مواجهه با روسیه براساس الگوی رفتاری و دیپلماتیک سردار سلیمانی

ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر اسبق ایران در افغانستان و ایتالیا در گفت‌وگو با ایکنا، درباره تکرار رفتار روسیه در هم‌صدایی با کشورهای عربی پیرامون جزایر سه‌گانه ایرانی گفت: این مسئله را باید از زاویه نوع نگاه روسیه به تحولات منطقه و نقش و جایگاه ایران و تأثیر ایران در اهداف و منافع روسیه تحلیل و بررسی کرد. وقتی از ارتباط و شراکت راهبردی با روسیه یا هر کشور دیگری صحبت می‌شود، بدین معناست که ما در تأمین ملاحظات امنیت ملی آن کشور جایگاه راهبردی داریم و برعکس. 

 

وی افزود: وقتی این ادعا علیه تمامیت ارضی ایران مجدداً و این بار از سوی وزیر خارجه روسیه تکرار می‌شود گویای این است که روس‌ها به رغم همکاری راهبردی با ایران، حداقل در سطح وزارت خارجه به ایران به منزله یک شریک راهبردی نگاه نمی‌کنند. باید دید این دریافت و برداشت روس‌ها از ایران به تعبیر برخی در داخل نشانه خیانت روسیه است یا اینکه نشان می‌دهد دستگاه سیاست خارجی ما از ترسیم جایگاه و چهره ایران در سیاست خارجی روسیه ناتوان بوده است. 

 

 

ظهره‌وند اظها کرد: روس‌ها و هر کشور دیگری عملگرا هستند و در درجه اول به منافع خود فکر می‌کنند. در چارچوب همین عملگرایی، اتفاقاتی افتاده و تردیدهایی شکل گرفته که روسیه تصور می‌کند بر اثر خروج آمریکا از منطقه، می‌تواند جایگاه آمریکا را در تأمین امنیت کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، پر کند و لذا روس‌ها دست خود را برای یک همکاری بلندمدت راهبردی به سمت اماراتی‌ها دراز کرده‌اند. این مسئله همیشه هم جزو دستور کار اماراتی‌ها بوده که هر وقت با یک طرف خارجی بیانیه‌ای صادر کنند، حتماً یکی از بندهای این بیانیه مربوط به جزایر سه‌گانه ایرانی است. 

 

سفیر پیشین کشورمان در استرالیا و افغانستان بیان کرد: حال سؤال این است که دستگاه سیاست خارجی ما چه دیپلماسی را به کار گرفته و استفاده از چه اهرمی را به دولت پیشنهاد کرده که ریشه این ماجرا را در طرف اماراتی خشک کند. بیشترین شراکت اقتصادی و تجاری ایران با امارات است و باید به امارات پرداخت و او را دشمن فرض کرد زیرا امارات در عمل از موضع یک دشمن با ایران رفتار می‌کند اما رفتار امارات در داخل دیده نمی‌شود و بیشتر تمرکز و توجهات به سمت روسیه‌ای است که در راستای تأمین منافع خود عمل می‌کند. 

 

 

وی اضافه کرد: از طرف دیگر در ارتباط با روسیه هم در این مدت ما علائمی داده‌ایم که ما را در تراز یک شریک راهبردی برای روسیه قرار نمی‌دهد و یا نمی‌توانیم این منافع ضمنی ناشی از همکاری راهبردی را در حوزه‌های مختلف از روسیه مطالبه کنیم و این در درجه اول ضعف سفارت و وزارت امور خارجه ماست و ما باید ابتکار عمل را به دست بگیریم. این نشان می‌دهد ما نگاه درستی به معادلات در حال شکل‌گیری در منطقه و عرصه بین‌المللی نداریم.

 

ظهره‌وند انتقاد از روسیه یا هر کشور دیگری را نشانی غلط دادن دانست و گفت: مسئله و مشکل ما بیشتر داخلی است که به نوع نگاه، ظرفیت و شیوه مدیریت و حکمرانی برمی‌گردد. در این قضیه باید سؤال کرد سفیر ایران در مسکو چه نقشی دارد؟ چرا سردار شهید سلیمانی می‌تواند با دو بار سفر به مسکو معادلات منطقه را به هم بزند؟ ما باید این نگاه را داشته باشیم که روسیه بدون ایران در کل منطقه، هر چه که برای خود متصور شود، روی آب است. در واقع بدون در نظر گرفتن ایران هیچ کشوری نمی‌تواند معادلات منطقه را شکل دهد زیرا ایران ابرقدرت منطقه است اما غفلت و ضعف ما موجب شده که نتوانیم این جایگاه را برای شرکای راهبردی خود تفهیم کرده و در ذهن آنها جا بیندازیم. 

 

 

این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: اگر قرار بر تثبیت چندجانبه‌گرایی در دنیاست، این چین و روسیه هستند که باید به ایران متصل شوند زیرا ایران یکی از پایه‌های اساسی این چندجانبه‌گرایی است. در واقع قدرت متقاعد‌سازی ما باید در حد سردار سلیمانی باشد که توانست پوتین را متقاعد کند که در بحران سوریه وارد شود. لذا شیوه کار در تراز انتظارات رهبر انقلاب و رئیس‌جمهور نیست.  

 

ظهره‌وند درباره برخی تحلیل‌ها که رفتار روسیه با ایران را ناشی از نداشتن رابطه با غرب و برهم خوردن توازن در سیاست خارجی می‌دانند، گفت: من این تحلیل را قبول ندارم بلکه ایران نیاز به متقاعد کردن هیچ یک از دو طرف غرب و شرق ندارد چراکه سیاست ما «نه شرقی نه غربی» است. ایران یک ظرفیت و ابرقدرت منطقه و کارت شکست و پیروزی همه قدرت‌ها بوده، هست و خواهد بود. ایران به صورت تاریخی یک سری ظرفیت‌های ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی دارد که با آمد و رفت افراد تغییر نمی‌کند. شاید از مزایای این ظرفیت‌ها نتوانسته باشیم استفاده کنیم اما این‌ها ظرفیت‌های تاریخی است. 

 

 

وی یادآور شد:‌ انقلاب اسلامی با این هدف انجام شد که ایران لگدمال غرب و شرق نشود. برجام نشان داد که اگر خطا کنیم توسط غرب لگدمال می‌شویم و اکنون هم اگر به درستی صورت مسئله را تحلیل نکنیم، توسط روسیه و چین لگدمال می‌شویم. بحث اصلی این است که در تراز انقلاب اسلامی با نگاهی که انقلاب و قرآن به ما می‌دهد، باید حرکت کنیم و در این چارچوب است که می‌توانیم کارت خود را بی‌جهت در جیب بایدن یا پوتین یا شی‌جین‌پینگ نگذاریم اما بنابر ملاحظاتی فعلاً کار با روسیه و چین برای ما با هدف حفظ تعادل‌های منطقه‌ای و ژئوپلیتیکی ساده‌تر است و فردا روزی هم اگر آمریکایی‌ها هم از این مسیر کج‌راهه برگردند با آنها هم می‌شود برپایه حفظ منافع ملی کار کرد. 

 

سفیر پیشین کشورمان در افغانستان و ایتالیا اظهار کرد:‌ ما هزینه‌های امنیتی را می‌دهیم اما کمتر صرفه‌های امنیتی را که همان سفره مردم است، می‌بریم. متأسفانه عده‌ای در این میان برای آمریکا و عده‌ای هم برای روسیه و چین شیپور می‌زنند، در حالی که باید شیپور را برای هویت ایرانی، تفکر انقلاب و ملت ایران زد. این نیازمند فهم دقیق واقعیت صحنه بین‌الملل است که نه آمریکا، نه روسیه و نه چین با هیچ کسی تعارف ندارند.