مدیریت هوشمندانه تنوع فرهنگی، راهبرد تحقق وفاق اجتماعی است

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر قم در بیستمین نشست از سیزدهمین دوره سلسله کرسی‌های آزاداندیشی با عنوان «وفاق ملی؛ پیشران گام دوم انقلاب اسلامی» که امروز، 11 خردادماه در دانشگاه طلوع مهر قم به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر، به‌صورت حضوری و مجازی ضمن تبیین مفهوم امتناع‌های اجتماعی بیان کرد: این اصطلاح به موانعی گفته می‌شود که مانع از ایجاد وحدت و همبستگی در سطح اجتماعی می‌شوند و باید میان دو نوع امتناع تفکیک قائل شد، امتناع‌های ذاتی که به‌طور طبیعی غیرقابل جمع‌اند مانند تضاد بین شب و روز و امتناع‌های عارضی که بر اثر شرایط و عوامل بیرونی به وجود می‌آیند.

وی با اشاره به اینکه یکی از نمونه‌های برجسته این امتناع‌ها، تعارض میان آزادی و امنیت است، افزود: آزادی ذاتاً مطلوب است اما اجرای بی‌ضابطه آن می‌تواند به ناامنی، فساد و برخی جرائم همچون بی‌حجابی منجر شود و همین موضوع باعث دوقطبی شدن جامعه و تضعیف وفاق اجتماعی می‌شود؛ اگرچه جمهوری اسلامی توانسته تعادلی میان تغییر انقلابی و ثبات ایجاد کند، اما در سطح جامعه این تعادل به نحو کامل اجرایی نشده و این ناهماهنگی مانعی برای وفاق اجتماعی است.

مهاجرنیا با اشاره به اینکه یکی از موانع مهم وفاق، رقابت و تضاد شدید میان گروه‌های سیاسی است، اظهار کرد: اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان به‌صورت متقابل همدیگر را کنار می‌گذارند و در این فضا، جریان سومی هم در تلاش است دو جناح سنتی را به حاشیه براند که این وضعیت به سختی امکان وحدت را فراهم می‌کند.

شکاف فرهنگی مانع وحدت ملی است

وی ادامه داد: موضوع نابرابری و تنوع فرهنگی مدیریت‌نشده نیز از دیگر مشکلات است؛ پس از ۴۶ سال از انقلاب، هنوز فرهنگ اسلامی انقلابی به فرهنگ غالب تبدیل نشده است و شکاف‌های فرهنگی میان اقشار مختلف، اقوام و مذاهب به بی‌اعتمادی و بی‌عدالتی منجر شده که مانع وحدت ملی است.

مهاجرنیا با اشاره به اینکه تعارض میان منافع فردی و جمعی یکی دیگر از موانع وفاق است، بیان کرد: اختلاف فاحش حقوق‌ها و امکانات بین مدیران و برخی از وزارتخانه‌ها و اقشار اثرگذاری مانند معلمان امر حائز اهمیت است و این نابرابری‌ها اعتماد عمومی را کاهش داده و انسجام ملی را تضعیف می‌کند.

استاد فلسفه سیاسی حوزه و دانشگاه یکی دیگر از چالش‌های جدی جامعه را تضاد میان نسل‌ها دانست و گفت: نسل جدید با ارزش‌های دینی و سنتی نسل گذشته بیگانه شده و آزادی را بدون قید و شرط می‌طلبد، در حالی که نسل پیشین بر پایه باور‌های مذهبی رشد یافته است و این شکاف باعث کاهش همدلی و وفاق شده است.

شکاف نسلی مانع وفاق ملی است

وی افزود: فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، با سرعت تغییر ارزش‌ها و کمرنگ کردن مرز‌های اخلاقی، شکاف فکری میان نسل‌ها را افزایش داده است، همچنین مرجعیت‌های سنتی مانند پدر و مراجع دینی، جایگاه خود را از دست داده‌اند و نسل جدید تصمیمات خود را مستقل می‌گیرد که این مسئله موجب فاصله نسلی و تعارض ارزش‌ها شده و مانعی برای وفاق شده است.

استاد حوزه و دانشگاه تفاوت انتظارات مردم از حکومت را نیز از موانع مهم وفاق اجتماعی برشمرد و بیان کرد: در دوران طاغوت همه بر سر تغییر نظام و ایجاد نظام اسلامی توافق داشتند، اما امروز هر فرد آرمان و خواسته متفاوتی دارد که باعث پراکندگی و اختلاف شده است.

وی با بیان اینکه فضای بی‌اعتمادی میان مردم و دولت از دیگر مشکلات اساسی است، اظهار کرد: دولت از مردم انتظار همراهی دارد، اما مردم به آن بدبین‌اند یا دولت مردم را متهم به کارشکنی می‌کند که این چرخه بی‌اعتمادی باعث بی‌اعتمادی دو طرف و مانع وحدت و وفاق شده است؛ راهکار عبور از این وضعیت، جایگزینی حس برادری و همدلی به‌جای بدبینی است، همان‌گونه که در صدر اسلام وحدت با پیمان اخوت میان مهاجران و انصار شکل گرفت.

مهاجرنیا تنوع هویتی در کشور، به‌ویژه اختلافات مذهبی میان شیعه و سنی و تمایزات قومی را یکی دیگر از موانع جدی وحدت ملی دانست و تأکید کرد: در دوران انقلاب این اختلافات در سایه هدف مشترک کمرنگ شده بود، اما امروز نیازمند پذیرش این تنوع و تقویت هویت ملی مشترک هستیم.

وفاق ملی نیازمند مدیریت است نه شعار

وی با اشاره به اینکه دولت نقش حیاتی در تحقق وحدت دارد، گفت: باید با حل مشکلات اقتصادی، گرانی و کاهش ارزش پول، آموزش فرهنگ همزیستی، احترام متقابل و مسئولیت‌پذیری، زمینه وحدت فراهم شود و حل این مسائل نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی جدی است، نه شعار‌های صرف.

مهاجرنیا بیان کرد: ایجاد ساز‌وکار‌های گفت‌وگوی بین نسلی و تعامل میان اقوام، بازتعریف نقش احزاب سیاسی به‌منظور خدمت به منافع ملی، آموزش عمومی درباره احترام متقابل، رعایت حقوق دیگران و پایبندی به قانون، بازسازی شبکه‌های ارتباطی اجتماعی و تقویت مهارت‌های حل اختلاف، مدیریت هوشمندانه تنوع فرهنگی و شکل‌دادن به هویت ملی مشترک و همچنین مسئولیت‌پذیری دولت در پاسخگویی به مطالبات اقتصادی و اجتماعی مردم از جمله راهکار‌های تحقق وفاق اجتماعی است.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر ضمن تبیین چالش‌های اصلی وحدت اجتماعی در کشور تصریح کرد: برنامه‌ریزی دقیق، گفت‌وگوی میان‌نسلی، کاهش نابرابری‌ها، پذیرش تنوع فرهنگی و نقش محوری دولت در بازسازی اعتماد عمومی و شکل‌گیری هویت ملی مشترک ضرورت دارد.

وی در پایان تأکید کرد: وفاق اجتماعی نیازمند بازسازی عمیق در بنیان‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور است و اگر قرار است جامعه‌ای متحد و مقاوم شکل بگیرد، باید به جای شعار، صداقت، برادری، اعتماد و عدالت واقعی در رفتار‌های روزمره نظام و نخبگان جاری شود.