ایران در حوزه گردشگری حلال گمنام است

فرید جواهرزاده، نویسنده کتاب «گردشگری حلال» و رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران در گفت‌وگو با ایکنا در رابطه با «گردشگری حلال»‌ بیان کرد: در طول یکی دو دهه گذشته وقتی در رابطه با گردشگری حلال صحبت‌ می‌کردیم بیشتر در ذهن افراد نشان «حلال» که بر روی محصولات غذایی یا مراکز تفریحی نقش بسته بود متبادر می‌شد. گردشگری حلال یک محصول جدید در سبد گردشگری و زیرشاخه‌ای از گردشگری مذهبی تعریف می‌شود که برنامه‌های تفریحی، خوراک و گردشگری ویژه را برای مسلمانان تدارک می‌بیند و به آنها ارائه می‌دهد. به این معنا که مسلمانان هر کشور می‌توانند در برنامه‌های تفریحی و فعالیت‌های گردشگری حضور پیدا کنند و بتوانند ضمن لذت بردن از برنامه‌ها به آداب شرعی خود عمل کنند.

وی ادامه داد: برای مثال گردشگران بتوانند برای صرف غذا به رستورانی می‌روند که گوشت با ذبح شرعی تهیه شده است یا در هتل‌هایی اسکان پیدا می‌کنند که مشروبات الکلی سرو نمی‌کنند یا برای تفریحات آبی از سواحل و پلاژهایی که به صورت جداگانه برای زنان و مردان پیش‌بینی شده استفاده کنند. همچنین در برنامه‌ریزی‌های خود در طول سفر اوقات شرعی را رعایت کنند و به انجام فریضه نماز بپردازند و یا اگر برنامه‌ریزی بازدید از اماکن مقدسه اسلامی دارند بتوانند شعائر دینی و آئینی خود را داشته باشند.

سفر؛ مقوله‌ای قرآنی

جواهرزاده اظهار کرد: معمولاً گردشگری حلال به بخشی از مشکلاتی که در فعالیت‌های گردشگری مسلمانان به وجود می‌آید پاسخ می‌دهد. این مشکلات منبعث شده از تفاوت ساختارهای فرهنگی کشورهای مقصد و عدم تطابق آن فرهنگ‌ها با قواعد دین مبین اسلام است. ما سفر را یک مقوله قرآنی و دینی می‌دانیم زیرا اسلام دینی است که مسلمانان را به سفر به اقصی نقاط دنیا ترغیب می‌کند و به همین دلیل مسلمانان خیلی به سفر علاقه‌مند هستند. بنابراین در گردشگری حلال محدودیت‌های سفر مسلمانان در نظر گرفته می‌شود و به استانداردهایی می‌پردازد که یک گردشگر مسلمان بتواند به خوبی از ظرفیت‌ها استفاده کند و دچار مشکل نشود.

نویسنده کتاب «گردشگری حلال» بیان کرد: این کتاب فعالیت‌های گردشگری حلال را تبیین ‌می‌کند تا درک بیشتری از بحث‌هایی که مرتبط با گردشگری، مهما‌ن‌نوازی، مشاغل، مقاصد و جوامع مختلف است حاصل شود. در فصول مختلف کتاب «گردشگری حلال» به جهانگردی اسلامی و مهمان‌پذیری پرداخته شده و به صورت بخش به بخش امکاناتی که یک هتل باید ارائه کند تا منطبق با شرع باشد تعریف شده است. برای مثال یک هتل را در مالزی به عنوان نمونه قرار دادیم و اقدامات آن هتل را که منطبق بر چهارچوب‌های گردشگری حلال است را تعریف کردیم. همچنین مزایای رقابتی گردشگری حلال را مورد بحث قرار دادیم.

تشریح نیازهای گردشگران مسلمان

این دانش‌آموخته دکترای اقتصاد گردشگری ادامه داد: سعی شده تا نیازهای گردشگران مسلمان را شرح دهیم و بازاریابی‌ که از سوی کشورهای اروپایی برای گردشگران می‌شود را مثال بزنیم و به عنوان الگو قرار دهیم تا به درک بهتری از مفهوم گردشگری حلال برای ارائه خدمات بهتر در حوزه گردشگری معرفی کنیم.

جواهرزاده افزود: بخش عمده این کتاب برگرفته از مقالات و دیدگاه‌های متخصصان حوزه گردشگری حلال است و محققانی که در رشته‌های مختلف گردشگری، مهمان‌نوازی، خوراک، بازاریابی و مطالعات دینی و جامعه‌شناسی فعال هستند می‌توانند از این کتاب استفاده کنند. انتظار ما این است که علاقه‌مندانی که بر روی گردشگری حلال متمرکز هستند مخاطب این کتاب باشند و بتواند نیازهای آنها را پاسخ دهد.

گردشگری حلال و فعالیت کشورهای‌ غیرمسلمان

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران با بیان اینکه یکی از سؤالاتی که پرسیده می‌شود این است که «مگر ما گردشگری حرام داریم که صحبت از گردشگری حلال می‌کنید؟» گفت: گردشگری حلال برای بازارسازی و توسعه بازار گردشگری است و به استراتژی‌هایی می‌پردازد که می‌تواند گردشگران مسلمان را جذب کند. بنابراین شاهد این موضوع هستیم که علاوه بر کشورهای مسلمان مثل مالزی، ترکیه، عربستان و... که در حوزه گردشگری حلال بسیار موفق هستند و خوب کار می‌کنند؛ برخی از کشورهای غیر اسلامی مانند ژاپن، فرانسه و اسپانیا هم وارد این حوزه شدند و فعالیت‌ می‌کنند تا گردشگران مسلمان را جذب کنند.

جایگاه نامناسب ایران در حوزه گردشگری حلال

وی در رابطه با وضعیت ایران در گردشگری حلال گفت: باید هر برنامه‌ای که در خصوص گردشگری حلال به عنوان یک صنعت نو و ارزشمند در عرصه گردشگری مطرح می‌شود یک روند و چهارچوب معین کارشناسی شده داشته باشد و از سوی دستگاه‌های متولی تعریف شود. در این چند سال اتفاقاتی در کشور ما رخ داده و در حوزه گردشگری حلال اقداماتی انجام شده است اما این اقدامات به شکل بایسته و جامع نبوده است؛ ما نتوانستیم در حوزه گردشگری حلال در سطح دنیا جایگاه خوبی را داشته باشیم با اینکه قوانین اجرایی ایران مبتنی بر اصول اسلامی و حلال است و در اغلب زمینه‌های به خوبی رعایت می‌شود تقریباً نباید در این حوزه نگرانی داشته باشیم که زیرساخت مرتبط با آن را نداریم.

نبود تبلیغات برای گردشگری حلال

جواهرزاده ادامه داد: متأسفانه به جهت تبلیغاتی و توانایی اینکه از این برند در جذب گردشگر استفاده کافی کنیم، کمتر کار شده است. در بسیاری از کشورها در تورها به این موضوع خیلی اشاره می‌کنند و وقتی می‌خواهید برای رزرو هتل‌‌ها اقدام کنید از آرم و لوگوی گردشگری حلال استفاده می‌کنند که این اتفاق جذابیت کار را دو چندان و راه را هموار می‌کند اما معمولاً در ایران کمتر با این موضوع مواجه هستیم و از این جهت باید  برنامه‌ریزی شود. متأسفانه ایران تقریباً هیچ جایگاهی را در میان 10 مقصد گردشگری برتر دنیا ندارد.

وی در رابطه با علت این اتفاق بیان کرد: اخیراً مقاله‌ای را مطالعه کردم که شاخص‌های حلال را در بین 138 کشور دنیا رتبه‌بندی و مطرح کرده بود؛ اولین کشور حلال که رتبه برتر را به خود اختصاص داده بود کشور مالزی، رتبه دوم عربستان و اندونزی، امارات در رتبه سوم و قطر رتبه چهارم و بعد کشورهای دیگر از جمله ایران، اردن، بحرین و... قرار می‌گرفتند. ما شاید در بین 10 کشور اسلامی حضور داشته باشیم اما در بین 10 کشور دنیا جایگاهی نداریم. این رتبه‌بندی‌ها براساس چند شاخص صورت گرفته بود که می‌توان به نحوه دسترسی، ارتباطات، امنیت و ثبات، خدمات حلال در رستوران و هتل‌ها و تجربیات منحصر به فرد برای گردشگران مسلمان اشاره کرد.

گمنامی ایران در حوزه گردشگری حلال

این کارشناس گردشگری تأکید کرد: علت گمنام بودن ایران به عنوان مقصد گردشگری حلال ضعف‌ در تبلیغ و معرفی ایران است؛ ما باید به شکل جدی‌تر وارد این مقوله شویم و تبلیغات کنیم. بزرگ‌ترین چالش ما در بحث تبلیغات، ایران هراسی است که باید از آن عبور کنیم تا گردشگری حلال رشد کرده و جایگاه خود را پیدا کند.

گفت‌وگو از سجاد محمدیان