حضور اجتماعی حضرت زهرا(س) و اعتراض به شرایط جامعه

 

امام خمینی(ره) درباره حضرت زهرا(س) می‌فرمایند؛ ایشان زنی بود که در حجره محقر خود انسان‌هایی را تربیت کرد که تا آن سوی ملکوت اعلی می‌درخشند. همچنین ایشان یکی از الگوها برای حضور اجتماعی زنان در جهان امروز هستند. اگر بخواهیم با نگاه دینی حرکت متعالی انسان و جامعه را مورد بررسی قرار دهیم به این نتیجه می‌رسیم که دین، انسان را جدا از جامعه نمی‌داند لذا هویت فردی و نیز جمعی برای انسان قائل است. بنابراین اگر کسی اهل قیام و اقدام باشد، هم مسئله هویت اجتماعی را درک می‌کند و هم پاسداشت ارزش‌ها و فداکاری برای آنها را در جهت حفظ هویت اجتماعی مورد توجه قرار می‌دهد. 

قرآن کریم نظام الگودهی را مورد توجه قرار داده است و از این منظر ما هم باید یک الگوی برتر را مورد توجه قرار دهیم و الگوی جامعی را برای جامعه خودمان معرفی کنیم. حضرت زهرا(س) به عنوان آغازگر و بنیانگذار یک نهضت اجتماعی و سیاسی بعد از رحلت پیامبر بودند که می‌توانند برای زنان امروز ما از جنبه حضور در عرصه اجتماعی مورد توجه باشند.

 

از چند بعد می‌توانیم به حضور اجتماعی ایشان بپردازیم؛ یکی اینکه به جهت سکوت مبارزه برانگیز حضرت علی(ع) به دلیل شرایط جامعه آن روز و اینکه فرزندان حضرت فاطمه(س) نیز به دلیل صغر سن نمی‌توانستند بُرّندگی لازم را در جامعه اسلامی آن روز داشته باشند، لذا حضرت زهرا(س) اقدام به مقابله با انحراف عظیمی کردند که در جامعه بروز پیدا کرده بود. در آن شرایط سخت، ایشان یگانه عامل وحدت بخش جامعه محسوب می‌‌شدند.

در بازه زمانی که هفتاد تا نود روز بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام(س) بود این فرصت برای حضرت زهرا(س) وجود داشت که نقش کلیدی خود را در جامعه نشان دهند، لذا بررسی این الگوی انسانی متعالی برای زنان ما و حضور اجتماعی ایشان باید مورد توجه قرار گیرد. بنده به نمودهای حضور اجتماعی پررنگ ایشان می‌پردازم تا ان‌شاء الله قدمی کوچک در تبیین این الگوی متعالی برای زنان امروز برداشته باشیم.

هم تکریم هویت فردی و هم اجتماعی در سیره حضرت زهرا(س) برای ما اهمیت دارد و باید مورد بررسی و الگوگیری قرار گیرد. از سوی دیگر اساس حرکت احیاگرانه انبیا در هویت بخشی به زنان این بود که هم بتوانند فضایی را برای حضور زنان ترسیم کنند که متناسب با خلقیات زنان باشد و هم هویت اجتماعی را برای زنان ترسیم کنند که متفاوت از مقوله برابری جویانه باشد و در راستای اندیشه‌های اسلامی و نگاه اسلام به جایگاه زن باشد.

 

حضرت زهرا(س) به دنبال هویت بخشی فردی زنان همانند مطرح کردن مسئله ارث بردن زنان بودند و نکته مهم‌تر در راستای تلاش‌های ایشان برای احقاق حقوق برای زنان این است که این احقاق حق باید به شکلی باشد که زنان در مقابل بتوانند تکالیفی که متناسب با کرامت آنها باشد را هم انجام دهند. حضرت زهرا(س) در شرایط آن روز، نماد اعتراض به شرایطی بودند که در جامعه وجود داشت و نمادهایی را از حضور سیاسی و اجتماعی خودشان خلق کردند که تا امروز هم در جوامع ما مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد اما هنوز برای ما شنیدنی است. 

اگر بخواهیم ابعاد حضور اجتماعی حضرت فاطمه(س) را مورد توجه قرار دهیم یکی از این نمادها حضور ایشان برای ادای خطبه فدکیه در مسجد پیامبر(ص) است. ایشان در مقام اطاعت از ولایت در جایی که لازم بود خطابه غرایی داشتند که بیان مستحکم ایشان لرزه بر اندام کفار و منافقان انداخت. همزمان با این عرصه حضور اجتماعی، هویت رفتاری، فکری و بصیرت بخشی حضرت زهرا(س) از نمونه‌های منحصر به‌فرد حضور اجتماعی زنان در جامعه اسلامی بوده است چراکه ایشان در دامان پدر و مادری تربیت شده بود که از هر گونه آلودگی و انحراف به دور بوده و از سوی دیگر در خانواده‌ای تربیت شدند که از ابتدا محل بحران‌های سیاسی و هدایت جامعه به سوی اسلام بودند لذا زمینه برای حضور اجتماعی ایشان فراهم بود.

 

یکی از نمونه‌های حضور اجتماعی حضرت زهرا که می‌تواند برای زنان امروز الگو باشد این است که بعد از اینکه زمینه انحرافات در جامعه اسلامی پیدا شد حضرت زهرا(س) تلاش می‌کنند این انحراف را از جامعه دور کنند. نماد دیگر  وصیت ایشان است. درخواستی که حضرت زهرا(س) از حضرت علی(ع) برای مراسم تدفین خودشان داشتند توجه مخاطب آن روز را جلب می‌کرد که چه اتفاقاتی در جامعه افتاده که دختر یگانه حضرت رسول گرامی اسلام درخواست می‌کند مراسم تدفینش به صورت مخفیانه باشد. امیدوارم با این خطبه‌های فرازمانی و فراجنسیتی که در معارف اسلامی و شریعت بی‌نقص ما وجود دارد بتوانیم با جامعه امروزمان پیوند برقرار کرده و از آن درس بگیریم تا بتوانیم وضعیت مطلوب و آرمانی جامعه اسلامی را در کنار وحدت برای همه فرق اسلامی محقق کنیم و این خطبه‌ها بتواند الهام‌بخش زنان در جامعه امروز ما نیز باشد.