ملزومات تحقق نهضت اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره) + فیلم
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه امام خمینی(ره) معتقد بودند که رهبران دینی خود باید قیام کنند و زمینه‌سازی را انجام دهند، گفت: ایشان حضور مردم را نیز یکی از ملزومات اساسی تحقق انقلاب اسلامی می‌دانستند و معتقد بودند که خود مردم باید داخل صحنه باشند و قیام کنند و در ادامه نهضت حامی حکومت اسلامی باشند.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد ملک‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا از قم با تسلیت ایام سالگرد رحلت امام خمینی(ره) در خصوص جایگاه حکمرانی سیاسی قرآن در اندیشه و سیره ایشان بیان کرد: نکته‌ای که در سیره سیاسی امام(ره) بسیار برجسته است و ما آن را در شیوه حکمرانی ایشان شاهد هستیم، «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ»است؛ امام خمینی(ره) یک رهبر استکبارستیز هستند و این را با قدرت و شهامت بیان کرده و در شیوه حکومت‌داری نشان دادند.
وی افزود: امام خمینی(ره) کاملاً به این آیه قرآن که دستور می‌فرماید در برابر کفار و مشرکان شدت عمل داشته باشید و ضعف نشان ندهید و در بین خودتان به یکدیگر عطوفت داشته باشید، عمل می‌کند. به‌طور نمونه تسخیر لانه جاسوسی نمونه‌ای از این پایبندی است، زمانی که دانشجویان دغدغه‌مند نسبت به دخالت‌های بیگانگان در این حرکت حضور دارند و به آن واکنش نشان می‌دهند و تصمیم می‌گیرند این دخالت‌ها را پایان دهند، امام(ره) با تمام وجود به رغم اینکه عرف روابط بین‌الملل اشغال سفارتخانه یک کشور نپذیرد، اما چون در قاعده استکبارستیزی است، از آن دفاع می‌کند.
ملک‌زاده با بیان اینکه نکته دوم تأکید امام(ره) به بحث برائت از مشرکان در حج است، گفت: موسم حج زمانی است که عده کثیری از مسلمانان در یک تاریخ و زمان مشخص در آن حضور پیدا می‌کنند و بهترین زمان برای ارسال پیام برائت از مشرکان به بیگانکان است، هرچند رژیم سعودی به‌دلیل وابستگی که به استکبار دارد، حاضر نیست این برائت از مشرکان را تحمل کند و حتی شاهد هستیم در زمانی در دوران حضرت امام(ره) دست به کشتار مسلمانان نیز می‌زند، اما امام(ره) تأکید می‌کنند که این مراسم باید انجام شود و این نمونه اشدا علی الکفار است. امام خمینی(ره) همچنین در مسائل مختلف تأکید می‌کنند که مسلمانان به وحدت و دوستی میان خودشان توجه داشته باشند و در برابر دشمنان ایستادگی کنند.
تکلیف‌مداری یکی از اصول در سیره امام(ره) بود
وی با بیان اینکه نکته بعدی در سیره امام(ره) که برگرفته از حکمرانی سیاسی قرآن است بحث تکلیف‌مداری است، گفت: تکلیف‌مداری یکی از اصولی است که در شیوه حکومت‌داری پیامبر اکرم(ص) نیز وجود دارد، زمانی که رسول خدا(ص) نگران است که مردم چرا دستورات الهی را درست اجرا نمی‌کنند، خداوند به ایشان دلداری می‌دهد که وظیفه تو ابلاغ دستور است و بیش از این وظیفه‌ای نداری، اینکه نتیجه چه خواهد شد را به خداوند واگذار کن.
ملک‌زاده افزود: در زمان پذیرفتن قطعنامه پایان جنگ که عده‌ای گفتند بعد از فتح خرمشهر، باید جنگ پایان می‌یافت، امام(ره) در پیام معروفی که ارسال می‌کنند، می‌فرمایند: «بنده از پدران، مادران، برادران، خواهران، همسران و فرزندان شهدا به‌خاطر تحلیل‌های غلط این روزها رسماً معذرت می‌خواهم»، یعنی امام(ره) تأسف می‌خورند که چرا بعضی به ظاهر توجه دارند و تکلیف توجه نمی‌کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: امام(ره) در ادامه می‌فرماید: «من از خداوند می‌خواهم مرا در کنار شهدا جنگ تحمیلی بپذیرد، ما در جنگ برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم، راستی مگر فراموش کرده‌ایم که ما برای ادای تکلیف جنگیده‌ایم»؛ بنابراین امام خمینی(ره) تأکید می‌کنند که مسئله ما ادای تکلیف بوده و به خاطر همین هم ما جنگ را ادامه دادیم و جایی که احساس کردیم تکلیف ما پایان جنگ است به آن عمل کردیم.
وی اظهار کرد: مسئله وحدت مسلمین و پیوند دین با سیاست نیز از دیگر تأکیدات امام خمینی(ره) است که آنها را می‌توان نمادی از حکمرانی سیاسی قرآن کریم دانست؛ در ایامی که امام(ره) در پاریس هستند و چند ماهی به پیروزی انقلاب اسلامی باقی مانده است، خبرنگار بی بی سی از ایشان می‌پرسند که علت مخالفت شما با شاه چیست؟ شما یک روحانی دینی هستید شاه یک حاکم سیاسی و چه ربطی بین شما وجود دارد، شما به مسائل دینی بپردازید و او هم حکومت کند.
ملک‌زاده ادامه داد: امام خمینی(ره) در پاسخ می‌فرمایند: «اسلام دینی است که هم سیاست دارد و هم اموری که مربوط به غیر سیاست است و شاه هم که ما مخالف او هستیم، هم سیاست اسلامی را مخالف است و هم امور مذهبی و ما به این هر دو جهت با شاه مخالف هستیم، او هم نسبت به مذهب جسارت و تعدی کرده و هم نسبت به مملکت خیانت‌هایی در طول تاریخ انجام داده است»؛ بنابراین امام(ره) با تأکید بر اینکه دین و سیاست در یک جامعه اسلامی ادغام هستند با شاه مخالفت می‌کند.
انگیزه‌های حضرت امام(ره) برای شکل دادن نهضت انقلاب
وی در خصوص انگیزه‌های حضرت امام(ره) برای شکل دادن نهضت انقلاب اسلامی تصریح کرد: یکی از عوامل، بحث تبعیض و بی‌عدالتی است که رژیم پهلوی به معنای واقعی سرلوحه کارهای خود قرار داده بود؛ دادن امتیازت ویژه به اقوام نزدیک یکی از این موارد بود و این افراد ویژه‌خوار حکومت بوده و تمام امکانات حکومتی و ایران را به خود اختصاص داده بودند.
ملک‌زاده گفت: مسئله بعدی فساد است، حسین فردوست یکی از نزدیکان شاه می‌گوید: «یکی از شغلهای من بازرسی ویژه حکومت است تا بررسی کرده و کسانی که اختلاس‌های قابل توجه دارند را گزارش دهم، اولاً سبک رژیم به این صورت بود که به این اختلاس‌ها معمولاً توجهی نمی‌کرد و من سعی می‌کردم موارد بسیار درشت و قابل توجه را گزارش دهم، در یک مورد یکی از اختلاس‌های کلان مسئولان حکومتی در ارتش را به شاه گزارش دادم، شاه به محض شروع به صحبت گفت پرونده را مختومه کن و لزومی ندارد که ما به این مسائل بپردازیم»، بنابراین در حقیقت حکومت شاه حامی فساد و تبعیض بوده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه دیگر انگیزه حضرت امام(ره) بحث سلطه استعمار و بیگانکان در کشور است، افزود: یکی از دلایل تبعید امام(ره) مسئله مخالفت با قانون کاپیتولاسیون بود که کشور بیگانه آمریکا را بر سرنوشت جامعه اسلامی مسلط می‌کرد، همچنین امام خمینی(ره) تأکید می‌کنند یکی از مواردی که ما را مقابل شاه قرار داده است، کمک به اسرائیل است، اسرائیل نماد کشور بیگانه و اشغالگری است که به حقوق مسلمین تجاوز کرده است.
وی بیان کرد: خبرنگار از امام(ره) سؤال می‌کند چرا شما از زمان برکناری مصدق در حال مبارزه با آمریکا هستید؟ آیا این واقعیت دارد که آمریکا در حال دخالت است؟ امام در پاسخ می‌فرماید: «آمریکا سالیان درازی است که برخلاف همه موازین بین‌المللی و انسانی در امور داخلی ایران دخالت مستقیم دارد، به‌طوری که وقتی امروز می‌بینیم شاه در پرتگاه سقوط قرار گرفته و ملت ایران برای به دست گرفتن سرنوشت خود به پا خاسته‌اند، مستقیماً رئیس‌جمهور و برخی از مقامات عالی‌رتبه آمریکا رسماً دخالت می‌کنند و علی‌رغم اراده قاطع ایران اعلام می‌کنند که ما از شاه حمایت می‌کنیم»، بنابراین امام(ره) اعلام می‌کند که دلیل مخالفت ما با شاه دخالت بیگانکان در کشور است.
ملک‌زاده گفت: موارد متعددی دیگری مانند ضعف و عقب‌ماندگی و بی‌بندباری و انحراف جوانان نیز از انگیزه‌های امام خمینی(ره) در این نهضت است، ایشان در خصوص مخالفت با حق رأی که شاه بهانه کرده بود ما می‌خواهیم به زنان حق رأی بدهیم، گفتند که حتی مردان هم در این مملکت حق رأی ندارند، چه برسد به بانوان، اینها به دنبال فساد و بی‌بندوباری در کشور هستند؛ کمااینکه می‌بینیم امام(ره) از حضور بانوان در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی تقدیر می‌کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: انگیزه بعدی امام خمینی(ره) حاکمیت طاغوت در کشور است، امام(ره) آن را به‌عنوان یکی از انگیزه‌های مخالفت با شاه قرار می‌دهد و می‌فرماید: «خیانت‌های بی‌حد شاه در تمام زمینه‌ها دلیل اصلی مخالفت ما با اوست، او سال‌های زیادی بر خلاف موازین قانونی حکومت کرده است، کشتارهای بیش از حد او، وابستگی به اجانب، هدم استقلال کشور به تمام ابعاد حکومت غاصبانه او را محکوم می‌کند، ملت او را نمی‌خواهد و باید برود.»
وی ادامه داد: یعنی امام(ره) تأکید دارند چون مردم شاه را نمی‌خواهند، شاه یک حکومت استبدادی است؛ بنابراین دلیل اصلی مخالفت ما نیر همین مسئله است، همچنین در جواب خبرنگار آلمانی می‌فرماید دلیل اصلی قیام مردم کشور شخص شاه و رژیم مستبد اوست، بنابراین تمام تأکید امام(ره) بر ایجاد حکومت مردمی در کشور است و چون چنین حکومتی در کشور وجود ندارد، آن را به‌عنوان انگیزه خود قرار می‌دهند.
ملک‌زاده تصریح کرد: حضرت امام خمینی(ره) برای تحقق حکومت اسلامی معتقد به توجه به دو بعد بودند، اول رهبران دینی جامعه، در آن زمان عده‌ای بیان می‌کردند برای اینکه ما حکومت را تشکیل دهیم، باید فضا و زمینه آماده شود، اما امام(ره) معتقد بودند که رهبران دینی خود باید قیام کنند و زمینه‌سازی را انجام دهند، نکته دوم که امام(ره) به آن تأکید دارند، بحث مردم است؛ امام برای حضور مردم هم در تأسیس حکومت و هم استمرار حکومت نقش فوق‌العاده‌ای قائل هستند و معتقدند که خود مردم باید داخل صحنه باشند و قیام کنند، نهضت را برپا کنند و در ادامه نهضت نیز حامی حکومت اسلامی باشند.
وی ادامه داد: بنابراین در نهضت اسلامی ایران زمانی گروه‌هایی نزد امام(ره) می‌آمدند که به دنبال براندازی حکومت شاهنشاهی از طریق نظامی بودند، امام خمینی(ره) آنها را نمی‌پذیرفت و می‌فرمود این وظیفه مردم است و ما نمی‌خواهیم از طریق زور و خشونت اقدام کنیم، مردم باید خود به سمت حکومت اسلامی حرکت کنند.
توصیه‌های امام خمینی(ره) به کارگزاران نظام اسلامی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: یکی از نکاتی که امام(ره) در حکمرانی اسلامی درخصوص نقش کارگزاران مدنظر قرار دارند، بحث مهر و عطوفت به مردم است، امام(ره) بسیار تأکید دارند که نظام اسلامی نظامی است که مردم را باید به‌عنوان ولی‌نعمت خود مدنظر قرار دهید و به مسئولان تذکر می‌دهند اگر به قدرت رسیدید مردم را فراموش نکنید و حتما باید تمام تلاش خود را در راه خدمت به مردم قرار دهید.
وی بیان کرد: امام(ره) همچنین به توانایی انجام مسئولیت نیز تأکید دارند و می‌فرمایند اگر از توانمندی شما خارج است، مسئولیت را نپذیرید، در روایت داریم که پیامبر اکرم(ص) به ابوذر می‌فرماید ای ابوذر تو می‌دانی من چقدر تو را دوست دارم، اما هیچ مسئولیتی را به تو واگذار نمی‌کنم، چون می‌دانیم تو از لحاظ مدیریت ضعیف هستی و توانایی انجام مسئولیت را نداری و علی‌رغم اینکه تو را فردی دلسوز و مهربان می‌دانم، اما از واگذاری مسئولیت به تو پرهیز می‌کنم.
ملک‌زاده گفت: امام خمینی(ره) در پیامی که به‌مناسبت 22 بهمن سال 1363 خطاب به مسئولان و مدیران کشور دارند، می‌فرماید: «هر مسئولی در هر مقام احساس ضعف در خود می‌کند چه ضعف مدیریت، چه ضعف اراده و از مقاومت در راه هواهای نفسانی کوتاهی می‌کند، بدون جوسازی، دلاورانه و با سرافرازی نزد صالحان از مقام خود استعفا کند که این عمل صالح و عبادت است.»
وی با اشاره به قرار داشتن در ایام انتخابات ریاست جمهوری، تصریح کرد: برای نامزدی در انتخابات باید کسانی اعلام حضور کنند که واقعاً می‌دانند توانمندی حضور در این صحنه را دارند و اینکه افراد به انگیزه‌های مختلف بخواهند وارد صحنه شوند، برخلاف حکمرانی اسلامی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: یکی دیگر از نکاتی که امام(ره) به آن اشاره می‌کند حضور بدون واسطه در بین مردم است، درود بر روح شهید آیت‌الله رئیسی که ما شاهد بودیم چطور بدون اینکه پشت میز بنشیند خودشان در صحنه حضور داشتند و حتی به ایشان گله می‌کردند، اما ایشان می‌گفتند من احساس می‌کنم تا در بین مردم قرار نگیرم و از نزدیک مشکلات را درک نکنم در راه‌حل این مشکلات نمی‌توانم اقدامی کنم.
وی گفت: تأکید حضرت امام خمینی(ره) نیز همین بود که اگر می‌خواهید مشکلات را برطرف کنید، باید در میان مردم حضور فعالانه داشته باشید، یکی دیگر از نکات مورد تأکید امام(ره) بحث ساده‌زیستی مسئولان است که ریشه در تاریخ اسلام دارد و در موارد متعددی که مسئولان از این مسئله فاصله می‌گیرند، پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) به آنها تذکر می‌دهند. حضرت امام(ره) هم پیرو جد بزرگوارشان هستند و زمانی که خبرنگار در خصوص حکومت کردن در ایران از ایشان می‌پرسد، می‌فرمایند: «شیوه حکومت ما همان شیوه حضرت علی(ع) در کوفه و پیامبر اکرم(ص) در مدینه است.»
ملک‌زاده اظهار کرد: امام(ره) در پیامی که به‌مناسبت دومین دوره مجلس شورای اسلامی به نمایندگان مردم دارند، دقیقاً بر مسئله ساده‌زیستی سفارش کرده و تأکید می‌کنند زمانی می‌توانید به وظایف خود عمل کنید که ساده‌زیست باشید.
وی گفت: امام خمینی(ره) در توصیه‌هایی که به کارگزاران دارند، بحث احساس مسئولیت نسبت به آخرت مردم را مورد توجه قرار می‌دهند و می‌فرمایند: «در جامعه اسلامی حاکمان اسلامی نمی‌توانند بیان کنند که ما در برابر آخرت مردم هیچ مسئولیتی نداریم، بلکه باید بکوشند مردم را در مسیر صلاح و رستگاری قرار دهند.»
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه مهم‌ترین میراث ماندگار حضرت امام(ره) خود نظام جمهوری اسلامی است، بیان کرد: امام خمینی(ره) بر حفظ آن بسیار تأکید دارند و می‌فرماید حفظ نظام از انجام واجباتی مانند نماز و روزه نیز واجب‌تر است، زیرا اگر به نظام اسلامی خدشه‌ای وارد شود، دیگر زمینه انجام عبادتی فراهم نیست، این نظام ثمره خون هزاران شهید است و باید از آن پاسداری کنیم و می‌فرماید: «حفظ این نظام از اوجب واجبات است.»
وی در پایان اظهار کرد: همچنین در سیاست خارجی، استکبارستیزی یکی از میراث‌های ماندگار امام خمینی(ره) است، شعله مقاومتی که در سراسر جهان در حمایت از فلسطین بر پا شده، در حقیقت میراث ماندگار حضرت امام(ره) و برگرفته از مقاومت جمهوری اسلامی ایران است که باید آنها را قدر دانسته و جامعه اسلامی در مسیر اتحاد حرکت کنند.
گفت‌وگو از مهنوش بهروز
فیلم از حانیه‌سادات حسینی‌کیا
انتهای پیام
