فردوسی نماد خردورزی و عصاره فرهنگ و تمدن ایران است

به گزارش ایکنا، آئین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، امروز دوشنبه ۲۵ اردیبهشت‌، با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و بزرگانی چون محمدعلی موحد، مولاناپژوه برجسته، فتح‌الله مجتبایی، محمود عابدی، علی‌اشرف صادقی در تالار قلم سازمان اسناد و کتابخانه ملّی برگزار شد.

در ابتدای این مراسم علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، در سخنانی ضمن تشکر از استادان فرهنگستان زبان و ادب فارسی در همکاری برای تدوین نویسه‌گردان استاندارد بر اهمیت ثبت و ضبط تاریخ شفاهی، به‌ویژه خاطرات چهره‌های فرهنگی گفت: تاکنون تنها تاریخ شفاهی 10 استاد از میان 40 استاد فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است. همین‌جا آمادگی کتابخانه ملی برای همکاری در انتشار تاریخ شفاهی سایر استادان فرهنگستان و ثبت و حفظ تجارب و خاطرات ایشان را اعلام می‌کنم.

پیشنهاد تماشای تئاتر هفت‌خان اسفندیار

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم ضمن تشکر از برگزاری این مراسم، در سخنانی گفت: در این روزها افتخار داشتیم از ادبا، وزرا و شعرا به عنوان مهمان ویژه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران میزبانی کنیم. خدا را برای این گسترش تعاملات فرهنگی شکر می‌کنم و خوشحالم این چند روز نام بلند فردوسی در محافل مختلف کشورمان درخشش داشته است.

اسماعیلی ضمن اشاره به برنامه مفصل گرامیداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و آئین رونمایی از نشان قند پارسی روز شنبه در تالار رودکی، اضافه کرد: شب گذشته هم به همین منظور برنامه بسیار خوبی در آرامگاه فردوسی در توس تدارک دیده شده بود و امروز هم این برنامه برگزار شده است. به همه مشتاقان شاهنامه این مژده را می‌دهم که تئاتر هفت‌خان اسفندیار هم هر شب در تالار وحدت تهران در حال اجراست که پیشنهاد می‌کنم فرصت دیدن این تئاتر در این ایام را از دست ندهید.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه پیام حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران برای روز بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی را به شرح زیر قرائت کرد: «بسم‌الله الرحمن الرحیم. ایران بزرگ یک حقیقت فرهنگی و معنوی در قلب قاره کهن آسیاست که همچون حلقه‌ای زنجیره هستی معنوی و فرهنگی شرق و غرب را به یکدیگر پیوند می‌دهد. ایران بود که در آغاز تاریخ اسلام در عین گرایش به دارالاسلام، کانون حوزه ایرانی فرهنگ و تمدن اسلامی شد و اثری عمیق از خود بر جای گذاشت. در این سرزمین، بزرگانی مانند فردوسی زبان فارسی و تاریخ ایران را از نو زنده ‌کردند و مردم ایران توانستند بدون هیچ‌گونه کشمکشی در آیینه معرفت به حیات خود ادامه دهند. از این منظر فردوسی نماد خردورزی این سرزمین را نه‌فقط یک شاعر که باید جان‌مایه و عصاره فرهنگ و تمدن ایران دانست. اوست که بر پیکر زبان فارسی جامه‌ای فاخر و هویت فرهمند پوشاند و پیوندهای عمیق تاریخی و هویت ملی و فرهنگی ایران را مورد توجه جدی قرار داد. فردوسی را حکیم و شاهنامه او را کتاب حکمت و حماسه خواندند، زیرا کاخ بلند نظم فارسی در عین آنکه شرح دلیری‌ها و دلاوری‌های قهرمانان باستانی ایران است، از حکمت ایرانی و اسلامی بهره‌هایی وافر دارد و جلوه‌گاه حکمت نظری و عملی است. در شاهنامه روح آزادگی و آزادمنشی و توجه به فرهنگ غنی و قوی این سرزمین آشکار است و این کتاب شگرف سرشار از محبت و مهربانی است. عظمت وجودی حکیم در بردباری قهرمانانه او در راه خلق حماسه ملی ایران اسلامی است. این شاعر آزاده ژرف‌اندیش به شوق بیدار کردن ایرانیان و ایجاد همدلی و همبستگی، تنگدستی و زندگی سخت را به جان خرید و ثروت و سرمایه خود را در راه آفرینش شاهکار زبان، اندیشه و فرهنگ ایرانی هزینه کرد. سرتاسر شاهنامه حدیث و سخن توحید، یگانگی و بندگی خداوند است و در آن، خرد تعلیمی با معنویت و دینداری آمیخته شده است. ابیات فردوسی آشکارا در تحصیل او از پیامبر(ص) نمودار است. افزون بر این ابیات بسیاری در شاهنامه به پیامبر و اهل بیت(ع) اطهر تقدیم شده است که نشانی از عمق اعتقاد فردوسی به دین روشنایی‌بخش اسلام است که در زمان او در هیئت آیینی، فراگیر و جهان‌شمول و پاسخگوی مسائل زمانه به دورترین نقاط جهان گسترش یافته بود. بدون تردید بزرگداشت این شاعر نامدار و آثار گرانقدر او به جامعه امروز و به ویژه نسل جوان به تقویت هویت و خودباوری ایران اسلامی، توسعه هم‌زبانی، همدلی ملی و همبستگی منطقه‌ای و اعتلای حکمرانی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمک شایانی خواهد کرد. بر همین اساس تمام پوشش‌های علمی و فرهنگی در این حوزه قابل ستایش و قدردانی است و دولت مردمی حامی پژوهشگران و استادان در جهت نهادینه شدن افکار مفاخری چون حکیم ابوالقاسم فردوسی است تا با ترسیم خط فکری و ادبی این مفاخر بر غنای فرهنگی ایران اسلامی افزوده شود. اینجانب با پاسداشت روز زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و تبریک این روز به مردم فرهنگ‌دوست ایران و تمام علاقه‌مندان شعر و ادب فارسی امیدوارم همچنان ملت بزرگ و سرافراز ایران و همه ملل فارسی‌زبان و دوستداران از اندیشه‌های بلند این حکیم نامدار در سراسر گیتی بهره گیرند. برای همگان به ویژه دست‌اندکاران فرهنگی کشور توفیقات روزافزون مسئلت دارم».

درج نام‌های بیگانه بر محصولات ایرانی خلاف قانون است

غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی دیگر سخنران این نشست هم ضمن ابراز خوشحالی از اینکه می‌توانیم در پرتو روشن زبان فارسی دور هم جمع شویم و سخن بگوییم، گفت: آنچه برای زبان فارسی انجام داده‌ایم، درخور شأن زبان فارسی و مقام بلند فردوسی نیست؛ باید جشن‌های باشکوه‌تری برپا کنیم.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، زبان فارسی را زبان ملی ما ایرانیان و رشته پیوند ما با پیشینیان و هم‌وطنان معاصرمان خواند و افزود: زبان فارسی همچنین رشته پیوند ما و همه ملت‌های دیگر مانند تاجیکستان و افغانستان است که هم‌زبانشان زبان فارسی و هم پاسداران زبان فارسی بوده‌ و هستند.

حداد عادل با تأکید بر اینکه زبان فارسی کلید در گنجینه همه معارفی است که در طول هزار سال به این زبان نوشته شده، تصریح کرد: پاسداری از زبان فارسی، پاسداری از هویت ملی، وحدت ملی و فرهنگ اسلامی و ایرانی و پاسداری از بخش مهمی از معارف بشری است که برای مردم جهان، سودمند است و بسیار بجا است که روز ملی زبان فارسی، روز فردوسی بزرگ هم باشد.

وی با اشاره به اینکه فردوسی به صراحت می‌گوید با رنج 30 ساله شاهنامه را سروده تا ایرانی زنده بماند، تأکید کرد: این کتاب در عین اینکه پشتوانه زبان فارسی بوده، کتاب معنوی، دینی، اخلاقی و خردورزی بوده و هست و شگفتا مقبول طبع همه گروه‎‌های اجتماعی از عامه مدرسه نرفته تا استاد دانشگاه افتاده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اعلام اینکه پاسداری از زبان فارسی وظیفه همگانی است و تنها وظیفه دستگاه خاصی نیست، اضافه کرد: آموزش و پرورش در رأس نهادهایی است که سرنوشت زبان فارسی به دست آن‌ها است. اگر فرزندان ما زبان فارسی را درست بیاموزند، بار دستگاه‌های دیگر سبک می‌شود.

حداد عادل تأکید کرد: در میان دستگاه‌ها، فرهنگستان زبان و ادب فارسی بار سنگینی بر دوش دارد و باید با آگاهی از واقعیت دیروز و امروز زبان فارسی، هوشمندانه تحولات جهانی را رصد کند، پیش‌اندیشی و پیش‌آگاهی داشته و برای حفظ زبان و نشاط افزون‌تر آن برنامه‌ریزی کند.

وی با اشاره به اینکه فرهنگستان تاکنون توانسته بیش از ۶۵ هزار معادل فارسی برای اصطلاحات علمی و فنی به تصویب برساند، افزود: کار مهم دیگر فرهنگستان، تألیف فرهنگ جامع زبان فارسی به جهت سامان بخشیدن زبان فارسی در فضای مجازی است که هنوز مطلوب آن حاصل نشده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگر سخنان خود نسبت به ناهنجاری‌ها و ناروایی‌ها به زبان فارسی هشدار داد و تصریح کرد: در شأن ملت ایران نیست که بر سر در مغازه‌ها و شرکت‌ها و... شاهد نام‌های بیگانه باشیم؛ این گناه نابخشودنی‌ و اقدام خلاف قانون است. هم خلاف قانون و هم خلاف شأن ملت ایران است که نام کالاها و محصولات، به‌ویژه محصولات غذایی ما، به زبان و خط فرنگی باشد.

شاهنامه وطن است

گل‌رخسار صفی‌آوا، شاعر تاجیک و از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم در این مراسم با بیان اینکه عجیب است فردوسی دهقان بوده اما بزرگ‌ترین کتاب سیاسی جهان را نوشته است، گفت: خیال می‌کنم هیچ‌کس تاکنون شاهنامه را تا آخر نخوانده و اگر خوانده، درک نکرده است. خداوند ما را دوست داشته که شاهنامه و مثنوی را داریم.

وی با اشاره به زیبایی زبان فارسی، عنوان کرد: خوشبختم که مادر من با این زبان لالایی گفت و من هم برای فرزندانم با این زبان لالایی گفتم و دیگرانی هم لالایی گفته‌اند.

این شاعر تاجیک با اعلام اینکه برای از بین رفتن فارسی خطری نداریم، تأکید کرد: این زبان مثل رودهای کوهستان در مسیر با سنگ‌هایی برخورده و مانند آب چشمه پخته شده است. ما در سال‌هایی که از ایران فاصله داشتیم، همه چیز را گم کردیم اما زبان فارسی را گم نکردیم و زمانی که بعد از سال‌ها به ایران آمدم، احساس کردم به خانه خودم آمده‌ام.

صفی‌آوا در بخش دیگر صحبت‌های خود، سخن گفتن به زبان فارسی را به سخن گفتن به آوای فرشتگان تشبیه کرد و گفت: شاهنامه برای مردها گاهنامه، برای مادران آه‌نامه و برای ما فارسی‌زبانان، وطن است.

جغرافیای گسترده زبان فارسی

محمدسرور مولایی، شاعر افغانستانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در سخنانی زبان فارسی را به اقیانوسی عظیم تشبیه کرد که هرچه معرفت ما نسبت به این زبان بیشتر شود، عشقمان به آن می‌شود.

وی گفت: اگر عشق ما به زبان فارسی از سر معرفت باشد، عمق بیشتری داشته و حساسیت‌های ما در باب نگهداری این زبان بیشتر خواهد بود.

این شاعر افغانستانی در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به جایگاه زبان فارسی در افغانستان، اظهار کرد: متأسفانه یک بحث نادرستی که در اذهان عمومی جا افتاده و همیشه پیش می‌آید، تقسیم زبان فارسی به قلمرو جغرافیایی موجود است. امروز جغرافیای زبان فارسی به سه کشور محدود می‌شود، اما جغرافیای حقیقی زبان فارسی گسترده‌تر از این موارد است. باید به فرزندانمان یاد بدهیم که جغرافیای زبان فارسی، محدود به جغرافیای سیاسی امروز نیست. 

وظیفه ما پاسداری از زبان فارسی است

نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران هم ضمن ابراز خوشحالی از حضور کشور خود در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گفت: زبان فارسی زبان مشترک ما و یک گنجینه تقسیم‌ناپذیر است که به مردم فارسی‌زبان تعلق دارد. در تاجیکستان به این زبان تاجیکی می‌گویند و بیانگر ارزش‌های اصیل تاریخی و فرهنگی و دینی مردم فارسی‌زبان در طول تاریخ بوده است. 

سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران با بیان اینکه زبان فارسی مشترک ما را می‌توان به یک درخت شبیه کرد که ریشه‌های عمیق تاریخی دارد، افزود: امروز وظیفه ما است که این زبان را از گزندها حفظ کنیم.

زاهدی با اشاره به اهمیت پاسداشت زبان فارسی گفت: امروز وظیفه ما پاسداری زبان فارسی و تلاش برای رشد آن است. اخیراً در تاجیکستان تلاش‌هایی برای حمایت از زبان تاجیکی و فارسی در حال انجام است؛ از طرفی کتاب دانشنامه زبان تاجیکی نیز تألیف شده که دستاوردهای زبان تاجیکی را دربر گرفته است و امیدواریم فرهنگستان زبان و ادب فارسی این کار را سرپرستی کند.

تأثیر شاهنامه در تاریخ‌نویسی ترکیه

حجابی کرلانگیج، سفیر ترکیه در ایران، از دیگر سخنرانان این مراسم هم در سخنانی گفت: نیاکان ما از این سرزمین به آناتولی کوچ ‌کردند، بهره‌ای از زبان فارسی برده و صدای فارسی را به همه رساندند. آن‌ها تلاش‌هایی در پاسداشت زبان فارسی داشتند و با برگردان آثار فارسی در معرفی آن‌ها تلاش کردند.

سفیر ترکیه در ایران ضمن بیان اینکه شاهنامه در نوع تاریخ‌نویسی ترکیه تأثیر داشته است، اضافه کرد: در ترکیه شاهنامه‌هایی برای شاهزاده‌ها و سلطان‌ها نوشته شده که شاید از نظر ادبی ارزش چندانی نداشته باشند اما از نظر تاریخی اهمیت بسیاری دارند.

شعرخوانی صفر عبدالله، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، آوازخوانی سیّدتیمور محرابی از کرمانشاه در سوگ سهراب، اجرای رزم رستم و سهراب به زبان ترکی توسط عاشیق احد ملکی از دیگر برنامه‌های این مراسم مفصل و چندساعته و رونمایی از کتاب‌های منتشرشده در فرهنگستان پایان‌بخش مراسم بود.