شیوه حضرت زهرا(س) در تبلیغ دین چه بود

فاطمه زهرا (س)، الگو برای تمام انسان‌ها و حجت خدا بر امامان معصوم(ع) و تمامی بشر است. با معرفی ابعاد اخلاقی و شخصیتی ایشان، می‌توانیم وظایف خود را در این راه بهتر بشناسیم و طبیعتاً به وظایف خود به نحو شایسته‌تری عمل کنیم.

گرایش به الگو، نیاز بشری است که در جهت کمال‌گرایی و تکامل‌طلبی به طور فطری در درون انسان‌ها نهاده شده است و علم امروز آن را «همانندسازی» می‌نامد. از این رو نیاز به سرمشق‌گیری از سیره معصومین(ع)، در آموزه‌های دینی به طور آشکار مورد توجه قرار گرفته است و قرآن کریم به صراحت، به معرفی سیره‌ها و اسوه‌های «مثبت» و «منفی» می‌پردازد و اسوه‌های مثبت ثابتی را مطرح می‌کند که در تمام اعصار و برای همه نسل‌ها قابل اتکا و پیروی در عمل هستند.

امامان معصوم(ع) که خود الگوی همگان در تمام ابعاد وجودی هستند، فاطمه زهرا(س) را اسوه شایسته خویش معرفی می‌کنند. حضرت فاطمه(س) نه تنها الگوی یک زن مسلمان و نمونه مکتب اسلام برای زنان است، بلکه اسوه تمام جهانیان در ابعاد مختلف زندگی است.

حجت‎الاسلام حسن پویا، معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) در قم در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه با حضور اجتماعی، سیاسی بانوان مسلمان در دنیای امروز با الگوگیری از سیره حضرت زهرا(س) اظهار کرد: پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «أَدِّبُوا أَوْلادَكُمْ عَلي ثَلاثِ خِصالٍ: حُبِّ نَبِيِّكُمْ، وَ حُبِّ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَ قِراءَةِ القُرآنِ؛ فرزندان خود را با سه خصلت دوست داشتن پیامبر(ص)، دوست داشتن اهل بیت(ع) و خواندن قرآن تربیت کنید». بنابراین، ابتدا باید به این نکته از روایت پیامبر(ص) توجه کرد و سپس از معصومین(ع) به ویژه حضرت زهرا(س) الگوگیری کنیم.

وی افزود: خود حضرت زهرا(س) در دوران زندگی خود براساس مقتضیات همان دوران، اعتقادات و تفکرات آن زمان رفتار می‌کردند و امروز نیز وقتی به سیره حضرت زهرا(س) می‌اندیشیم باید با این نگاه پیش برویم که مطابق دوران امروز چگونه می‌توانیم از آن حضرت الگو در زندگی فردی و اجتماعی بگیریم.

پویا ادامه داد: در زندگی فردی وجود مبارک حضرت زهرا(س) تمام همت خود را برای تربیت فرزندان قرار دادند اما در عین حال از جامعه غافل نبوده و کمک‌ها و ارشادات ایشان همواره شامل حال مردم می‌شد. یعنی در عین حال که بانوان و آقایان می‌توانند در جامعه حضور مؤثر داشته باشند، می‌توانند زندگی فردی خود را نیز براساس آداب و احکام اسلامی که همان رفتار فاطمه زهرا(س) بوده، تنظیم کنند.

معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) تصریح کرد: لزوماً اینطور نیست که فردی که در خانه هست باید برای همیشه در خانه باشد یا فردی که در محل کار خود خدمت می‌کند، فقط به کار خود رسیده و به مسائل خانوادگی کاری نداشته باشد. حضرت زهرا(س) همچنان که بهترین و زیباترین الگو برای همسری بودند، همچنان زیباترین و بهترین الگو برای حضور بانوان در اجتماع نیز بودند و از این موضوع غفلت نداشتند. ایشان کمک کار و در کنار همسر بودند، آن هم همسری که دائماً در حال مبارزه بوده و حضرت زهرا(س) با تمامی این مشکلات کنار آمدند و هیچ وقت از مسائل پیرامون خود چه در عرصه زندگی فردی و چه در حوزه زندگی اجتماعی غفلت نداشتند.

وی افزود: مردم مدینه همواره از برکات وجودی زهرای مرضیه(س) بهره می‌بردند و آن حضرت در تمام لحظات عمر خود به ویژه پس از وفات پیامبر(ص) به مردم و تمامی مسائلی که در عرصه اجتماعی مطرح بود توجه داشتند. نمونه این توجه نیز حضور اجتماعی حضرت زهرا(س) در رابطه با مسائل مربوط به خلافت و ولایت پس از پیامبر(ص) بود.

پویا در ادامه تصریح کرد: ایشان در رابطه با دفاع از حریم ولایت و امامت قاطعانه به میدان آمده و در برابر انحرافات محکم ایستادند و جایگاه خود را حفظ کردند. حضرت زهرا(س) به عنوان بانویی که همسر ولی امر مسلمین بود، حضور اجتماعی مؤثری در میان مردم داشتند؛ در حالی که در خانواده نیز بهترین همسر و مربی خوبی برای فرزندان خود بودند.

روش‌های تبلیغی حضرت زهرا(س)

معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) در رابطه با روش‌های تبلیغی حضرت زهرا(س) در جامعه نیز بیان کرد: بیان دردهای اجتماعی با زبان بسیار رسا و مستدل مهمترین شیوه حضرت زهرا(س) در این عرصه بوده است. ایشان بیانات خود را به دور از هرگونه سخنان شعارگونه بیان می‌کردند.

پویا ادامه داد: زهرای مرضیه(س) وقتی برای سخن گفتن به مسجد پیامبر(ص) آمدند، ابتدا به عقاید و اعتقادات پرداختند تا جایگاه اعتقادی خود را برای مردم بیان کنند و سپس به بیان مصائب و مشکلات مسلمانان با استدلال و مستند به فرمایشات پیامبر(ص) و آیات قرآن کریم پرداختند و اینطور نبوده که بخواهند شعارگونه سخنرانی کنند. سخنان ایشان برخاسته از شعور، استدلال، عقلانیت همراه با بیان بسیار رسا بوده است که وقتی بدان می‌نگریم، گویی سخنان ایشان به برخی از خطبه‌های حضرت امیر(ع) پهلو می‌زند و نکات بسیار دقیق و مهمی را در آن خطبه بیان می‌کنند.

وی بیان کرد: لذا در جامعه اسلامی کسانی که می‌خواهند پیرو حضرت زهرا(س) و معصومین(ع) باشند، باید همانند ایشان در گفتار و کردار معقولانه و عاقلانه سخن گفته و رفتار کنند نه اینکه براساس اخبار و گزارشات و برخوردهای نادرست غیر انسانی سخن بگویند. حضرت زهرا(س) با زمان‌شناسی و موقعیت‌شناسی بسیار دقیق خود نسبت به حضور در عرصه سیاسی و اجتماعی اقدام می‌کردند.

معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) ادامه داد: حتی حالات و راه رفتن ایشان به ویژه در زمانی که برای سخنرانی از خانه به مسجد پیامبر(ص) می‌آمدند، همراه با موقعیت‌شناسی و زمان‌شناسی دقیق بود؛ به‌طوری که زمانی که آن حضرت از خانه به مسجد می‌رفتند، نحوه حرکت ایشان مردم را به یاد پیامبر(ص) می‌انداخت. لذا زمان‌شناسی و موقعیت‌شناسی و ایراد سخنان مستند و عقلانی روش حضرت زهرا(س) برای تبلیغات و حضور در جامعه بود که نسل امروز می‌توانند آن را الگوی خود قرار دهند.

پویا در رابطه با لزوم حضور بانوان در فعالت‌های اجتماعی، سیاسی با تأسی به سیره حضرت زهرا(س) بیان کرد: بانوان می‌توانند با حفظ جایگاه خود در عرصه زندگی خانوادگی و عمل به احکام اسلامی در تمامی عرصه‌های سیاسی و اجتماعی وارد شود. حجاب یک مسئله زنانه نیست، بلکه حکمی اسلامی، انسانی و دینی است و برای تمامی انسان‌ها اعم از زن و مرد منظور شده است.

وی با بیان اینکه زنان و مردان باید با توجه این حکم اسلامی، حجاب داشته باشند، تصریح کرد: عفیف بودن و پاکدامن بودن از ملاک‌های اصلی اسلام است لذا پوشش انسان نشان از عفت و شرافت انسانی دارد. بانوان می‌توانند با حفظ عزت و عفت خود در جامعه حضور پیدا کرده و سخن خود را با منطق و استدلال بیان کنند. بانوان هیچ نیازی به خودنمایی در جامعه ندارند؛ چراکه این نوع رفتار هیچ نشانی از تمدن و تجدد ندارد بلکه بانوان می‌توانند با منطق و عقلانیت رفتار کرده و سخن خود را به راحتی با تأسی به زهرای مرضیه(س) در جامعه بیان کنند. مردان نیز باید ضمن حفظ زبان خود، با پوشش مناسب مردانه وارد جامعه شده و نظرات خود را بیان کنند.

گفت‌وگو از مجتبی افشار