شاعری که چشمه‌های علوم را در بستر شعر جاری ساخت
دیوان اشعار محمدحسن قلزم وردنجانی با حجمی اندک دریایی از دانش و معلومات شاعر است، او همچون خاقانی چشمه‌هایی از علوم را در بستری از شعر جاری ساخته که گاهی فهم شعر او را دشوار می‌سازد.
آسمان درخشان ادبیات فارسی مملو از ستارگان پرشماری است که پرتو انوارشان تمام دنیا را روشن کرده و نام شعر و ادب ایران را بلندآوازه ساخته است، در میان نام‌های جهانی همچون حافظ، سعدی، فردوسی، مولانا و دیگران که همچنان پرفروغ می‌درخشند، هستند ستارگان ناشناخته‌ای که اشعار پرمغز و پرمعنایی سروده و در زمره بهترین شاعران قرار دارند، اگرچه کمتر کسی با نام و آثار و اندیشه آنان آشناست.
«محمدحسن قلزم وردنجانی» یکی از این ستارگان پرفروغ اما ناشناخته است که حدود یک قرن پیش در روستای وردنجان در چهارمحال‌وبختیاری زیسته و تحت تأثیر فضای دینی خانواده و محیط زندگی و نیز ۲۰ سال کسب علم و دانش در اصفهان، به دریای معرفت دست می‌یابد و شعرش بازتابی از اندیشه غنی و متعالی اوست.
تکاپوی مسئولان و فرهنگ‌دوستان وردنجان برای برپایی کنگره بزرگداشت محمدحسن قلزم وردنجانی در سال جاری، بهانه گفت‌وگو با احمد رفیعی وردنجانی، شاعر آیینی و دبیر کنگره بزرگداشت قلزم وردنجانی جهت آشنایی بیشتر با این چهره مهجور تاریخ شعر استان شده است که در ادامه تقدیم مخاطبان گرامی ایکنا می‌شود.
ایکنا ـ لطفا یک معرفی از محمدحسن قلزم وردنجانی داشته باشید.
آقا شیخ محمدحسن قلزم بن حاجی ملا محمد وردنجانی چهارمحالی ملقب به «قلزم‌العلوم» و متخلص به «قلزم»، عالم کامل، شاعر ادیب و از سخنوران قرن ١۴ هجری است که در ١٠ مرداد ١٢۶٠ شمسی در روستای وردنجان در چهارمحال‌وبختیاری متولد شد و پس از طی تحصیلات مقدماتی در زادگاه خود به اصفهان رفت. این شاعر عالم به مدت ٢٠ سال در مدرسه چهارباغ اصفهان ساکن بود و در آنجا فقه، اصول، منطق، کلام، حکمت و ریاضی را نزد علمای اصفهان آموخت که پس از وصول مدارج عالیه علم و کمال به چهارمحال و بختیاری مراجعت کرد و تا آخر عمر در آن حدود ساکن و مرجع امور شرعی و فقهی مردم بود.
قلزم وردنجانی در سال ١٣٢۶ شمسی در روستای نافچ در ناحیه لار چهارمحال وفات یافت. از این شاعر حکیم دیوان اشعاری مشتمل بر سه هزار بیت غزل و قصيده و رباعی به یادگار مانده است که نزد فرزندش شفاءالله قلزم موجود بوده است. آرامگاه قلزم وردنجانی در شهر نافچ از توابع شهرستان شهرکرد قرار دارد.
ایکناـ درباره فضا و سبک زندگی این شاعر که منتج به شکوفایی شعری وی شد، توضیح دهید.
فضای زندگی این عالم وارسته وردنجان متأثر از فضای دینی این منطقه و خانواده مذهبی و بسیار مقید وی بوده است، به‌طوری که امروز نیز همچنان تقیدات مذهبی خانواده این شاعر بزرگوار که همگی از علمای بنام و متدین وردنجان بوده‌اند، بر سر زبان‌هاست.
گذشته از تربیت غنی دینی، میرزامحمدحسن قلزم مانند بسیاری از علمای قبل از خود، در بسیاری دیگر از علوم روز نیز زبانزد و سرآمد روزگار خود بوده است. این فضای دینی حاکم بر جامعه و نیز فضای مذهبی و علمی خانواده و تسلط قلزم بر دیگر علوم و حکمت‌ها در پی تحصیل چندین ساله در اصفهان و استعداد بالای وی منجر به شکوفایی قریحه و استعداد این شاعر فرزانه شد که تسلط او بر علوم گوناگون در بخش‌هایی از اشعارش قابل ملاحظه است.
ایکناـ در خصوص سبک شعری و محتوای اشعار قلزم وردنجانی توضیح دهید.
سبک شعر او در قصیده‌ها یادآور قصیده‌های منوچهری است، همچنین سبک خراسانی به‌ویژه در مسمط‌ها و برخی قصاید دیده می‌شود که با تشبیب و تغزل و توصیف معشوقه خیالی آغاز شده و با موعظه‌هایی حکیمانه و دعا به پایان می‌رسد. در غزلیات، سبک قلزم وردنجانی یادآور اشعار سعدی و حافظ و البته بیشتر حافظ است، قلزم وردنجانی در همه قالب‌ها و زمینه‌های شعری توانایی والای خود را نشان داده است و همچنین اشعار عربی، قطعه، رباعی و محتوای تاریخی در اشعار وی مشاهده می‌شود.
در خصوص موضوعات شعری نیز اغلب اشعار او، عرفانی و عاشقانه بوده و گاه توصیفات و شرح ماوقع روزگار و تمجیدها و تقبیح‌هایی از مشاهیر روزگار و اعمال آنان نیز در اشعار او به چشم می‌خورد. البته متأسفانه بخش زیادی از اشعار قلزم براساس یک اتفاق عمدی یا غیرعمدی از بین رفته است.
ایکناـ دیوان اشعار قلزم وردنجانی چه ویژگی‌هایی دارد؟
دیوان قلزم با حجمی اندک دریایی از دانش و معلومات شاعر است. او همچون خاقانی چشمه‌هایی از علوم را در بستری از شعر جاری ساخته که گاهی فهم شعر را دشوار می‌سازد. در مجموع باید گفت که شعر قلزم نمونه یک شعر استوار و محکم است که او را در زمره شاعران تراز اول زمان خود قرار داده است، شعر قلزم درواقع بازتابی از اندیشه‌ها، افکار و علوم و دانش شعری شاعر است.
او با بهره‌گیری از اطلاعات تاریخی، حماسی و اساطیری خود می‌گوید:
ای زلف تو مانند کمند پسر سام
در هر خم آن صد چون تهمتن شده بی‌نام
مژگان درازت به مثل نیزه رهام
ابروی تو خون‌ریزتر از خنجر بهرام
نمونه دیگری از سروده‌های قلزم وردنجانی در ادامه می‌آید:
پیش تیرش، جگر آماج‌گهی باید کرد
یا که در بر ز دو زلفش نگهی باید کرد
ای دل ار طالب یاری مطلب عمر دراز
جان نثار رخ او از نگهی باید کرد
عاشق یاری اگر کشته چو گشتی تن خویش
پایمال سم اسب سپهی باید کرد
یار را گوی مگردان همه وقت از ما روی
نگهی جانب عشاق گهی باید کرد
نه به هر شوخ گداطبع توان گشت غلام
خویش را بنده به دربار شهی باید کرد
نه به هر کوکب کم‌نور تعلق زیبد
دل تاریک، منور به مهی باید کرد
ای بسا مرد که زیبنده معجر باشد
نسبت عشق به صاحب کلهی باید کرد
یاد آن زلف گره گیر چو رفت از گریه
در گلو دم به دم آن گه گرهی باید کرد
گرچه از دیدن زلفش همه روزم شب شد
فکر روز سیهی از سیهی باید کرد
مشکلی هست نهان در گره زلف نگار
حل این مسئله از مرد رهی باید کرد
عاشق یاری اگر از غم بسیار مترس
کوه اندوه برابر به کسی باید کرد
کاخ تو قلزم ز غمش گشت خراب
بر خود از چرخ برین بارگهی باید کرد
ایکناـ کنگره این شاعر در وردنجان چگونه و با چه هدفی برگزار می‌شود؟
به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و شهرستان بن و مساعدت شهرداری و شورای اسلامی، دفتر امام جمعه وردنجان و مردم فرهنگ‌دوست شهر وردنجان و خیران فرهنگی مقرر شده است که امسال کنگره بزرگداشت مقام ادبی قلزم وردنجانی احتمالاً در دی‌ماه برگزار شود. در همین راستا، دبیرخانه کنگره از چندی پیش تشکیل و کار خود را آغاز کرده که عصر شعر «حکیم غریب» و گردهمایی «یک قدم شناخت» در مسیر برپایی هر چه بهتر کنگره در استان برگزار شده است.
در کنگره شیخ محمدحسن قلزم وردنجانی از کتابی که توسط محمود جعفری در حال تألیف است و نيز مستند زندگی علامه قلزم که توسط عبدالمناف کاظمی ساخته می‌شود، رونمایی خواهد شد. تا کنون دو کتاب «دیوان قلزم» به همت اصغر شهبازی و «صنایع بدیعی در دیوان میرزا محمدحسن قلزم وردنجانی» به قلم محمود جعفری در خصوص زندگی و آثار قلزم منتشر شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار دارد.
ایکناـ پاسداشت و معرفی چهره‌های ناشناخته بومی را تا چه اندازه در حفظ و اشاعه فرهنگ ایرانی اسلامی ضروری می‌دانید.
براساس بیت زیبای «چوخواهی که نامت رود در جهان، مکن نام نیک بزرگان نهان»، شناساندن و معرفی شخصیت‌های بزرگ هر دیار فارغ از آنکه مایه مباهات و افتخار مردمان آن سرزمین است، باعث شناخته شدن این چهره‌ها نیز می‌شود. هر شهر و دیاری می‌تواند با نام بلند مفاخر و مشاهیر خود کسب اعتبار و آبرو کند و این اعتبار باعث پیشرفت و آبادانی فرهنگی آن منطقه خواهد شد، ضمن اینکه شناخته شدن چهره‌های بزرگ اما گمنام، الگو و قهرمانی بزرگ به عنوان چراغ راه در مسیر جویندگان مسیر سعادت قرار خواهد داد.
با توجه به برنامه‌ریزی جهت برپایی کنگره بزرگداشت علامه میرزامحمد حسن قلزم وردنجانی، از تمامی مسئولان و مردم قدرشناس دعوت می‌کنم که یاری‌گر ما در برپایی هرچه باشکوه‌تر کنگره باشند.
ایکنا- کلام پایانی...
قطعه شعری در وصف مقام ادبی قلزم وردنجانی سروده‌ام که تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود:
از نسیمش سهم گل شوق تبسم می‌شود
سهم گندم‌زار، عطر ناب گندم می‌شود
آری از یمن بهار دفتر اشعار اوست
این‌همه برکت نصیب جان مردم می‌شود
به به از این عالم وارسته که با مردمش
با زبان عشق مشغول تکلم می‌شود
هرکه دارد شوق مستی در وجود خویشتن
در مسیر عاشقی سرمست از این خُم می‌شود
او که دریاییست از آرامش و افتادگی
هرکجا ظلم است لبریز از تلاطم می‌شود
بگذرد از گردش دنیای گردون سال‌ها
از هزاران تن یکی مانند قلزم می‌شود
ادعای شاعری داریم اما شعرمان
قطره‌ای باشد که در دریای او گم می‌شود
خدا خیرت بده حاج احمد رفیعی. کار ارزشمندی میکنی برادر 
