نگاهی به آداب و رسوم مردم لرستان در ماه محرم
در استان لرستان آیین‌های سنتی بسیاری برای سوگواری امام حسین(ع) و یاران باوفایش اجرا می‌شود که ازجمله این آیین‌ها می‌توان به چهل منبر، تراش عباس، گِل‌مالی، نواخته شدن ساز چمرانه و طوق اشکس اشاره کرد.
به گزارش ایکنا از لرستان، با فرا رسیدن ماه محرم، ماه حزن و اندوه و ماهی که در آن بزرگ‌مردی همچون امام حسین(ع) به همراه 72 تن از یاران باوفایش برای احیای امر به معروف و نهی از منکر به فجیع‌ترین شیوه به خاک و خون کشیده شدند، در لرستان نیز همچون سایر استان‌های دیگر کشور مراسم‌ها و آیین‌های عزاداری مختلفی اجرا می‌شود که ازجمله آنها می‌توان به برپایی خیمه‌ها، جایگاه‌ها و تکیه‌های عزاداری در مناطق مختلف شهرها و حتی روستاها اشاره کرد.
در لرستان که ارادت خاصی به حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) وجود دارد روز هفتم محرم به روز «تراش عباس» موسوم است و در این روز عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباس‌های سیاه خود را می‌پوشند و در آستانه فرا رسیدن تاسوعا و عاشورای حسینی عده‌ای از عزاداران حسینی به ویژه جوانان برای تهیه هیزم و کتل راهی جنگ‌های لرستان میشوند و هیزم مورد نیاز برای برافروختن آتش در روز عاشورای حسینی را فراهم میکنند تا عزادارن حسینی پس از مالیدن گِل به سر، صورت و بدن خود را در کنار این آتش گرم کنند.
یک آیین سنتی دیگر در لرستان وجود دارد که ویژه بانوان و دختران است و این آیین معروف به «چهل منبر» است که بیشتر در خرم‌آباد و بروجرد و در محلات خاصی در صبح تا عصر تاسوعای حسینی و به یاد حضرت زینب کبری(س) اجرا می‌شود و در این آیین سنتی که به شماره 326 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، زنان و دختران در حالی که صورت خود را پوشیده و نقاب بر چهره می‌زنند به یاد چهل منزل طی شده حضرت زینب‌کبری(س) از کربلا تا شام چهل منبر را با پای برهنه و بدون کفش و در حالی که هیچ کلامی بر زبان نمی‌آورند، طی کرده و در هر منبر یک شمع روشن کرده و حاجات خود را از خداوند متعال طلب میکنند.
گِل‌مالی نیز یکی دیگر از آیین‌های سنتی و منحصر به فرد و زیبا در لرستان است که در صبح عاشورای حسینی در لرستان اجرا می‌شود و در این مراسم همه مردم از کوچک و بزرگ، از زن و مرد، از دختر و پسر با حضور در کنار حوضچه‌هایی که از شب قبل گِل در آن مهیا شده است حضور و با مالیدن گِل بر سر و صورت خود عزاداری و سوگواری خود برای شهادت امام حسین(ع) و یاران باوفایش به ویژه حضرت ابوالفضل(ع) را به نمایش می‌گذارند.
گل‌مالی در زبان لری با عنوان «خَه‌رَّه گیری» تلفظ می‌شود که «خَرّه» در لهجه لری به معنای گِل است و آیین گل‌مالی در روز عاشورا مصادف با دهم ماه محرم برگزار می‌شود و این گِل از خاک نرم و مخصوصی به نام (گِل رس) و گلاب تهیه می‌شود.
عزاداری مردم خرم‌آباد در عصر و شب تاسوعا با حزن خاصی برگزار و در برخی تکیه‌ها و خیمه‌ها این عزاداری تا صبح روز عاشورا ادامه دارد و صبح عاشورا که فرا میرسد عزادارن حسینی در حالی که نوای ساز «چمرانه» فضای محله را در برگرفته خود را به گِل آغشته و در قالب هیئت‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی در سطح محلات به حرکت درمی‌آیند و خود را به میدان‌ها و جایگاه‌های از قبل تعیین شده می‌رسانند و در آنجا به عزاداری می‌پردازند.
در روز عاشورا اغلب مردم از خانه‌ها خارج و به صف عزاداران حسینی می‌پیوندند و برخی نیز که برای امام حسین(ع) نذری دارند در خانه‌ها به پخت غذای نذری و توزیع آن بین عزاداران و یا همسایه‌ها می‌پردازند.
در لرستان یک آیین دیگر به نام «طوق اشکس» وجود دارد که در آن به یاد حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) عَلَم‌هایی به طول 8 تا 10 متر برافراشته میکنند و برخی از جوانان و پهلوانان سنت «عَلَم برداری» یا «عَلُم گردانی» را اجرا میکنند و عزاداران این علم را تا ظهر عاشورا حمل میکنند و هنگام ظهر به نشانه افتادن عَلَم حضرت ابوالفضل(ع)، قسمت‌های مختلف آن از هم جدا می‌شود که در اصطلاح به این‌کار «طوق اشگس» می‌گویند بنابراین افتادن علم، غم شهادت علمدار کربلا را به یاد می‌آورد و آه و ناله حضار بلند می‌شود و با پایان یافتن این مراسم، دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری به حسینیه‌ها و مساجد می‌روند تا خود را برای اقامه نماز ظهر عاشورا آماده کنند و در برخی از مناطق شهر نیز، نماز ظهر عاشورا در مقابل تکیه‌ها و خیابان‌ها اقامه می‌شود.
