راهکارهای تقویت فرهنگ عفاف و حجاب

حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از قم درخصوص حجاب و عفاف سخن گفته که متن این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:

یکی از آرمان‌های مقدس انقلاب اسلامی تغییر فرهنگ برهنگی حاکم در دوره طاغوت به سمت فرهنگ حجاب و عفاف بود که برای آن  تلاش‌هایی صورت گرفته است، اما این تلاش‌ها برای نهادینه کردن فرهنگ عفاف و حجاب در مقابل تهاجم بی‌وقفه دشمنان در ترویج فرهنگ برهنگی و ابتذال کافی نبوده است.

بیشتر بخوانید:

• عفاف معنایی وسیع‌تر از پاکدامنی دارد
• درباره عفاف در دانشنامه ایکنا بیشتر بخوانید!
• درباره حجاب در دانشنامه ایکنا بیشتر بخوانید!

پس از این همه سال تلاش، متأسفانه شاهد رواج روزافزون برهنگی و بدپوششی در سطح جامعه هستیم و اگر با این وضعیت تصمیمات جدی از سوی متصدیان اصلی در این صورت نگیرد طولی نخواهد کشید که فرهنگ برهنگی و بی‌بندوباری تمام فضای جامعه را فرا خواهد گرفت که برای تعییر یا اصلاح آن دیر خواهد شد، زیرا اگر منکر یا  فسادی در جامعه عمومیت پیدا کند به این سادگی نمی‌توان کار مؤثری انجام داد، در این نوشتار سعی شده است تا بعضی از راهکارهای تقویت فرهنگ عفاف و حجاب مورد بررسی قرار گیرد.

آگاهی دادن

با توجه به اینکه یکى از عوامل مهم در گرایش انسان به سوى فساد و فحشا و انحراف از مسیر حق، جهالت و نادانى است و روى آوردن افراد به‌سوى فرهنگ ابتذال و برهنگى، معلول ناآگاهی‌هاى آن‌ها نسبت به جوانب گوناگون آن مسئله است، ارتقاى شناخت نسبت به ارزش و جایگاه حجاب و عفاف، آثار مثبت رعایت آن و پیامد خطرناک بی‌توجهی به آن براى فرد، خانواده، محل کار و جامعه و همچنین پاسخگویى به شبهات مربوطه به این مسئله می‌تواند یکى از راهکارهاى ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه باشد. 

کمتر کسى پیدا می‌شود که اگر بداند به‌دلیل رعایت نکردن حجاب و عفاف، هم خودش هم خانواده‌اش و هم محیط کارش و هم جامعه‌اش دچار پیامدهاى ناهنجارى مى‌شود، حاضر شود توصیه‌هاى مربوط به حجاب را مراعات نکند، یا برعکس اگر کسى بداند که با رعایت کردن ضوابط مربوط به پوشش اسلامى چه آثار و برکات ارزشمندى نصیب او، خانواده و جامعه‌اش مى‌شود. حاضر نشود آن را نپذیرد و همچنین اگر کسى واقعاً بداند که ترویج فرهنگ برهنگى و بى‌بندوبارى یکى از توطئه‌هاى بسیار مهم دشمنان است، حاضر شود با رعایت نکردن شئونات اسلامى، خود را تسلیم توطئه‌هاى آنان کند. بنابراین، اگر مراکز اداری به دنبال نهادینه کردن فرهنگ حجاب و عفاف هستند، ضرورت دارد با به‌کارگیرى شیوه‌هاى گوناگون، نسبت به ارتقاى آگاهى آن مجموعه اقدام کنند والا نباید از نیروهاى ناآگاه انتظار داشته باشند که شئونات اسلامى را در حوزه عفاف و حجاب رعایت کنند.

همان‌گونه که خداوند هنگام توصیه مردان و زنان مؤمن به رعایت حجاب و عفاف، نسبت به آثار رعایت آن اقدام به آگاهى‌بخشى مى‌کند و این‌گونه مى‌فرماید که رعایت حجاب و عفاف سبب رستگارى و پاکیزگى جسم و جان آن‌ها مى‌شود. (نور/ ۳۰ و ۳۱) و علاوه بر این سبب حفظ و حراست آن‌ها از اذیت دیگران خواهد شد. (احزاب/ ۵۹) و در جایی دیگر مى‌فرماید که هر کس حدود الهى را رعایت کند، بداند که بهشت ابدى و فوز عظیم نصیبش خواهد شد. (نساء/ ۱۳) و در نهایت در یک هشداری جدی انسان را از پیامد خطرناک پیروی از فتنه‌های شیطان درباره حجاب و عفاف آگاه می‌کند. (اعراف/ ۲۷)

در آموزه‌هاى پیامبر گرامی اسلام(ص) و اهل بیت(ع) نیز هشدارهاى فراوانى درباره پیامد بى‌توجهى به رعایت عفاف و حجاب وارد شده است.

در روایتى از رسول خدا(ص) خطاب به زنى به نام حولاء آمده است که فرمود: «اى حولاء، سوگند به آن خدایى که مرا به پیامبرى و رسالت خویش مبعوث نموده است، همانا پروردگار عالم مرا مقام محمود عطا نمود و بهشت و جهنم خود را به من نشان داد و من دیدم که اکثر از اهل جهنم از زنان هستند. اى حولاء، هر زنى که ایمان به خدا و قیامت داشته باشد، نباید زینت و آرایش خویش را براى غیر شوهرش قرار دهد و نباید در برابر نامحرمان مقنعه و یا روسرى خود را از سرش بردارد. هر زنى که خود را براى غیر شوهرش آرایش نماید و مواضع زینت خود را نزد نامحرمان آشکار نماید، همانا دینش را فاسد نموده و خشم و عضب الهى را براى خود فراهم نموده است.» (نورى، ۱۴۰۸ ق، ج ۱۴ ص ۲۴۳)

بنابراین، آگاهى‌بخشى به زنان نسبت به ارزش و جایگاه عفاف و حجاب، آثار و برکات آن و پیامد سلطه فرهنگ برهنگى، می‌تواند نقش بسیار مهمى در دستیابی به فرهنگ عفاف و حجاب داشته باشد.

تقویت و تحکیم ایمان و باورهاى درونى

نوع رفتار و سبک زندگى افراد و جوامع مى‌تواند نشانه و نمایى از سطح ایمان و باورهاى آنان باشد، قرآن در تأیید این طلب آورده است: «وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَبَاتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذِی خَبُثَ لاَ یَخْرُجُ إِلَّا نَکِداً» (اعراف/ ۵۸) و سرزمین پاک (حاصلخیز) گیاهش به اذن پروردگارش می‌روید و سرزمینی که پلید شده است گیاهش جز اندکی بر نمی‌آید.

امیرمؤمنان على(ع) نیز در اینکه نوع رفتارهاى انسان متأثر از باورهاى قلبى اوست و مى‌توان به‌وسیله سبک و شیوه رفتار به سطح ایمان افراد دست یافت.

البته اعمال و رفتار زمانى می‌تواند نمایانگر باورهاى درونى و ایمان افراد باشد و میزان سنجش اعتقادات درونى قرار بگیرد که آن عمل و رفتار به‌صورت مستمر در موارد گوناگون از آنان سر بزند وگرنه به انجام دادن یک بار عمل، نمى‌توان پى به ایمان و اعتقاد درونى آن فرد برد، زیرا چه بسا، آن عمل به‌صورت اتفاقى آن هم در شرایط خاصى از او سر زده باشد. بنابراین، اگر شیوه و سبک رفتارى کسى، على‌رغم اظهار ایمان و دیندارى، سنخیتى با ایمان و باورهاى دینى وى نداشته باشد، این امر، دلیل بر ضعف و سطحى بودن باورهاى قلبى اوست.

شهید مطهرى هم در نقش‌آفرینى ایمان بر سبک و سیره زندگى انسان مى‌فرماید: «آن چیزى که لازم است مورد توجه واقع شود، این است که تنها ایمان، قادر است که فرد را به‌صورت یک انسان واقعى در آورده، هم خودخواهى، هم خودپرستى را تحت‌الشعاع عقاید و مسلک قرار دهد و هم نوعى تعبد و تسلیم در فرد ایجاد کند، طورى که انسان در کوچک‌ترین مسئله‌اى که مکتب عرضه مى‌دارد به خود تردید راه ندهد و آن را به‌صورت یک شىء محبوب و گران‌بها در آورد، در حدى که زندگى بدون آن، برایش هیچ و پوچ و بى‌معنا باشد.» (مطهرى، ۱۳۷۸ ش، ج ۲ ص ۴۱ و ۴۲)

بنابراین، اگر متصدیان امور در مراکز اداری به دنبال آن هستند تا سبک پوشش و عفاف را در آن محیط به سمت سبک اسلامى سوق دهند مى‌بایست در تقویت ایمان و باورهاى درونى نیروها، سرمایه‌گذارى کنند و به دنبال راهکارهایى بروند که اجراى آن سبب تقویت و تحکیم باور‌ها مى‌شود که ما در اینجا به بعضى از آن راهکار‌ها که در آموزه‌هاى دینى مطرح شده، اشاره مى‌کنیم.

الف: یاد خدا: «أَلاَ بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ همانا با یاد خدا قلب‌ها آرامش پیدا مى‌کند.» (رعد/ ۲۸)

ب: یاد مرگ و قیامت: یاد مرگ و قیامت یکی دیگر از راهکار‌هایی است که می‌تواند سبب تقویت ایمان شود، چراکه به تعبیر امام صادق(ع): یاد مرگ، خواهش‌هاى باطل را از دل زایل مى‌کند و ریشه‌هاى غفلت را مى‌کند و دل را به وعده‌هاى الهى قوى و مطمئن مى‌گرداند و طبع را رقیق و نازک مى‌کند و عکس‌هاى هوا و هوس را مى‌شکند و آتش حرص را فرو مى‌نشاند و دنیا را حقیر و بی‌مقدار مى‌کند.» (مصطفوى، ۱۳۶۰ ش: ۳۷۱)

 ج: موعظه: یکى از راه‌هاى تقویت ایمان و باورهاى درونى، نشستن پاى وعظ واعظان صاحب دل است، از امیرمؤمنان(ع) درباره اثرگذارى موعظه نقل شده است که فرمود: «موعظه سبب زنده شدن دل‌ها مى‌شود.» (تمیمى ۱۳۶۶ ش: ۲۹) و در سخن دیگر فرمود: «موعظه سبب صیقل شدن نفس و جلاى قلوب است.» (تمیمى ۱۳۶۶ ش: ۲۰۰)

اثرگذارى موعظه در حدى است که حتى پیامبران خود را از آن بى‌نیاز نمى‌دیدند، بر همین اساس رسول گرامى اسلام با اینکه برترین مخلوق عالم هستى مى‌باشد، اما از جبرئیل درخواست موعظه مى‌کند و جبرئیل نیز به ایشان عرضه مى‌دارد: «یا محمد هر چه مى‌خواهى زندگى کن ولى بدان که خواهى مُرد و به هر چه مى‌خواهى دل ببندى ببند، ولى روزى از آن جدا مى‌شوى و هرگونه مى‌خواهى عمل کن ولى بدان روزى آن را ملاقات خواهى کرد.» (کلینى، ۱۳۶۵ ش، ج ۳ ص ۲۵۵)

بنابراین، شایسته است که متصدیان امور در مراکز اداری هر چند گاه با هدف تقویت ایمان با دعوت از واعظان صاحب دل، زمینه وعظ را براى کارکنان خویش فراهم کنند تا شاید موعظه‌هاى واعظ در مخاطبان اثر کند و آن‌ها را به سمت اجرایى کردن حدود الهى سوق دهد.

د: پرهیز از دنیاگرایى: یکى از راهکارهاى تقویت و تثبیت ایمان و باورهاى درونى پرهیز از چیزهایى است که سبب فاسد شدن و تضعیف ایمان است، براساس فرموده امیرمؤمنان(ع) یکى از ویژگى‌هایى که ایمان و یقین انسان را در معرض سقوط قرار مى‌دهد، دنیاگرایى است. (تمیمى، ۱۳۶۶ ص ۲۲۹) بنابراین، هر کس که به دنبال آن است تا قدرت ایمان و باورهاى قلبى‌اش حفظ شود باید از هرگونه دنیاپرستى و دنیاگرایى در زندگى پرهیز کند و یکى از بهترین راه پیشگیرى از گرایش به دنیا، یادآورى مرگ و قیامت است.

اُنس با قرآن

قرآن چراغ فروزانى است. (مائده/ ۱۵) که هر کس با او انس گیرد از نورانیت آن بهره‌مند شده و به راه راست هدایت خواهد شد. (اسراء/ ۹) همان‌گونه که رسول گرامى اسلام(ص) فرمود: زنگارهاى قلب به‌وسیله قرآن جلا پیدا مى‌کند. (ابن ابى جمهور، ۱۴۰۵ ق، ج ۱ ص ۲۷۹) و در قرآن نیز آمده است که تلاوت قرآن نزد مؤمنان، سبب افزایش و ازدیار ایمان آنان مى‌شود (انفال/ ۲) و همچنین قرآن در بردارنده داروى شفابخش قلب‌هاست. (یونس/ ۵۷)

هر کسى که به دنبال تقویت و استحکام بخشیدن به ایمان خویش یا ایمان مجموعه خودش است، یکى از مهمترین راهکارش تقویت انس با قرآن است که باید از ابزار گوناگون براى دست‌یابى به این هدف استفاده کند.

محبت اهل بیت(ع)

یکى از عوامل تقویت و تحکیم ایمان در قلب‌ها، عشق به اهل بیت(ع) است؛ از امیرمؤمنان علی(ع) در این باره نقل شده است که فرمود: «خوشا به حال کسى که محبت ما اهل بیت(ع) در قلب او رسوخ داشته باشد، ایمان در قلب چنین کسى، ثابت‌تر از کوه اُحد در مکانش خواهد بود و هر کس که دوستى ما در قلب او جاى نگیرد، ایمان در قلب او مانند ذوب شدن نمک در آب ذوب مى‌شود.» (هلالى ۱۴۰۵ ق، ص ۵۱۵ و ۵۱۶)

بنابراین، جامعه‌اى از ایمان راسخ برخوردارى خواهد بود که عشق به اهل بیت(ع) در افراد آن جامعه لبریز شود در چنین صورتى، دیگر آن جامعه به سراغ برهنگى، ابتذال و بى‌عفتى نخواهد رفت بلکه همانند دوران دفاع مقدس، اگر روزى توطئه‌اى و تهاجمى از سوى دشمنان به سمت جامعه اسلامى صورت گیرد، اهل ایمان با تمام وجود در مقابل آن توطئه خواهند ایستاد و حتى حاضر خواهند شد جان شیرین‌شان را در این راه فدا کنند، اما اگر خدا ناکرده روزى پرچم عشق اهل بیت(ع) در این کشور پایین کشیده شود، آن روز، روز سقوط ارزش‌ها خواهد بود. بنابراین، تنها راه حفظ و حراست از ارزش‌هاى الهى به‌ویژه، حفظ عفت و پاکدامنى دست برنداشتن از قرآن و اهل بیت(ع) است، همانطورى که رسول گرامى اسلام(ص) در این باره فرمود: «من در میان شما دو چیز گرانبها را امانت مى‌گذارم تا زمانى که به آن دو تمسک بجویید، هرگز گمراه نخواهید شد.» (حرّانى، ۱۳۶۳ قص ۳۴)

 انجام اعمال نیکو و کسب فضائل اخلاقى

منشأ اصلى ایجاد فضائل اخلاقى، ایمان است، تقویت و تحکیم ایمان هم به استمرار این‌گونه اعمال مرتبط است، بر همین اساس خداوند در قرآن فرمود: «وَ الَّذِینَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى» (محمد/ ۱۷) آنان که هدایت یافتند و تسلیم فطرت پاک خویش شده و از پی حق رفته‌اند، خدا بر هدایت‌شان افزوده است.

از امام باقر(ع) نیز در این‌باره نقل شده است که فرمود: چهار چیز است که در هر کس باشد، اسلام او کامل و بر ایمانش یارى مى‌شود و گناهانش از وى پاک مى‌شود و به دیدار خدا رود در حالى که از او راضی است و اگر سراپایش را گناه فراگرفته باشد، خداوند آن‌ها را بریزد و آن چهار صفت عبارتند از: وفا به عهدى که انسان با خدا می‌بندد و راستگویى با مردم و شرم و حیا از آنچه که نزد خدا و مردم زشت می‌نماید و خوش‌خلقى با خانواده و سایر مردم.» (مفید، ۱۳۶۴، ص ۱۸۵)

 استفاده از خاطرات زنان محجبه تازه مسلمان

تجربه نشان داده است که اگر فلسفه، آثار و برکات حجاب از سوی بانوان محجبه تازه مسلمان، گفته شود اثرش چند برابر گفته‌هاى سایرین است؛ زیرا بسیارى از آن‌ها با اینکه در دریاى برهنگى غرق بودند و انواع اقسام برهنگى را تجربه کردند و از امکانات فوق‌العاده مادى برخوردار بودند، اما پس از تأمل و تفکر به این نتیجه رسیدند که تنها راه حفظ شخصیت و نجات خویش، روى آوردن به اسلام و رعایت احکام آن به‌ویژه پوشش اسلامى است. بر همین اساس، مسئولان مربوطه در مراکز اداری مى‌توانند با دعوت از بانوان محجبه تازه مسلمان، نسبت به آگاهى‌بخشى نیروها، قدم‌هاى مؤثرى بردارند، ما در این بخش براى نمونه به ذکر سخنان بعضى از بانوانى که با فطرت پاک خویش دریافتند، فرهنگ ابتذال و برهنگى، جز به یغما رفتن کالاى ارزشمند عفت زن، نقشى دیگر ندارد و براى دست یافتن به آرامش و آزادى توحید، اسلام را برگزیدند و حجاب اسلامى را به‌عنوان پوشش خویش انتخاب کردند، اکتفا کرده و مخاطبان را براى دستیابى به اطلاعات کامل‌تر در این زمینه به سایت مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌ بیت(ع) ارجاع مى‌دهیم.

 عمل کردن به توصیه‌هاى شهیدان

یکى از راهکارهاى ترویج فرهنگ حجاب و عفاف و سوق دادن مراکز اداری به سمت رعایت پوشش اسلامى، انتقال پیام شهیدان به‌وسیله روش‌هاى جذاب در این اماکن است، زیرا شهیدان محبوبیت ویژه‌اى نزد همه اقشار جامعه دارند، زیرا اگر نگاهى به شرکت‌کنندگان در تشییع پیکر شهدا بیفکنیم به این نکته پى خواهیم برد که افراد با چهره‌هاى مختلف حتى افراد کم حجاب در این‌گونه مراسم به احترام شهید اشک مى‌ریزند و به تابوت‌هاى آنان متوسل مى‌شوند، بنابراین مى‌توان با درج خاطرات و توصیه‌هاى شهیدان درباره حجاب و عفاف در تابلو‌های ادارات و پخش کلیپ‌ها و نصب بروشور‌ها و تراکت‌ها در این‌گونه اماکن در تقویت فرهنگ عفاف و حجاب، قدم‌هاى مؤثرى برداشت، براى دسترسى به اطلاعات در این زمینه مى‌توان از آرشیو بنیاد شهید و مراکز حفظ آثار و ارزش‌هاى دفاع مقدس استفاده کرد.

گفت‌وگو از مژگان فرهنگیان