حکومت مهدوی و تحقق هیمنه قرآن بر عالم هستی

در پانزدهمین روز ماه مبارک رمضان، خبرنگار ایکنا از اصفهان در گفت‌وگو با علی‌اکبر توحیدیان، دکترای علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر قرآن طی سلسله گفت‌وگوهای قرآنی ویژه این ماه با موضوع «حیات قرآن از ازل تا ابد»، به مرحله حاکمیت قرآن در دوران مهدویت می‌پردازد. در ادامه، متن شماره پانزدهم این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم. 

در ادامه گفت‌وگوی قبلی و در ابتدای بحثمان، این قسمت را به کلام امیر بیان، حضرت مولی‌الموحدین امام علی(ع) در حکمت ۲۰۹ نهج‌البلاغه متبرک می‌کنیم: «لَتَعْطِفَنَّ الدُّنْيَا عَلَيْنَا بَعْدَ شِمَاسِهَا، عَطْفَ الضَّرُوسِ عَلَى وَلَدِهَا؛ وَ تَلَا عَقِيبَ ذَلِكَ: وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ؛ همان‌گونه که شتر شیرده از دوشیدن شیر خود ممانعت می‌کند و افراد دوشنده را گاز می‌گیرد تا مبادا بچه‌اش بی‌شیر بماند؛ همچنین در آینده به قدرت پروردگار، دنیا به سوی ما بازمی‌گردد، مخالفانمان سرکوب می‌شوند و حکومت به دست صالحان می‌افتد؛ همان‌گونه که قرآن وعده داده است.»

بیشتر بخوانید:

• قرآن و قاریان قرآن در هنگامه ظهور
• اعجاز قرآن در قرون آینده و پیش از ظهور موعود(عج)
• قرآن در کنار عترت؛ نسخه نجات‌بخش انسان امروز
• قرآن، فوق معجزه است
• تفوق قرآن بر همه علوم اکتسابی انسان
• تحول در تفاسیر قرآن از آغاز غیبت کبری
• بهبود وضعیت تفسیر قرآن و جمع‌آوری حدیث در دوره غیبت صغری
• ماجرای محنت‌القرآن و ۱۵ سال اختلاف در جامعه اسلامی
• قرآن در بیانات امیر بیان
• قرآن در دوران خلافت خلفای راشدین
• قطعی بودن جمع‌آوری، تدوین و تنظیم قرآن در زمان حیات پیامبر(ص)
• آغاز و پایان حیات قرآن در عالم دنیا
• قرآن؛ حافظ و نگه‌دار کتب آسمانی پیش از خود
• قدیم یا حادث بودن قرآن از منظر شیعه

شیخ طوسی(ره) در کتاب «الغیبة»، حدیثی آورده است که امیرالمؤمنین امام علی(ع) در تفسیر آیه بالا می‌فرماید: «هُم آلُ محمّدٍ، يَبعَثُ اللّهُ مَهدِيَّهُم بَعد جَهدِهِم، فَيُعِزُّهُم و يُذِلُّ عَدُوَّهُم.» منظور از مستضعفان در آیه بالا، درواقع آل‌محمد(ص) است که خداوند، مهدی آنها را بعد از فشار و زحمتی که بر آنان وارد شده است، برمی‌انگیزد و به آنها عزت می‌بخشد و دشمنانشان را خوار و ذلیل می‌کند.

ایکنا ـ نقش قرآن را در دوران مهدویت تبیین کنید. 

چهاردهمین مرحله از مبحث حیات قرآن از ازل تا ابد، حاکمیت قرآن در دوران مهدویت و به اصطلاح، «دولت قائمیه» و «سلطنت قرآنیه» است؛ دورانی که بزرگترین آرمان انبیای الهی و اوصیای نبوی، آرزوی عالمان و عارفان و قبله‌ آمال عاشقان، شیفتگان و منتظران بوده و هست.

در نگاهی دقیق به تاریخ بشر، نقاط عطف تاریخ اسلام در چهار نقطه تعریف می‌شود؛ چهار نقطه‌ای که هر کدام به شکلی، نوعی قیام علیه وضع موجود جامعه‌ بشری بوده و خواهد بود که عبارت است از بعثت محمدی(ص)، غدیر علوی(ع)، عاشورای حسینی(ع) و ظهور مهدوی(عج). در نقطه‌ نخست، قرآن به‌صورت تنزیلی و انزالی ولادت یافت. در نقطه‌ دوم، قرآن به‌صورت تأویلی و اعلانی ولایت یافت. در نقطه‌ سوم، شهید شد و حیات یافت و در نقطه‌ چهارم هم بر اساس حق و عدل، باذن الله ظهور می‌کند و حاکم می‌شود.

چنانچه پژوهشگری بخواهد موضوع مهدویت را به درستی، دقت و محققانه بشناسد و تجزیه و تحلیل کند، حتماََ باید سه نقطه عطف پیشین را به‌مثابه مقدمه‌ لازم بشناسد، بعد به نقطه‌ چهارم بپردازد؛ زیرا این نقاط مانند حلقه‌های یک زنجیر به هم بسته و وابسته‌اند؛ لذا به مخاطبان ارجمندمان پیشنهاد می‌کنیم، یک دوره مبعث‌شناسی، غدیرشناسی و عاشوراشناسی را در سبد مطالعاتی خود قرار دهند؛ سپس به موضوع مهدویت و موضوعات جانبی آن بپردازند. 

در همه‌ این چهار نقطه‌ عطف، قرآن است که نقش اول و برجسته را ایفا می‌کند و در کنار حقیقت رسالت و امامت و دقیق‌تر بگوییم، در بالای این حقایق ایستاده است. البته وجه مشترک دیگری در این چهار نقطه‌ عطف تاریخ وجود دارد که باید به‌صورت مستقل راجع به آن گفت‌وگو کنیم و آن‌ هم وجود صدیقه طاهره، ام‌ابیها (رمز بعثت)، زوجه ولایت (رمز غدیر)، ام‌امامت (رمز عاشورا)، کوثر قرآن (رمز مهدویت)، انسیه حوراء(س) است که در حیثیت لیلةالقدر خلاصه می‌شود. البته این مطلب، جای بحث دارد. 

خلاصه هرگونه حرکت مثبت یا منفی که در طول تاریخ نسبت به پیامبر اکرم(ص) و 13 معصوم(ع) پس از ایشان انجام شده، درواقع نسبت به قرآن بوده و هست و برعکس آن، هر عملی که دو موجود مکلف یعنی جن و انس در این عالم با قرآن کرده‌اند، درواقع نسبت به آن حضرات و نسبت به مقامات و رسالات آنان بوده است. به تعبیر خود قرآن، این کتاب بی‌بدیل آسمانی بر سایر کتب آسمانی، «مهیمن» است: «وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ...» (مائده/ ۴۸). این هیمنه در دولت قائمیه نیز ظهور می‌کند و قرآن و اهل آن بر تورات، انجیل، زبور و سایر کتب آسمانی و غیرآسمانی و پیروانشان چیره می‌شوند و تنها قانون حاکم بر عالم، قرآن عظیم حکیم عزیز خواهد بود.

ایکنا ـ شاخص‌ترین ویژگی‌های حاکم بر حکومت مهدوی چیست؟ 

یکی از منحصربه‌فردترین ویژگی‌های آن حکومت، ضرورت نداشتن تقیه است. اهل حق و حقیقت به‌ویژه شیعیان و ائمه معصومین(ع) همواره در طول تاریخ و حاکمیت حکومت‌های غیرمشروع حاکمان غاصب، ملزم به فریضه‌ تقیه بوده‌اند؛ بنابراین بعضی از حقایق همچنان مکتوم باقی مانده و شرایط برای پرده‌برداری و آشکار کردن آنها فراهم نبوده است. این فرصت در دولت مهدوی فراهم می‌شود و آن حضرت هیچ تعهدی برای رعایت تقیه با هیچکس ندارد و به نوعی مشابه روز قیامت یا «يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ»، در بعضی از سرائر، تجربه و جلوه‌ای دیگر از ظهور محقق می‌شود.

اتفاق مبارک دیگری که در این دوران مسعود تاریخ برای اولین بار حادث می‌شود، تحقق اتحاد ثقلین یا «کتاب الله» و «عترت» است و اینکه قرآن با مفسرش حکومت می‌کنند. این اتفاق میمون در دوران هیچ معصومی رخ نداده؛ یعنی چنین شرایطی برای حاکم و مردم وجود نداشته است؛ چرا که نه مردم قابلیت درک این حقایق را داشته‌اند و نه شرایط سیاسی، اجتماعی و استبداد حاکمان جور چنین اجازه‌ای به مقام معصوم(ع) می‌داده که بتواند آزادانه به تبیین بپردازد. 

در نتیجه می‌گوییم در این دوران فقط جسم امام(عج) نیست که ظاهر می‌شود، بلکه حقیقت قرآن ظهور می‌کند. این نکته ناگفته نماند که برای مثال، ما که انسی با قرآن داشته‌ایم، شیرین‌ترین و لذت‌بخش‌ترین اتفاق برایمان در دوران حاکمیت مهدوی، رفع ابهام از مبهمات قرآن عزیز و دریافت پاسخ پرسش‌هایی‌ست که نمی‌دانیم یا در بوته‌ احتمالات و اختلاف نظرات رسوب کرده‌اند و عقل و علم مفسران هم موفق به کشف آنها نشده است. 

ایکنا ـ جامعه‌ای را توصیف کنید که بر اساس حکومت مهدوی پایه‌ریزی می‌شود.

مطابق روایات، حضرت مهدی(عج) علاوه بر علم و بصیرتی که خود دارد، از منابع دیگری از جمله مصحف فاطمه(س)، مصحف امام علی(ع)، قرآنی که از سوی امیرالمؤمنین(ع) تنظیم شده است و کتب آسمانی بدون تحریف به شیوه‌ پیامبر اکرم(ص) استفاده خواهد کرد و در عمل به امر خداوند در قرآن، از مشورت مشاوران دانا و امین هم سود خواهد برد. «...وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ...» (آل‌عمران/ ۱۵۹)، «...وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ...» (شوری/ ۳۸).

بدیهی است در چنین حکومتی، مردم در امنیت و رفاه کامل زندگی خواهند کرد که ده‌ها روایت در این زمینه وجود دارد. البته زندگی، خورد و خوراک، پوشاک، خانه و دیگر امکانات خود حضرت به‌مثابه زمامدار حکومت اسلامی، مشابه اجدادشان پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین امام علی(ع)، ساده و در حد ضرورت خواهد بود.

بر اساس روایات مروی از حضرات معصومین(ع)، حکومت داوود نبی(ع)، سلیمان نبی(ع) و ذوالقرنین، عبد صالح خدا، نمونه‌های کوچکی از حکومت مهدوی هستند. مطابق آیات قرآن کریم در سوره‌های نمل، ص و کهف، این سه حکومت ویژگی‌هایی داشته‌اند که حاکی از علم و فناوری قابل توجه در آنهاست. در اختیار داشتن انرژی‌ها، قدرت آب، ابر و باد، تصرف در گیاهان، تکلم با حیوانات، استفاده‌های ویژه از توانمندی حیوانات بری، بحری و جوی، استخدام جنیان، جابجایی فوق‌العاده سریع اجسام و انسان‌ها با استفاده از علم طی‌الارض و استفاده از عصای موسی برای مقابله با ساحران و جادوگران، از جمله امکاناتی‌ست که علاوه بر امکانات عادی در اختیار حکومت مهدوی خواهد بود. همچنین عقول مردم به طرز شگفت‌انگیزی شکوفا خواهد شد و علوم با پیشرفت عجیبی در مقایسه با پیش از خود که در اوج خواهد بود، به توان حدود پنج یا به عبارتی بیش از ۱۲ برابر خواهد رسید.

علاوه بر این از نگاه قرآنی، مهم‌ترین ویژگی حکومت‌های داوودی و سلیمانی، ابتنا و استقرار حکومت بر علم بوده است؛ چنانکه قرآن می‌فرماید: «وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ عِلْمًا...» (نمل/ ۱۴) و «قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتَابِ...» (نمل/ ۴۰). به استناد روایاتی که وضعیت دوران مهدوی را گزارش می‌کنند، مسلماََ منظور از علم، همه‌ شاخه‌های علوم اعم از علوم قرآنی، انسانی، طبی، ادبی، صنعتی، تجاری، کشاورزی و سایر شعب آن است و منحصر در بعضی از رشته‌های خاص نیست.

موضوع مهم دیگری که باید در ادامه بحثمان به آن بپردازیم، «رجعت» است که باید از دیدگاه قرآن و روایات بررسی شود. ان‌شاءالله در قسمت بعد به این مهم خواهیم پرداخت.

زهراسادات محمدی