت اسلامی اگر چنانچه ان شاءاللّه برپا بشود، ما این یهودی‌ها هم که از ایران رفتند و بازیشان دادند و رفتند به اسرائیل، و الآن گرفتارند در آنجا دعوت می‌کنیم که به وطن خودشان برگردند و با آنها کمال خوشرفتاری را دولت اسلامی می‌کند. اسلام نیامده است که بشر را تحت مضیقه قرار بدهد. اسلام یک قوانینی است که تمام اقشار بشر را برای آن احترامات قائل است. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۵، ص ۲۶۱).
آزادی اقلیت‌های مذهبی در سایه وحدت شکل می‌گیرد
دولت اسلامی یک دولت دموکراتیک به معنای واقعی است و برای همه اقلیت‌های مذهبی آزادی به‌طور کامل هست و هرکس می‌تواند اظهار عقیده خودش را بکند. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۴، ص ۴۱۰-۴۱۱؛ همو، ۱۳۸۴ ب: ص ۶۹۰). مهم‌ترین مصداق آزادی برای اقلیت‌های مذهبی این است که اقلیت‌ها همانند مسلمانان در انجام مناسک و آداب و رسوم فرقه‌ای آزاد باشند.
تمام اقلیت‌های مذهبی در ایران برای اجرای آداب دینی و اجتماعی خود آزادند و حکومت اسلامی خود را موظف می‌داند تا از حقوق و امنیت آنان دفاع کند و آنان هم مثل سایر مردم مسلمان ایران ایرانی و محترم هستند. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۴، ص ۴۴۱)
به‌منظور قانونی بودن این نکته یک اصل از اصول قانون اساسی، اصل سیزدهم مربوط به حقوق اقلیت‌های دینی در ایران تدوین شده است و برهمین مبنا اقلیت‌های مذهبی در مجلس شورای اسلامی نمایندگانی دارند که می‌توانند در قانون‌گذاری و تعیین سرنوشت کشور سهیم باشند.
در قانون هم همه اقشار حقوقشان ملاحظه شده است و اقلیت‌های مذهبی، نسوان، دیگر اقشار، همه حقوقشان ملاحظه شده است و هیچ فرقی مابین گروه و گروهی در اسلام نیست، فقط به تقوا و به اِتقاء عن الله تعالی فرق است. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۶، ص ۴۶۲؛ یوسفی فخر، ۱۳۸۶: ص ۸۹) در حکومت اسلامی محلی برای اقلیت‌های مذهبی وجود دارد و آنها الآن هم وکیل دارند و در مجلس واردند. ما در حکومت اسلامی هم برای آنها این حق را قائلیم. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۵، ص ۱۴۱؛ همچنین رک؛ همو، ۱۳۷۶: ص ۲۶۰)
وحدت دستیابی به احترام و عدالت اجتماعی را ممکن می‌سازد
برنامه جمهوری اسلامی این است که یک دولتی به وجود بیاید که با همه قشر‌ها به عدالت رفتار کند و امتیاز بین قشر‌ها ندهد، مگر به امتیازات انسانی که خود آنها دارند. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۹، ص ۷۲؛ موسوی اصفهانی، ۱۳۸۰: ص ۷۸)؛ اقلیت‌های مذهبی از قبیل زرتشتی، از قبیل یهودی، از قبیل نصارا که در ایران گروه‌های فراوانی هستند، اینها را هم اسلام برایشان احترام قائل است و می‌خواهد که اینها هم به حقوق خودشان برسند. (خمینی، ۱۳۷۸: ج ۷، ص ۱۵۰)
همانگونه که اشاره شد حضرت امام(ره) معتقدند که وحدت ادیان الهی مبنایی اسلامی دارد، نکته‌ای که در قرآن کریم، به عنوان مهم‌ترین متن مقدس مسلمانان، از آن غفلت نشده است. اتحاد در مبدأ و مقصد یکی از مهم‌ترین ابعاد وحدت‌آفرین میان ادیان الهی است. از این‌رو، قرآن کریم در راستای وحدت میان ادیان الهی از آنها می‌خواهد تا در سایه اشتراکاتشان با یکدیگر همکاری داشته و آن را به‌عنوان مبنای واحدی برای پیشبرد اهداف مشترک قلمداد کنند. نکته‌ای که در سوره آل عمران، آیه ۶۴ و عنکبوت آیه ۴۵ مورد اشاره واقع شده است.
«قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللَّهَ وَ لاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً وَ لاَ یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛ بگو: ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است (و همه کتاب‌های آسمانی و پیامبران آن را ابلاغ کردند) که جز خدای یگانه را نپرستیم و چیزی را شریک او قرار ندهیم و بعضی از ما بعضی را اربابانی به جای خدا نگیرد. پس اگر (از دعوتت به این حقایق) روی گرداندند (تو و پیروانت) بگویید: گواه باشید که ما (در برابر خدا و فرمان‌ها و احکام او)تسلیم هستیم.» (سوره آل عمران/ آیه 64)
«وَ لاَ تُجَادِلُوا أَهْلَ الْکِتَابِ إِلاَّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِلاَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَ قُولُوا آمَنَّا بِالَّذِی أُنْزِلَ إِلَیْنَا وَ أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ وَ إِلٰهُنَا وَ إِلٰهُکُمْ وَاحِدٌ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ؛ و با اهل کتاب جز با نیکوترین شیوه مجادله و گفتگو مکنید، مگر با کسانی از آنان که (در مجادله با شما) ظالمانه به میدان آیند و بگویید: به آنچه به سوی ما و به سوی شما نازل شده است، ایمان داریم و معبود ما و معبود شما یکی است و ما تسلیم (فرمان ها و احکام) او هستیم.» (سوره عنکبوت/ آیه ۴۵)
مشترکات ادیان
بر مبنای این آیات اگر قرار باشد با پیروان ادیان الهی گفت‌وگویی انجام شود باید به‌صورت احسن و در نظر گرفتن مشترکات باشد. مهم‌ترین نقاط اشتراک مابین ادیان الهی، همانگونه که در قرآن کریم بدان‌ها اشاره شده، به شرح زیر است.
توحید؛ یعنی همه ادیان الهی به وجود خدا، خالق اصلی جهان و نیز معبود اصلی و واقعی انسان اعتراف دارند. نکته‌ای که در سوره آل عمران، آیات ۷۹ و ۸۰ و سوره بینه، آیات ۴ و ۵ مورد اشاره قرار گرفته است.
روز داوری؛ اعتقاد به روز داوری و قیامت همانگونه که در سوره سبأ، آیه ۲۶ آمده از مسلماتی است که ادیان الهی بر آن اعتقاد راسخ دارند.
رسالت انبیاء؛ از نگاه قرآن کریم همه انبیاء آمده‌اند تا با هدایت بشریت به سوی توحید موجبات سعادت آنها را فراهم کنند (رک؛ سوره بقره/آیه ۲۸۵ و سوره آل عمران/ آیه ۸۴)
انجام اعمال شایسته و مسئولیت همه در قبال اعمالی که از آنها صادر می‌شود. نکته‌ای که در سوره شوری/ آیه ۱۵ بیان شده است: «فَلِذٰلِکَ فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَ لاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَ قُلْ آمَنْتُ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ کِتَابٍ وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَیْنَکُمُ اللَّهُ رَبُّنَا وَ رَبُّکُمْ لَنَا أَعْمَالُنَا وَ لَکُمْ أَعْمَالُکُمْ لاَ حُجَّةَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمُ اللَّهُ یَجْمَعُ بَیْنَنَا وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ؛ پس آنان را (به سوی همان آیینی که به تو وحی شده)دعوت کن و همانگونه که مأموری (بر این دعوت)استقامت کن و از هوا‌های نفسانی آنان پیروی مکن و بگو به هر کتابی که خدا نازل کرده، ایمان آوردم و مأمورم که در میان شما به عدالت رفتار کنم؛ خدا پروردگار ما و شماست؛ اعمال ما برای خود ما و اعمال شما برای خود شماست؛ دیگر میان ما و شما (پس از روشن شدن حقایق) هیچ حجت و برهانی نیست؛ خدا ما و شما را (در عرصه قیامت) جمع می‌کند و بازگشت (همه)به سوی اوست.»
در کنار این موارد با توجه به اینکه قرآن کریم تفاوتی میان ادیان الهی، از جهت اعتقاد به مبدأ و معاد و نبوت، قائل نیست، همانگونه که در سوره بقره، آیه ۱۳۶ آمده است، پذیرش اسلام را مشروط به محترم شمردن ادیان الهی دیگر می‌داند: «قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ مَا أُنْزِلَ إِلَیْنَا وَ مَا أُنْزِلَ إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْبَاطِ وَ مَا أُوتِیَ مُوسَى وَ عِیسَى وَ مَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لاَ نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ؛ (شما مردم مؤمن از روی حقیقت اقرار کنید و) بگویید ما به خدا و آنچه به سوی ما نازل شده و به آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و نوادگانِ (دارای مقام نبوّت) آنان فرود آمده و به آنچه به موسی و عیسی و آنچه به پیامبران از ناحیه پروردگارشان داده شده ایمان آوردیم؛ میان هیچ یک از آنان (در اینکه از سوی خدا برای هدایت مردم مبعوث شده‌اند)فرقی نمی‌گذاریم و ما در برابر او تسلیم هستیم.»
انتهای پیام
