نقدی بر ادعای ارجحیت حجاب بر ولایت امیرالمومنین(ع) در خروج از دین

به گزارش ایکنا، چندی پیش مهدی جمشیدی، عضو هيئت علمی گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه‌ اسلامی در مناظره‌ای با بیژن عبدالکریمی این ادعا را در دفاع از حجاب مطرح کرد که؛ حجاب جزء ضروریات دین است و اگر کسی آن را انکار کند موجب خروج او از اسلام است، در حالی که ولایت امیرالمؤمنین(ع) جزء ضروریات دین به شمار نمی‌رود بلکه ضروری مذهب است و اگر کسی آن را انکار کند صرفا از مذهب تشیع خارج می‌شود و کماکان مسلمان است.

این سخنان شامل دو ادعا بود: یکی اینکه انکار حجاب موجب خروج از اسلام است؛ دوم اینکه انکار ولایت ائمه(ع) موجب خروج از اسلام نیست. به نظر می‌رسد هدف گوینده از مقایسه این دو مسئله نشان دادن اهمیت حجاب بود.

این سخنان واکنش افراد زیادی را برانگیخت و اعتراض و نقدهایی در پی آن مطرح شد. آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، استاد درس خارج حوزه قم از اولین افرادی بود که به این سخنان واکنش نشان داد. او در جلسه تفسیر قرآن خود ضمن انتقاد از شخص گوینده و کسانی که تریبون را در اختیار چنین افرادی که فاقد تحصیلات حوزوی هستند، قرار می‌دهند، بیان کرد: «ایشان می‌خواهد از عظمت حجاب بگوید که البته از عظمت حجاب هرچه مطلب بگوییم جا دارد ولی اینکه ادعا کنیم ولایت علی(ع) ضروری دین نیست ولی حجاب ضروری دین است مشکل‌ساز است. وقتی این حرف را می‌زنید حجاب بالا نمی‌آید و اگر هم بالا بیاید ولایت امیرالمؤمنین(ع) پایین می‌آید. کسانی که بخواهند سوء استفاده کنند همین را می‌گیرند و می‌گویند ولایت علی(ع) که شیعه بر آن استوار شده است در حد حجاب نیست؛ می‌گویند بنیان شیعه بر پایه‌ای است که به اندازه حجاب نیست. متأسفانه حساب و کتابی وجود ندارد و این افراد را می‌آورند حرف بزنند. همین کلیپ را فردا وهابیت می‌گیرد و چقدر از آن استفاده می‌کند. این ثمره حرف زدن کسانی است که درس نخوانده‌اند، ثمره ندانم‌کاری کسانی است که نمی‌دانند رسانه را در اختیار چه کسانی قرار دهند و فقط جهات خاصی برایشان اهمیت دارد که اگر آن جهات درست باشد هرچه بادا باد.»

علیدوست در ادامه به این شبهه پاسخ داد که آیا بی‌حجابی موجب خروج از اسلام می‌شود یا خیر و در ضمن آن به مدعیات شخص دیگری که در رسانه ملی، منتقدان حجاب را مشرک نامیده بود کنایه زد. توضیح علیدوست را در ادامه می‌خوانید: «فقهای امروزی می‌گویند انکار ضروری که به تکذیب نبی(ص) یا توحید برگردد موجب کفر است. مثلا خانمی حجاب را رعایت نمی‌کند ولی معتقد است حجاب ضروری دین نیست و بی‌حجابی او موجب تکذیب پیامبر(ص) نیست و برای بی‌حجابی خودش توجیه می‌آورد. می‌دانید چرا آقایان این را می‌گویند؟ چون ما ضروری خیلی داریم ولی اصول فقط دو تا است و آنچه فرد را از اسلام خارج می‌کند همین دو تا است. متأسفانه برخی افراد که از حوزه بیرون آمدند یک باره ادعا می‌کنند انکار فلان چیز شرک به خدا است یعنی می‌خواهی بگویی این از اصول دین است؟ یعنی اگر کسی فلان چیز را قبول ندارد مشرک است؟ مثلا اگر کسی راجع به موضوعی نق زد مشرک است؟ کافر است؟ متأسفانه این حرف‌ها را می‌زنند و به پیامدهایش فکر نمی‌کنند.»

نظر امام(ره) درباره انکار ضروریات دین

امام خمینی(ره) در کتاب طهارت ضمن بحث از ضروریات دین و مذهب، این دیدگاه را می‌پذیرند که فقط توحید و نبوت و معاد جزء اصول دین است و اگر انکار ضروریات دین مثل حجاب موجب انکار یکی از این اصول شود، شخص کافر خواهد بود منتهی نکته اساسی اینجاست که انکار یکی از ضروریات دین به معنای انکار نبوت نیست تا شخص از دایره مسلمانی خارج شود.

سخن امام در این‌باره چنین است: «جمع میان اعتقاد به نبوت و بی‌اعتقادی به هیچ کدام از احکام شرعی ممکن نیست، بر خلاف بی‌اعتقادی از روی برخی شبهات یا اعوجاجات نسبت به برخی از آن احکام. پس اگر دانسته شود که کسی به اصول پیش‌گفته معتقد و به آنچه پیامبر(ص) آورده به اجمال متلزم باشد اما نسبت به وجوب نماز یا حج مثلا شبهه‌ای پیدا کرد و پنداشت که آنها مثلا فقط در صدر اسلام واجب بوده‌اند، نه در زمان‌های بعدی، چنین کسی را در عرف متشرعه نامسلمان نمی‌دانند». (کتاب الطهاره، جلد 3، ص 323)

تا اینجا روشن شد که این ادعا که بی‌حجابی موجب خروج از اسلام است اشتباه است چرا که حتی اگر شخص بی‌حجاب منکر اصل وجوب حجاب باشد، باز هم انکار یکی از ضروریات دین بر اثر هر نوع شبهه یا اشتباه یا توجیهی که فرد دارد، موجب تکذیب نبوت نیست.

امامت، روح حاکم بر اصول دین است

درباره بخش دوم سخنان مهدی جمشیدی یعنی اینکه ولایت جزء ضروریات مذهب است و نه ضروریات دین با حجت‌الاسلام و المسلمین کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران گفت‌وگویی داشتیم که متن سخنان او را با هم می‌خوانیم:

مسئله ولایت از دیدگاه قرآن حقیقت دین است. قرآن می‌فرماید: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً» یعنی ولایت استمرار رهبری آسمانی دارای رادار غیب است. اگر شما از این سه ویژگی یعنی؛ کمال دین، تمام نعمت و رضایت پروردگار، جدا شوید از این دین بی‌بهره خواهید ماند و هیچ بخشی از دین مورد رضایت خدا نخواهد بود.

پس امامت هم کمال دین است هم تمام دین و هم رضایت خداوند از دین وابسته به ولایت است. به این معنا نه تنها اصول دین است بلکه روح اصول دین است، اساس دین مبتنی بر ولایت است ولی از نظر فلسفه سیاسی و اجتماعی برای اینکه جامعه توحیدی دچار اختلافات درونی و جنگ داخلی نشود ائمه(ع) آمدند به پیروان خودشان توصیه کردند اگر زمینه حکومت نداشتید با این گروه درگیر نشوید و برای اینکه مسئله را فکری و درونی حل کنند گفتند همه آنها حکم مسلمان دارند و احکام مسلمان بر آنها جاری می‌شود و نه تنها معاشرت با آنها اشکال ندارد بلکه به آن توصیه و سفارش کردند.

این هم برای حفاظت شیعه است و هم برای حداکثر جذب است و واقعا هم منتج بوده. اگر قرار بود امیرالمؤمنین(ع) با شمشیر برخورد کند تلاش حضرت زهرا(س) اثر نمی‌کرد ولی امروز جایگاه تشیع در دنیا بالا است و رتبه اول را هم در نفوذ اجتماعی دارد، هم در موقعیت سیاسی دارد و هم در اقتدار دارد و شیعه در ابعاد مختلف مقتدر است. این نیست مگر به خاطر این سیاستی که اهل بیت(ع) در پیش گرفتند و اسم مشترکات را اصول دین گذاشتند و جایی که جزء مشترکات نیست جزء اصول دین به شمار نیاوردند و گفتند اصول مذهب است.