3 دیدگاه درباره علت قیام امام حسین(ع)

علی‌اکبر عروتی موفق، استاد گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان با بیان اینکه زمینه‌های شکل‌گیری قیام عاشورا را می‌توان در دوره پیش از بعثت پیامبر(ص)، در دوره رسالت ایشان و یا حتی پس از آن جست‌وجو کرد، اظهار کرد: مهم‌ترین عامل عدم پذیرش رسالت پیامبر(ص) توسط کفار مکه اشرافیت سران و افرادی چون ابوسفیان بوده است که ۲۱ سال از آغاز بعثت تا فتح مکه ایستادگی کرده و سرانجام از سر ناچاری اسلام را پذیرفتند.

وی افزود: در حقیقت می‌توان گفت در این دوران اشرافیت به‌طور کامل و برای همیشه نابود نشده است و متأسفانه حوادثی چون سقیفه به تدریج زمینه‌هایی را فراهم کرد که اشرافیت جاهلی رشد کند. محروم شدن از امامت امام علی(ع) و کنار گذاشتن ایشان، به کارگیری افرادی چون یزید ابن معاویه بسترهایی را فراهم کرد که اشرافیت دوباره جان بگیرد و زمینه‌های شکل‌گیری نهضت امام حسین(ع) را فراهم کند.

عروتی با اشاره به اینکه حوادث تاریخی همواره برآمده از دو دست علل و عوامل هستند، بیان کرد: برخی عوامل زمینه‌ساز بوده و برخی مشتعل‌کننده و پیش‌برنده هستند. در مورد حادثه عاشورا نیز عواملی همچون مطرح شدن یزید به‌عنوان جانشین توسط معاویه و عدم بیعت امام حسین(ع) با او و مرگ معاویه، فشار حاکم مدینه برای بیعت‌گیری و آمدن امام حسین(ع) به مکه براساس نامه‌هایی که از کوفیان دریافت کرد، نامه مسلم بن عقیل مبنی بر اینکه امام حسین(ع) به کوفه بیاید، سخت‌گیری‌هایی که عبیدالله بر حضرت داشتند و مانع بازگشت ایشان شدند، اینها همگی از عوامل مشتعل‌کننده قیام عاشورا بوده است.

وی در بخش دیگری از سخنانش به بیان دیدگاه‌های مختلف درباره قیام عاشورا پرداخت و گفت: برخی یکی از علل قیام امام حسین(ع) را دیدگاه سنتی ایشان مبنی بر کشته شدن خود و یارانش می‌دانند که امام حسین(ع) به کشته شدن خود و یارانش آگاهی کامل داشته و آن را به‌عنوان تقدیر قطعی می‌دانستند که امام برای تحقق این تقدیر قیام کردند.

عروتی ادامه داد: دیدگاه دیگری وجود دارد که امام حسین(ع) برای اجرای حکم الهی امر به معروف و نهی از منکر قیام کردند که قائلین به این دیدگاه به صحبت‌های محمد حنفیه استناد می‌کنند، دیدگاه سومی نیز وجود دارد که معتقد است هدف امام حسین(ع) از ایستادگی در مقابل یزید برای کشته شدن نبوده بلکه هدف برپایی حکومت اسلامی بوده است. این دیدگاه‌ها مانع یکدیگر نیستند بلکه با هم در یک راستا قرار دارند. در حقیقت هدف امام حسین دغدغه بسیار مهمی است که پیامبر(ص) ۲۳ سال تلاش مستمر داشته و آن هم اقامه دین و اقامه حکومت عدالت‌محور بوده است.

وی اضافه کرد: تلاش برای احیای حکومت عدالت‌محور در زمان حکومت امام علی(ع)، امام حسن(ع) و در زمان امام حسین(ع) نیز ادامه می‌یابد. این را در احادیثی که از امام حسین(ع) باقی مانده است می‌توان دید. امام حسین(ع) می‌خواهد نقش محوری امر به معروف را با این حرکت نشان دهد به‌گونه‌ای هدف نهایی خود را تحقق این امر می‌داند.

 استاد گروه معارف دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت: اگر توجهی به جایگاه اصیل امر به معروف داشته باشیم مقصود امام حسین(ع) را بهتر خواهیم فهمید. در حقیقت اصل امر به معروف در تمامی ادیان ابراهیمی مطرح بوده و وظیفه همه پیامبران امامان و مؤمنان را این امر معرفی می‌کند. امام حسین(ع) هدف قیام خود را اصلاح جامعه به وسیله امر به معروف و نهی از منکر معرفی می‌کنند که بهترین راهکار برای تحقق این هدف برپایی حکومت الهی است، با استقرار حکومت دینی اصلاح در امور بهتر و دقیق‌تر اتفاق می‌افتد.

عروتی بیان کرد: در نامه‌هایی که امام حسین(ع) به بزرگان بصره و کوفه نوشته بودند سه عنصر ‌مهم در این نامه‌ها وجود دارد، دعوت و عمل به کتاب خدا و سنت پبامبر(ص)، احیای سنت پیامبر و برپایی مظاهر حق، حقیقت و همچنین از بین بردن بدعت‌ها بوده است.