به گزارش ایکنا از قم، کتاب «جریانشناسی تفاسیر و برداشتهای سیاسی از قرآن کریم در انقلاب اسلامی» اثر علیرضا دانشیار است که به همت پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در ۶۰۰ صفحه منتشر شد.
رجوع به قرآن در حل مشکلات سیاسی و اجتماعی و بهرهگیری از قرآن بهعنوان سند قطعی سازنده و اصلاحکننده جامعه و سیاست همواره از دغدغههای مهم اندیشمندان مسلمان و جریانهای اسلامی، بهویژه در دوران انقلاب اسلامی بوده است.
یکی از تأثیرگذارترین موضوعات بر انقلاب اسلامی، تفسیر سیاسی قرآن است؛ چراکه قرآن همواره بهعنوان سرمشق و مبین نوع زندگی سیاسی در الگودهی به جریانهای مبارزه در دوران انقلاب اسلامی قبل و بعد از آن، مطرح است.
در این پژوهش، تفسیر سیاسی چهار جریان عمده نقل محور، قرآن بسنده، اجتهادی، اصولی و رویکردهای تجددگرا به قرآن بررسی شده است.
جریانهای معاصر دخیل در انقلاب، از قرآن بهعنوان نص معتبر تحولآفرین، حرکتساز و نظامساز استفاده کردهاند. این رویکردها در نوع تفسیر سیاسی، ویژگیها، روشهای فکری تأثیرگذار و قلمرو و گستره آن دارای تمایز هستند.
هدف این تحقیق، صورتبندی، کاویدن آکادمیک و روشمند جریانهای تفسیر سیاسی و نمایندگان فکری آنان، کمک به دانشافزایی، شناسایی و آشنایی با قوت و ضعفها، کمک به حل معضلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جریانهای تفسیر سیاسی از قرآن است.
این کتاب در شش فصل تألیف شده است؛ در فصل اول، بعد از بحث از کلیات طرح و مفاهیم مرتبط با تحقیق حاضر، چرایی بهوجود آمدن تفسیر سیاسی و نیز شیوه و روش تحلیل مطالب و چارچوب تقسیمبندی جریانها بررسی شده است.
در فصل دوم به بررسی تفاسیر و برداشتهای سیاسی جریانهای نقل محور از قرآن در انقلاب اختصاص دارد که دو جریان انجمن حجتیه و مکتب تفکیک در این فصل بررسی شده است؛ امتداد سیاسی جریانهای روایت محور تفسیرگریز و تفسیرپذیر از موضوعات مهمی است که در این فصل بررسی شده است.
در فصل سوم، تفاسیر و برداشتهای سیاسی جریانهای قرآن بسنده، دو جریان افراطی و اعتدالی (صادقی تهرانی) از قرآن بررسی شده است. گفتنی است محور اصلی تفسیر و برداشتهای این جریانها، فقط و فقط قرآن است و از دیگر ادله نظیر رجوع به حدیث و اجماع منع میشود. مسئله دیگر در این فصل، بررسی امتداد سیاسی این جریانهاست.
فصل چهارم تحقیق به بررسی تفاسیر سیاسی جریان اجتهادی اصولی از قرآن اختصاص یافته است. ویژگیهایی نظیر عقلمحوری، تفسیر قرآن به قرآن، رویکرد مثبت به نقش ساختار نظام سیاسی اجتماعی و حکومت از منظر قرآن و رویکرد حداکثری در نگاه به دین و اسلام و نیز امتداد سیاسی از جمله مباحث این فصل را تشکیل میدهند. شخصیتهای شاخص بررسی شده در این فصل عبارتاند از: امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی(ره)، شهید مطهری و آیتالله خامنهای.
فصل پنجم این پژوهش به بررسی تفاسیر و برداشتهای سیاسی جریانهای تجددگرا از قرآن پرداخته است. در این فصل، گونه تفسیر و برداشت سیاسی از قرآن کریم بررسی شده است:
۱- تفاسیر و برداشتهای سیاسی کارکردگرایانه از قرآن (یک: تفاسیر و برداشتهای سیاسی علی شریعتی از قرآن، دو: تفاسیر و برداشتهای سوسیالیستی از قرآن، یعنی برداشتهای سیاسی سازمان مجاهدین، گروهک فرقان)
۲- برداشتهای سیاسی متأثر از رویکردهای غربی (علمی تجربی، هرمنوتیکی و نسبیانگار)
یادآور میشود، ششمین و آخرین فصل از کتاب حاضر، نیز به نتایج و یافتههای پژوهش اختصاص یافته است.
ویژگیها و مبانی فکری تأثیرگذار بر تفسیر سیاسی آیتالله خامنهای
در مورد ویژگی تفسیری آیتالله خامنهای میتوان گفت تفاسیر و برداشتهای سیاسی اجتماعی و تربیتی ایشان تحتتأثیر جریان اجتهادی اصولی و زیر مجموعه تفسیر جامع اجتهادی (شامل شخصیتهای بینظیر مانند امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی و شهید مطهری) است؛ ویژگیها و مبانی فکری تأثیرگذار بر تفسیر سیاسی مقام معظم رهبری آیتالله خامنهای عبارتند از:
۱- ویژگیها و مبانی تفسیری تأثیرگذار بر تفسیر سیاسی: آیتالله خامنهای دارای ویژگیها و مبانی تفسیری مشترک با دیگر شخصیتهای شاخص جریان اجتهادی اصولی است که این ویژگیها بر تفاسیر سیاسی ایشان تأثیر گذاشته است.
در ادامه به برخی از آنها مانند امکان و جواز فهم و تفسیر قرآن، استفاده از شیوه عقلی، قائل بودن به حجیت ظواهر قرآن، استفاده از کارکرد روایات در تفسیر، کاربرد تاریخ و سیره در تفسیر قرآن و... اشاره میشود.
۲- تأثیر مباحث جامعهشناسی در تفسیر سیاسی: از نظر مقام معظم رهبری، تحلیلهای جامعهشناسانه در تبیین و تفسیر آیات، بهویژه در تحلیل فلسفه احکام و حکم قرآن، دارای اهمیت و سودمند است.
تفاسیر و برداشتهای جامعه شناسانه آیتالله خامنهای از قرآن به دو صورت دیده میشود: تبیین و تحلیل مباحث جامعهشناسی که قرآن مطرح شده و تطبیق آن بر مصادیق روز، بهرهگیری از نظریات جامعهشناسانه در تحلیل و تفسیر آیات.
۳- اصطلاحشناسی قرآنی در تفسیر سیاسی اجتماعی آیات قرآن: یکی دیگر از ویژگیهای تفسیری آیتالله خامنهای توجه به «اصطلاحشناسی قرآنی» است. از منظر ایشان اینگونه واژهها کلماتی هستند که در قرآن، اصطلاح خاص شدهاند و بار معنایی مخصوص به خود را دارند. به دست آوردن معنای اصطلاحی آنها نیز با توجه به ویژگیهای بیان شده و نیز به اطراد و کثرت کاربرد آنها در معنای مورد نظر بهدست میآید. در بحث اصطلاحشناسی قرآنی توجه به «مفاهیم» در دیدگاه آیتالله خامنهای از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است، بهطوری که ایشان سازندگی و زندگی قرآنی را منوط به آشنایی با مفاهیم قرآن میکند.
یادآور میشود، علاقهمندان برای تهیه اینترنتی این کتاب میتوانند به نشانی http://shop.isca.ac.ir/ مراجعه کنند.
انتهای پیام