عمامه‌گذاری حافظان قرآن در الجزایر؛ سنتی پابرجا طی قرون متمادی
برخی مساجد کشور الجزایر، به ویژه مساجدی که شامل مدارس قرآنی یا به اصطلاح «کتاتیب» است، طبق سنتی دیرینه، در پایان ماه مبارک رمضان مراسمی برای عمامه‌گذاری ائمه جماعت جوان و حافظان قرآن برگزار می‌کنند.
به گزارش ایکنا به نقل از خبرگزاری آناتولی، هزاران کودک حافظ قرآن و حتی حافظان بزرگسال، هرسال در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان به منظور شرکت در مراسم عمامه‌گذاری حافظان قرآن در مراسم مذهبی که پس از اقامه نماز تراویح و گاهی پیش از اقامه این نماز در مساجد برگزار می‌شود، حضور می‌یابند.
عمامه‌گذاری ائمه جماعت و حافظان قرآن کریم در مساجد الجزایر، چندان با مراسم سنتی اعطای درجه نظامی در ارتش تفاوتی ندارد.
در عرف و سنت قدیمی مساجد الجزایر، هر طلبه علوم اسلامی 3 رتبه دینی کسب می‌کند؛ رتبه نخست زمانی است که حافظ کل قرآن کریم می‌شود. رتبه دوم نیز هنگامی است که بتواند قرآن کریم را همراه با احادیث پیامبر اکرم(ص) حفظ کند؛ و رتبه سوم مربوط به زمانی است که از سوی دو عالم بزرگ اسلامی (دو شیخ) موفق به کسب اجازه‌نامه دینی شود. این اجازه‌نامه به او اجازه فتوا دادن را نیز خواهد داد.
این سنت که در برخی مناطق الجزایر رو به افول گذاشته است، هنوز هم در تعدادی از شهرهای بزرگ این کشور اجرا می‌شود و برخی مساجد کشور این کشور به‌ویژه مساجدی که شامل مدارس قرآنی یا به اصطلاح «کتاتیب» است، طبق این سنت دیرینه، در پایان ماه مبارک رمضان مراسمی برای عمامه‌گذاری ائمه جماعت جوان و حافظان قرآن کریم برگزار می‌کنند.
این مراسم که به صدها سال قبل باز می‌گردد، همچنان تا امروز وجود دارد و سنتی است که برخی مساجد و مدارس قرآنی پیرو فرقه صوفیه که به «زوایا» مشهورند، آن را اجرا می‌کنند.
مراسم عمامه‌گذاری طلاب علوم دینی
در شب‌های پایانی ماه رمضان هر سال یعنی شب‌های بیست‌وهفتم، بیست‌وهشتم و بیست‌ونهم این ماه مبارک، مساجد خاصی در شهرهای الجزایر مراسم ویژه‌ای با عنوان عمامه‌گذاری ائمه جماعت یا عمامه‌گذاری حافظان قرآن کریم برگزار می‌کنند.
«یوسف بن عفیف» امام جماعت مسجد الخلفاء در استان اَدرار واقع در 1400 کیلومتری جنوب غربی الجزیره، در این باره می‌گوید: مساجد و مدارس قرآنی الجزایر از چند قرن پیش مراسم مذهبی برای حافظان قرآن و ائمه جماعت سرشناس برگزار می‌کرده‌اند.
بن عفیف ادامه می‌دهد: از جمله شروط برگزاری مراسم عمامه‌گذاری ائمه جماعت جوان و حافظان قرآن کریم این است که تمام امامان جماعت یا اکثر آنها برای برگزاری این مراسم بزرگ مذهبی در یک مسجد خاص موافقت داشته باشند. این مسجد، یا بزرگترین مسجد شهر و یا مسجدی است که در کنار یک مدرسه قرآنی واقع است.
به گفته وی، در این مراسم حافظان جوان و کم‌سن حضور می‌یابند و مراسم با تلاوت سوره مبارکه فتح آغاز می‌شود، سپس قصیده «بُرده» در مدح رسول گرامی اسلام(ص) قرائت می‌شود. این قصیده در هربار که یک کودک یا جوان حافظ قرآن عمامه‌گذاری می‌شود خوانده می‌شود. [مترجم: قصیده بردة یا به زبان عربی قصیدة البُرأة و همچنین الکواکب الدریَّة فی مدح خیر البریة، یکی از مشهورترین سروده‌هایی در مدح پیامبر اسلام، حضرت محمد بن عبدالله(ص) است که اثری از محمد بن سعید بوصیری است. بسیاری از بزرگان ادبیات عرب معتقدند که این قصیده، بهترین شعر در حوزه مدح نبوی به حساب می‌آید. این قصیده در بلاد اسلامی شهرت بسزایی دارد به گونه‌ای که برخی از مسلمانان هر شب جمعه این شعر را هم‌خوانی می‌کنند.]
بر اساس این گزارش، هر یک از طلاب، کیفی با خود به همراه می‌آورد که در آن یک عبای سفید، یک عمامه سفید و یک شیشه عطر قرار دارد؛ طلبه‌ها در مقابل عالمان دینی و امامان جماعت حاضر می‌شوند و دست شیخی که از او قرآن را فرا گرفته‌اند می‌بوسند.
بن عفیف می‌گوید: رسم بوسیدن دست «شیخ معلم» به شکل ویژه در مساجد جنوب الجزایر رواج دارد، سپس شیوخ شروع به عمامه‌گذاری قرآن‌آموزی که عبای سفید و عمامه سفید پوشیده است می‌کنند. این قرآنآموز طبق سنت قدیمی موظف است در طول زندگی خود همیشه این عمامه سفید را بر سر داشته باشد.
مراسم عمامه‌گذاری امامان جماعت جدید با قرائت دعا برای ایشان و ریختن عطر بر روی عمامه‌های آنها پایان می‌پذیرد.
اجازه شیوخ هر 20 سال یکبار انجام می‌شود
شیخ عبدالله زحاف، امام جماعت مسجد عقبه بن نافع در شهر عین صالح واقع در 1300 کیلومتری جنوب الجزیره می‌گوید: در مراسم سنتی کهن عمامه‌گذاری ائمه جماعت و حافظان کلام وحی، امامان جماعت قدیمی مشتاق برگزاری مراسم مذهبی عمامه‌گذاری ائمه جماعت جدید در 5 روز آخر ماه مبارک رمضان هستند و این اشتیاق بدان دلیل است که ماه رمضان ماه قرآن و شایسته است که در این ماه پرفضیلت حافظان قرآن تکریم و تجلیل شوند.
شیخ زحاف می‌افزاید: در برخی مساجد رسم است که با توجه به گران‌قیمت بودن زعفران، بر سر قرآن‌آموزان زعفران می‌پاشند.
وی توضیح می‌دهد: عمامه‌گذاری ائمه جماعت به چند مرحله تقسیم می‌شود: مرحله اول، عمامه‌گذاری همه حافظان قرآن کریم است که در عرف قدیم قرآنآموز نامیده می‌شوند. این لقب در تمام عمر با آنها خواهد بود و قرآن‌آموزان معمولاً به تدریس قرآن روی می‌آورند.
این عمامه‌گذاری تنها برای کسانی که قرآن و برخی قصاید متضمن قواعد صرف و نحو عربی را حفظ کرده‌اند انجام می‌شود.
زحاف افزود: مرحله دوم مربوط به کسانی است که قرآن را همراه با احادیث پیامبر(ص) که شاخص‌ترین آنها موطأ ابن مالک است، حفظ کرده‌اند، بدان جهت که مذهب اکثر افراد در الجزایر، سنی مالکی است. در این مرحله عنوان قرآنآموز برای کسانی که قرآن و احادیث نبوی را حفظ کرده‌اند باقی می‌ماند.
شیخ زحاف ادامه می‌دهد: مرحله سوم عمامه‌گذاری شیخ یا عالم دینی است که بالاترین مرتبه عمامه‌گذاری محسوب می‌شود. شیخ در این مرحله نیازمند اجازه حداقل دو تن از بزرگان شیوخ است و شیخ پس از عمامه‌گذاری شایسته فتوا دادن خواهد بود. معمولاً مراسم اجازه شیوخ هر 20 سال یکبار و چه بسا بیشتر، انجام می‌شود.
دکتر عکاشه بنادر، استاد دین اسلام در دانشگاه اَدرار واقع در 1400 کیلومتری جنوب غربی الجزیره می‌گوید: بر اساس حکایات تاریخی، سنت عمامه‌گذاری حافظان قرآن که در مساجد شماری از کشورهای اسلامی نیز رواج یافته است، به قرن دوم هجری باز می‌گردد.
بنادر می‌افزاید: این امر به دلیل مسلمان شدن غیر عرب‌زبانان بوده است و از آنجا که این افراد به زبان عربی صحبت نمی‌کردند، بنابراین حفظ قرآن برای آنها کاری بسیار دشوار بوده است. این همان چیزی است که افراد غیرعرب‌زبان حافظ قرآن را شایسته تجلیل و تکریم می‌کند.
به گفته بنادر، ساکنان اصلی منطقه مغرب عربی که به زبان عربی صحبت نمی‌کردند، در صورت حفظ قرآن شایسته تجلیل بوده‌اند و از این رو برای آنان در کشورشان مراسم عمامه‌گذاری برگزار می‌شده است.
ترجمه گزارش: فرشته صدیقی
انتهای پیام
