رعایت اصول اخلاقی و تربیتی سرلوحه تمام فعالیت‌های المصطفی است
حجت‌الاسلام جعفر کریمی گفت: رعایت اصول اخلاقی و تربیتی در تمام زوایا و ابعاد فعالیتی المصطفی به ویژه پژوهش، سرلوحه و روح حاکم بر آنان است.
حجت‌الاسلام والمسلمین جعفر کریمی، معاون فرهنگی تربیتی جامعةالمصطفی العالمیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، با بیان اینکه پژوهش در حوزه علوم انسانی اسلامی در سال‌های اخیر با رشد فزاینده‌ای روبرو بوده است، گفت: فارغ از هرگونه قضاوت درباره نتایج به دست آمده از پژوهش‌های فراوانِ این حوزه فکری، توجه به اخلاق پژوهش به صورت عام و التزام به آن در تحقیقات علوم انسانی اسلامی به طور خاص اهمیت ویژه‌ای دارد.
استاد جامعةالمصطفی العالمیه ادامه داد: اهمیت پژوهش، به ویژه در عصر جدید، بر همه روشن است و یکی از عوامل مهم پیشرفت مادی و معنوی هر جامعه به شمار می‌رود. این در صورتی است که پژوهش‌ها، روشمند و درست جهت‌دهی شوند و به اصطلاح، اخلاق پژوهش رعایت شود؛ وگرنه پیامد‌هایی ناگوار به دنبال دارد و سعادت بشری تامین نمی‌شود.
وی بیان کرد: اهمیت پژوهش در حوزه علوم انسانی دوچندان است؛ زیرا موضوع پژوهش در این دسته از علوم، انسان و کنش‌های اوست. روشن است که انسان با کار‌های اختیاری خودش می‌تواند به سعادت یا شقاوت برسد و علوم‌انسانی نه تنها تعریف، توصیف، تبیین، تفسیر و ارزشیابی کنش‌های انسانی را به عهده دارند، بلکه به پیش‌بینی و کنترل رفتار‌های انسان نیز می‌پردازند. حال، اگر قرار باشد کنش‌های انسان در چارچوب اهداف، روش‌ها و اصول اسلامی تحلیل شوند، اهمیتی بالاتر پیدا می‌کنند؛ چراکه اسلام دین جامع و جهانشمولی است و برای همه عرصه‌های زندگی بشر برنامه دارد. بنابراین، پژوهش و رعایت اخلاق پژوهشی در این حوزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
کریمی به اجلاس سالانه مدیران المصطفی در سال‌های گذشته اشاره و خاطرنشان کرد: در سال‌های ۹۶-۹۷ در اجلاس سالانه مدیران المصطفی موضوع بحث اخلاق و تربیت به عنوان رکن اساسی در کلیت المصطفی مطرح بود که باید در تمام شئون آموزش، پژوهش، فرهنگی، فعالیت‌های منابع انسانی و امور اداری جاری و حاکم باشد و علی‌رغم اینکه اخلاق و تربیت از مسائل همیشگی حاکم بر فعالیت‌های المصطفی بوده است، بر حسب ضرورت در این سال مجدد به این موضوع مهم در جمع مدیران ستاد، صف داخلی و خارج از کشور مطرح شد.
معاون فرهنگی تربیتی جامعةالمصطفی العالمیه خلوص نیت و پرهیز از انگیزه‌های غیرالهی را موجب برکت تولید و علم دانش دانست و بیان کرد: همان‌گونه که در فلسفه اخلاق تبیین شده است، یکی از ارکان ارزشمند هر کُنش اختیاری، حسنِ فاعلی آن است. توضیح آنکه در صورتی یک کار به لحاظ اخلاقی خوب شمرده می‌شود که با انگیزه قرب‌الهی انجام شده باشد یا به این انگیزه بینجامد. از آنجا که بالاترین کمال اختیاری همان قرب‌الهی است، با توجه به درجات کمال، درجات ارزش و درجات اخلاص، می‌توان چنین گفت که از حیث حُسن فاعلی، ارزشمندترین کارها، کاری است که خلوص نیتِ بیشتری داشته باشد. پژوهش در علوم‌انسانی اسلامی در صورتی می‌تواند فضیلتی اخلاقی به شمار آید که با چنین انگیزه‌ای صورت پذیرد.
وی ابزار کرد: همچنین با توجه به تمایز میان ارزش ذاتی و ارزش غیری، می‌توان گفت که علم از دیدگاه اسلام ارزش ذاتی ندارد؛ بلکه اگر در مسیر کمال نهایی انسان قرار گیرد، ارزشمند است. اگر علم ارزش ذاتی داشت، در قرآن کریم تعابیری مانند؛ «فَمَثَلُهُ کمَثَلِ الْکلْب (اعراف: ۱۷۶)» یا «مَثَلُ الَّذینَ حُمِّلُوا التَّوْراهَ ثُمَّ لَم یحْمِلُوها کمَثَلِ الْحِمارِ یحْمِلُ اَسْفاراً (جمعه:۵)» برای برخی افراد نمی‌آمد.
وی ادامه داد: بر اساس روایتی نبوی(ص)، اگر کسی با انگیزه دنیاطلبی و دنیادوستی به دنبال علم برود، گرفتار خشم الهی و عذاب جهنم خواهد شد. همچنین بر اساس روایتی از پیامبر گرامی اسلام(ص) و حضرت علی(ع)، علم از آن جهت ارزش دارد که می‌توان با آن حلال و حرام را فهمید. علاوه بر اینکه علم نقش پیشوایی و امامت را دارد و باید به گونه‌ای باشد که عمل به دنبال آن بیاید؛ «تعَلَّمُوا الْعلْمَ فَاِنَّ تَعَلُّمَهُ حَسَنَهٌ وَ مُدَارَسَتَهُ تَسْبِیحٌ وَ الْبَحْثَ عَنْهُ جِهَادٌ وَ تَعْلِیمَهُ مَنْ لَا یعْلَمُهُ صَدَقَهٌ وَ بَذْلَهُ لِاَهْلِهِ قُرْبَهٌ لِاَنهُ معَالِمُ الْحلَالِ وَ الْحَرَام... وَ الْعِلْمُ اِمَامُ الْعَمَل وَ الْعَمَلُ تَابِعُه (ابن شعبه حرانی، ۱۴۰۴ ق، ص ۲۸ و ابن بابویه، ۱۳۷۶، ص ۶۱۵)»؛ بنابراین علم دارای ارزش ذاتی نیست و مباحثه‌های علمی هم اگر با انگیزه الهی نباشند، ثمری نخواهند داشت؛ «(قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص)، اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یقُولُ تَذَاکرُ الْعِلْمِ بینَ عِبَادِی مِمَّا تَحْیا عَلَیهِ الْقُلُوبُ الْمَیتَهُ اِذَا هُمُ انْتَهَوْا فِیهِ اِلَی اَمْرِی،(کلینی، ۱۴۰۷ ق، ج ۱، ص ۴۱؛ مجلسی، ۱۴۰۳ ق، ج ۱، ص ۲۰۳)».
وی ادامه داد: اخلاق پژوهش، به عنوان شاخه‌ای از اخلاق حرفه‌ای با دو گونه رهیافت قابل بحث است: روی‌آورد فردگرایانه و رهیافت سازمانی نگر. بر حسب این دو روی‌آورد، دو تلقی از اخلاق پژوهش به میان می‌آید؛ «اخلاق پژوهشگر»، نخستین روی‌آورد در اخلاق پژوهش، مسوولیت پذیری اخلاقی را در عرصه تحقیق به شخص یا اشخاص پژوهشگر معطوف می‌کند. دغدغه‌های اخلاقی سبب شد تا اصول اخلاقی خاصی تدوین و به عنوان الزام‌های اخلاقی محققان تلقی گردد.
کریمی به رهیافت دوم یا «اخلاق مؤسسه‌های پژوهشی» اشاره کرد و افزود: سازمان به منزله شخصیت حقوقی تاثیر بسیار ژرف و پردامنه بر حیات بشری دارد. مؤسسه‌های پژوهشی بسی بیش از اشخاص حقیقی (پژوهشگران) نقش و تاثیر اجتماعی دارند. به همین دلیل، سازمان‌هایی که به امر پژوهش می‌پردازند، در قبال همه عناصر محیط درونی، بیرونی (مستقیم و غیر مستقیم) خود مسوولیت دارند. پای بندی به تعهدات اخلاقی در مقیاس سازمان صرفا بر اساس ضوابط اخلاقی حاصل نمی‌شود، بلکه مؤسسه‌های پژوهشی باید با شناخت کامل از عناصر محیط، حقوق هر یک از آن‌ها را استقصاء کند و پس از طبقه بندی آن‌ها و با تعیین اولویت به تدوین منشور چند وجهی اخلاق پژوهش دست یابند.
انتهای پیام
