فضیلت علم‌آموزی یا عبادت در شب قدر
کارشناس گروه حدیث مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی طی یادداشتی نوشت: علم‌آموزی و مباحثات علمی در شب قدر با فضیلت‌ترین عبادت است. اما واقعا سؤال اساسی این است که آیا علم‌آموزی در شب قدر فضیلتش بیشتر از عبادت است؟
چنین معروف است که «مذاکرة العلم» یا همان علم‌آموزی و مباحثات علمی در شب قدر با فضیلت‌ترین عبادت است. اما واقعا سؤال اساسی این است که آیا علم‌آموزی در شب قدر فضیلتش بیشتر از عبادت است؟
همان‌گونه که می‌دانیم شب قدر بافضیلت‌ترین ایام سال است. قرآن کریم در آیه سوم سوره قدر می‌فرماید: «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» شب قدر، بهتر از هزار ماه است.
شیخ صدوق، از عالمان و محدثان مذهب شیعه، در کتاب امالی، «مذاکرة العلم» را برترین عبادت در شب قدر می‌داند؛ ایشان بعد از بيان نافله‌های شب‌هاى ماه رمضان و صد ركعت نماز براى هر يک از شب‌هاى بيست‌ويكم و بيست‌وسوم، مى‌گويد: «من أحيا هاتين الليلتين بمذاكرة العلم فهو أفضل» یعنی هر كس اين دو شب را با گفت‌وگوى علمى احيا بدارد، بهتر است.(الأمالی، محمد بن على ابن بابويه (شیخ صدوق)، ص 649).
وی این سخن را به‌عنوان حدیث بیان نمی‌کند بلکه به‌عنوان نظر شخصی خویش ذکر می‌کند. قابل توجه است که شیخ صدوق این نظر را در «کتاب من لایحضره الفقیه» که از مهم‌ترین کتاب ایشان و کتاب فتوایی وی است، بیان نمی‌کند.
از سوی دیگر در روایات متعدد، معصومان(ع) برای شب‌های ماه مبارک رمضان اعمال خاصی را بیان کرده‌اند و خود نیز به انجام این اعمال می‌پرداختند. به‌عنوان مثال امام کاظم(ع) به سليمان جعفری فرمودند: شب بيست‌ويكم و بيست‌وسوم يک صد ركعت نماز بخوان، در هر ركعتى يک بار سوره حمد و ده بار سوره قل هو اللَّه احد را بخوان. (الخصال، محمد بن على ابن بابويه (شیخ صدوق)، ج2، ص519)
همچنین فضیل بن یسار می‌گوید: «امام باقر(ع) در شب بیست‌ویکم و بیستوسوم ماه رمضان مشغول دعا مىشد و چون شب از نيمه می‌گذشت نماز می‌خواند.» (الکافی (دارالکتب الإسلامية)، محمد بن يعقوب کلينی، ج4، ص 155)
بنابراین براساس روایات معصومان(ع)، نبايد در شب قدر، از بركات اُنس با خداوند و بهره بردن از عبادت و راز و نیاز با خداوند غافل شد، بلکه باید بر انجام اعمال اختصاصی شب‌های قدر تلاش کرد.
البته براساس آموزه‌های اسلامی، فراگیری و ترویج علم بسیار با ارزش است و هیچ منافاتی ندارد که در شب‌های قدر علاوه بر عبادت‌های اختصاصی، به تأليف يا بيان معارف و علومى نیز پرداخت. همچنان که بزرگان و عالمان دین نیز در این شب‌ها بخشی از اوقات خود را به تالیف علوم دینی مشغول بوده‌اند. به‌عنوان نمونه علامه طباطبائی تفسیر «المیزان» را در شب 23 ماه مبارک رمضان به اتمام رساند. یا مرحوم اربلی، نگارش کتاب «كشف الغمة فی معرفة الأئمة» و صاحب جواهر کتاب «جَواهرُ الکَلام فی شَرحِ شَرایعِ الاسلام» را در شب 21 به پایان رسانده‌اند.(ن.ک: الميزان فى تفسير القرآن، سيد محمد حسين طباطبايى، ج20، ص 398؛ كشف الغمة فی معرفة الأئمة، على بن عيسى اربلى، ج2، ص553.)
امام صادق(ع) فرمودند: «اعمال خیر و عبادات در شب قدر برتر از هزار ماه است که شب قدر نباشد.» (الکافی (دارالکتب الإسلامية)، محمد بن يعقوب کلينی، ج4، ص۱۵۷)
مباحثه علمی نیز از اعمال خیر است که مؤمنان و شب زنده‌داران می‌توانند علاوه بر انجام عبادات خاص شب قدر، بخشی از ساعات آن را نیز به این عمل خیر اختصاص دهند.
یادداشت از حجت‌الاسلام رضا عطایی، کارشناس گروه حدیث مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی
انتهای پیام
