چالش‌های وابستگی احزاب به دولت
رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر با اشاره به وضعیت احزاب در ایران گفت: با وجود بیش از ۲۵۰ حزب در کشور، بنیان‌های حزبی در کشور ضعیف است، چراکه این احزاب به دلیل وابستگی به دولت نمی‌توانند به‌طور مؤثر نمایندگی افکار عمومی را بر عهده گیرند و در نتیجه، به‌جای ارتقای مشارکت عمومی، به اجرای دستورات دولتی پرداخته و استقلال خود را از دست می‌دهند.
به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین مهاجرنیا، رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر در سیزدهمین نشست از دوازدهمین دوره کرسی‌های آزاداندیشی با عنوان «نظریه مشارکت در نظام مردم‌سالاری دینی»، که امروز، 10 شهریورماه به‌صورت حضوری و مجازی در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، اظهار کرد: نقش احزاب در ارتقای مشارکت سیاسی و گفتمان‌سازی مورد بررسی قرار گرفت که در این نشست به بررسی سه محور اساسی مشارکت سیاسی شامل «حق و تکلیف»، «آرای اکثریت» و «نقش احزاب در مشارکت سیاسی» پرداخته شد.
وی با اشاره به اینکه نظریه مشارکت در نظام مردم‌سالاری دینی محور سوم و موضوع این جلسه است، افزود: مشارکت سیاسی بر این سه محور استوار است و بررسی دقیق نقش احزاب در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.حزب یا تشکل به معنای گروهی از مردم که به‌صورت منظم و منسجم با دیدگاه‌ها و گفتمانی مشخص فعالیت می‌کنند، مفهومی جدید نیست و همواره در تاریخ بشریت وجود داشته است، در گذشته نیز احزاب با توجه به شرایط آن زمان فعالیت داشتند و با اینکه ساختار‌های پیچیده امروزی را نداشتند، اما بر مبنای ایدئولوژی و تفکر خاصی فعالیت می‌کردند.
استاد فلسفه سیاسی حوزه و دانشگاه به بررسی نقش احزاب در دوران سقیفه بنی ساعده پرداخت و بیان کرد: در این دوران پنج حزب رسمی در جامعه با هم رقابت می‌کردند که این احزاب شامل مهاجرین به رهبری ابوبکر و عمر، انصار به رهبری سعد بن عباده، طرفداران امام علی(ع)، جریان خاکستری که به نوعی آرای خاکستری را نمایندگی می‌کردند و باند طراء به رهبری ابوسفیان بودند که هر یک از این احزاب تأثیرات عمیقی بر تحولات اجتماعی و سیاسی آن زمان داشتند و بررسی نقش آنها در تاریخ اسلام می‌تواند به درک بهتر از مفهوم تحزب کمک کند.
احزاب؛ اتاق فکر مردم‌سالاری دینی
رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر با اشاره به نقش اساسی احزاب سیاسی تأکید کرد: احزاب موتور محرکه و چرخ‌دنده مشارکت توده‌ها و اتاق فکر مردم‌سالاری دینی هستند. درواقع، احزاب محلی برای تجمع متفکران، فرهیختگان و پیشگامانی است که دغدغه تحول و اصلاح جامعه را دارند.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: از آنجایی که در نظام مردم‌سالاری، اراده و خواست مردم اهمیت دارد، مهم‌ترین دغدغه احزاب، تمرکز بر فعال‌سازی نقش مشارکتی مردم در تعیین سرنوشت جامعه است و در تمامی نظام‌های جهان، احزاب جایگاهی تأثیرگذار در درون حاکمیت دارند و به نظام حاکم وفادارند. همچنین در نظریه مشارکت اسلامی نیز احزاب اسلامی با همین منطق و بر مبنای دانش اسلامی تحزب، تلاش می‌کنند تا تعامل سازنده‌ای میان دولت و مردم ایجاد کنند و به تعبیر امام راحل(ره)، مردم را به‌عنوان ولی‌نعمتان نظام، بالاتر از کارگزاران و حاکمان در صحنه نگه دارند.
وی افزود: احزاب در جامعه امروز نقش مهمی در ساماندهی به مردم و افکار عمومی دارند و گفتمان‌ها را منظم کرده و مشخص می‌کنند که هرکس از چه پایگاه حزبی حرف می‌زند، این احزاب به‌عنوان موتور محرکه مشارکت سیاسی عمل می‌کنند و بدون وجود آنها، مشارکت به یک مشارکت توده‌ای یا پوپولیستی تبدیل می‌شود که به هرج‌ومرج و بی‌نظمی منجر می‌شود.
احزاب در ایران استقلال خود را از دست داده‌اند
مؤلف کتاب آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی با اشاره به وضعیت احزاب در ایران بیان کرد: با وجود بیش از ۲۵۰ حزب در کشور، بنیان‌های حزبی در کشور ضعیف است و این احزاب عمدتاً دولتی و در جستجوی منافع گروهی هستند که این احزاب به‌دلیل وابستگی به دولت، نمی‌توانند به‌طور مؤثر نمایندگی افکار عمومی را بر عهده گیرند و در نتیجه، به‌جای ارتقای مشارکت عمومی، به اجرای دستورات دولتی پرداخته و استقلال خود را از دست می‌دهند.
مهاجرنیا با اشاره به نقش گفتمان‌سازی احزاب اظهار کرد: احزاب در جامعه وظیفه دارند تا گفتمان‌های موجود را سطح‌بندی و سازماندهی کنند، اما در کشور ما، احزاب در ایجاد گفتمان‌های ملی موفق نبوده‌اند و در بسیاری از موارد به تخریب یکدیگر می‌پردازند تا همکاری و همبستگی، درواقع احزاب باید در مواقع بحران یا نیاز به منافع ملی، همبستگی بیشتری از خود نشان دهند.
استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: احزاب باید به‌عنوان ناظران و چشم‌های بینای جامعه عمل کنند و در سطح کل نظام اسلامی به شناسایی کاستی‌ها، مشکلات و آسیب‌های جامعه بپردازند، این نظارت همگانی، که تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر در فرهنگ اسلامی شناخته می‌شود، می‌تواند به افزایش مشارکت و حضور فعال مردم در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی منجر شود.
وابستگی احزاب داخلی به دولت
وی به چالش‌های احزاب در ایران اشاره کرد و گفت: این احزاب به دلیل وابستگی به دولت، قادر به ایفای نقش مستقل و واسط میان دولت و ملت نیستند. احزاب باید توانایی مدیریت رقابت‌های داخلی را داشته باشند و در عین حال در برابر منافع ملی همبستگی نشان دهند، اما احزاب در ایران به‌جای ایفای نقش مستقل و جامعه مدنی، به بخشی از دولت تبدیل شده‌اند و نتوانسته‌اند به‌طور مؤثر خواسته‌های ملت را در نظر گرفته و به حاکمیت منتقل کنند.
مهاجرنیا با اشاره به ارائه راهکار‌هایی برای تقویت نقش احزاب در افزایش مشارکت سیاسی و ارتقای مردم‌سالاری دینی، اظهار کرد: احزاب باید با استقلال و نوآوری در آموزش‌های حزبی، سطح آگاهی و مشارکت عمومی را بهبود بخشند و به تقویت ساختار سیاسی کشور کمک کنند، برای افزایش مشارکت و تقویت نظام مردم‌سالاری دینی، احزاب باید نظارت همگانی را به‌عنوان یکی از وظایف اصلی خود قرار دهند و در عین حال به‌عنوان واسط میان دولت و ملت عمل کنند.
وی در پایان بر اهمیت تقویت و توسعه احزاب سیاسی در کشور تأکید و اظهار کرد: احزاب با ایفای نقش فعال‌تر و مستقل‌تر می‌توانند به ارتقای مشارکت اجتماعی و سیاسی کمک کنند تا به تقویت ساختار سیاسی کشور و تحقق مردم‌سالاری دینی منجر شود.
انتهای پیام
