حکمت 4 نهج‌البلاغه و معرفی 5 صفت انسان

به گزارش ایکنا از لرستان، حجت‌الاسلام سیدهادی سهرابی، مدرس حوزه و دانشگاه شامگاه شنبه، نهم دی‎ماه در سلسله جلسات «درس‌هایی از نهج‌البلاغه» که با موضوع حکمت‌های نهج‌البلاغه در مسجد شهید مدنی شهر خرم‎آباد برگزار شد، با اشاره به نکات تفسیری حکمت چهارم نهج‌البلاغه با این مضمون «وَ قَالَ(علیه‌السلام) الْعَجْزُ آفَةٌ، وَ الصَّبْرُ شَجَاعَةٌ، وَ الزُّهْدُ ثَرْوَةٌ، وَ الْوَرَعُ جُنَّةٌ، وَ نِعْمَ الْقَرِينُ [الرِّضَا] الرِّضَى»، گفت: حضرت امام علی(ع) در این حکمت می‎فرمایند: «ناتوانى، آفت است و شكيبايى، دليرى است و زهد، توانگرى است و پارسايى، چونان سپر است. بهترين همنشين خشنودى است از خواست خداوند».

وی با بیان اینکه حضرت امام علی(ع) در این حکمت خبر از یک واقعیت و حقیقت داده است، افزود: «عجز» یک واژه ملموس است و در محاورات ما کاربرد زیادی دارد مثلاً می‎گوییم: «فلانی از انجام کارها عاجر است».

این مفسر نهج‌البلاغه اضافه کرد: ناتوانی و عجزی که امام علی(ع) در این حکمت به آن اشاره کرده است به عنوان «آفت» معرفی شده کمااینکه «آفت» به هر چیزی گفته می‎شود که باعث فساد و تباهی یک شیء می‎شود.

شجاعت یکی از فضائل اخلاقی است

این مفسر نهج‌البلاغه با بیان اینکه ناتوانی و عجزی که در این سخن نغز و گهربار امیرالمؤمنین علی(ع) به آن اشاره شده است به عنوان «آفت» معرفی شده کمااینکه آفت به هر چیزی گفته می‎شود که باعث فساد و تباهی یک شیء می‎شود، اظهار کرد: از منظر حضرت عجز و ناتوانی به عنوان یک رذیله و آفت اخلاقی عنوان شده است و این بدان جهت است که عجز و ناتوانی معمولاً زمینه و بستری برای عدم تحرّک و تلاش است و آفتی ست که موجب محرومیت از دستیابی به بسیاری از توفیقات علمی، معنوی و حتی مادی می‌شود.

وی ادامه داد: حضرت امام علی(ع) در این حکمت خبر می‎دهد که عجز و ناتوانی یک آفت است و باطن این کلامشان بعث و برانگیختن مخاطب است بر اینکه مراقبت کند تا دچار عجز نشود و تحذیر است از اینکه خود را از عجز و ناتوانی دور کنیم و بر حذر باشیم از این آفت که می‌تواند مانع از بهره‌مندی ما از بسیاری از موفقیت‌ها شود.

حجت‌الاسلام سهرابی با اشاره به اینکه گاهی عجز و ناتوانی جسمی و گاهی نیز روحی است، اضافه کرد: به همین خاطر است که در آموزه‌های دینی تأکید و توصیه زیادی شده تا با بهره‌مندی از تفریحات سالم و درست؛ روح و روان سالم و با نشاط و جسم شاداب خود را محافظت کنیم تا دچار آفت عجز جسمی یا روحی نشویم.

وی با بیان اینکه ارتباط و آمیختگی روح و جسم به شکلی است که روح و جسم شاداب و سرزنده باعث می‎شود انسان توجهش به معنویات نیز بیشتر شود؛ گفت: از این‌رو سزاوار است انسان هم به سلامت جسمانی با تفریحات حلال و سالم و هم به نشاط روانی و روحی با اهتمام به عبادت و معنویت؛ توجه کند که البته در قرآن هم توصیه شده که انسان نصیب خود از دنیا را فراموش نکند؛ که در تفسیر بسیاری نصیب دنیا را به همین تفریحات حلال و سالم تفسیر کرده‌اند.

این مفسر نهج‌البلاغه با بیان اینکه صفت دیگر شجاعت است که یکی از فضائل اخلاقی به شمار می‌رود، ادامه داد: امیرالمؤمنین علی(ع) در ادامه این حکمت از صبر به عنوان دلیری و شجاعت یاد می‌کند؛ چرا که شجاعت می‌خواهد که آدمی ناملایمات را ببیند؛ گفتار و کردار باطل را علیه خود مشاهده کند اما از حدود الهی تجاوز نکند و بتواند بر حق بماند و لغزش نکند؛ در برابر بی‌مهری‌ها، بی‌انصافی‌ها، دشمنی‌ها، کینه‌توزی‌ها، ناسزاها و هر آن جایی که هوای نفس انسان می‌خواهد در برابر آنها بی‌تابی کند و سرکش شود؛ این‌گونه تقابل با هوای نفس و تحمل‌ها و صبر پیشگی‌ها علامتی از شجاعت انسان به حساب می‌آید؛ کمااینکه ائمه ما این‌گونه بودند و صبر آنان در برابر رنج‌ها و سختی‌ها از روی شجاعت آنان بود و از همین جهت است که صبر امام حسن‌مجتبی(ع) در برابر معاویه و یاران بی‌وفای خود؛ را از شجاعت او می‌دانیم و همین‌طور صبر امیرالمؤمنین(ع) در برابر ناملایمات پس از رحلت رسول خدا(ص) نیز از این نمونه‌هاست.

این مدرس حوزه و دانشگاه گفت: البته صبر به معنای سکون و سکوت و بی‌حرکتی نیست؛ بلکه بدین معناست که وظیفه‌ و تکلیفت را با شجاعت و تلاش مضاعف انجام دهی و ناسپاسی نکنی؛ کمااینکه حضرت زینب(س) به عنوان اسوه صبر بود؛ مصیبت‌های زیادی دید و رنج بسیاری چشید و کشید اما لب به شکوه، گلایه و ناسپاسی باز نکرد و برعکس عبادتش بیشتر شد و توکلش فزون‌تر؛ صبر زینب بود که نترسید و شجاعانه و مقتدرانه علیه ظالمین با خطابه و بیان رسا شورید و تاخت و همچنین صبر فاطمی که با قلبی شکسته و دلی رنجور از امت رسول‌الله؛ در خطابه های مسجد و روشنگری چهره به‌ چهره با مهاجرین و انصار تجلی و تبلور پیدا کرد.

دلبسته نبودن به مال یک ثروت واقعی است

حجت‌الاسلام سهرابی با بیان اینکه فضیلت دیگر در این حکمت دلبسته نبودن به مال و زخارف دنیا یک ثروت واقعی است، گفت: ثروتمند و غنی یعنی آن کسی که بی‌نیاز از دیگران است و طمعی به دنیای کسی ندارد و این زمانی به حقیقت می‌پیوندد و تحقق پیدا می‌کند که انسان از نظر معنوی واقعاً قلبش آکنده از محبت خدا باشد و از دنیا و ماسوی الله بریده باشد و هیچ طمعی و دلبستگی به مظاهر دنیا نداشته باشد.

وی افزود: وقتی انسان از نظر معنوی و قلبی از هرگونه وابستگی و دلبستگی نسبت به دنیا بریده شد؛ در درونش احساس فقر نسبت به دنیا نمی‌کند و ثروت یعنی همین بی‌اعتنایی و بی‌توجهی به دنیا؛ حال چه انسان بهره مند از امکانات و مادیات باشد چه نباشد برای او تفاوتی نمی‌کند؛ البته این بی‌اعتنایی بی‌معنای استفاده نکردن از امکانات دنیا نیست.

این کارشناس مذهبی در ادامه‌ به دو صفت دیگر یعنی ورع و رضا اشاره کرد و افزود: ورع و پارسایی را امیرالمؤمنین(ع) یک سپر می‌داند چرا که انسان متقی و باورع گناه نمی‌کند و عذاب و آتش نیز برآیند و محصول گناه انسان است؛ پس در نتیجه انسان پارسا با ورع و تقوای درون خود نوعی سپر برای خویش در برابر آتش و عذاب فراهم کرده است.

استاد حوزه و دانشگاه  ادامه داد: رضا یکی دیگر از فضائلی است که امیرمؤمنان آن را به عنوان یک قرین و همراه خوب و نیک برای انسان می‌داند چرا که صفت رضا از ویژگی‌های اوليا خداست و آنان خود را در هر شرایطی در برابر قضا و قدر الهی تسلیم دانسته و راضی به امر الهی اند و هیچ صفتی به این اندازه نمی‌تواند انسان را در برابر حوادث و ناملایمات آرام نگه دارد و رنج سختی‌ها و گرفتاری‌های دنیا را برای انسان آسان کند؛ به همین خاطر امیرالمؤمنین امام علی(ع) می‌خواهد به ما بگوید ای انسانی که به دنبال قرین می‌گردی و می‌خواهی در برابر سختی‌ها و ناملایمات جزع و فزع نکنی و یکی کنارت باشد و آرامت کند؛ پس به دنبال مقام رضا باش که چه خوب همراه و قرینی است.