رویکرد غالب حوزویان به تاریخ، تساهلی بوده است / اجتهادی عمل کردن مرحوم پیشوایی

به گزارش ایکنا، مراسم بزرگداشت حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی، استاد و پژوهشگر برجسته تاریخ اسلام حوزه علمیه، شامگاه اول شهریورماه به صورت مجازی برگزار شد.

آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه در سخنانی در این مراسم، گفت: غصه غمبار کرونا مردم زیادی از کشور را غمگین کرده است و در حوزه نیز اندیشمندان زیادی با وفاتشان ما را به سوگ نشاندند که آقای پیشوایی یکی از این بزرگان حوزه علمیه(قدس الله نفسه الزکیه) بود.

وی افزود: مرحوم پیشوایی که از مشکین‌شهر برخاسته و قریب 80 سال عمر سپری کرده بود، بخش اعظمی از این عمر را در فعالیت‌های علمی و دینی صرف کردند و از چهره‌های برجسته تاریخ تشیع و اسلام محسوب می‌شوند؛ ایشان همچنین شاگردان زیادی در طول قریب به نیم قرن تربیت کرده و آثار فراوانی از وی برجا مانده است.

اعرافی با بیان اینکه ایشان جزء ذخایر حوزه علمیه بود، اضافه کرد: آثار ایشان برای نسل جوان و طلاب و فضلا، الهام‌بخش، درس‌آموز و الگوست؛ مرحوم پیشوایی مجموعه ویژگی‌های ارزشمند اخلاقی داشت و قوام حوزه هم به سلوک اخلاقی، معنوی و روحی است؛ استاد پیشوایی از نجابت، اخلاق پسندیده و تواضع و فروتنی برخوردار بود. بنابراین حسن خلق و فضیلت‌های اخلاقی او برای ما الگوست و در نزد خدا هم مأجور است.

وی افزود: ویژگی دیگر ایشان این بود که از ابتدای طلبگی به سمت رشته تخصصی تاریخ اسلام گرایش یافت؛ در حوزه عمدتاً محوریت مباحث با فقه و اصول بوده است و ایشان هم در این زمینه تحصیل کردند؛ در سالیان گذشته حوزه کسانی بودند که در رشته‌های تفسیر، فقه و اصول و کلام و ... ممحض می‌شدند، اما شاخه‌های تخصصی به شکل امروزین وجود نداشت و اگر بود در فقه و اصول، تفسیر و کلام بود، ولی ایشان عمر خود را در تخصص تاریخ اسلام سپری کرد و منشأ آثار و برکات فراوانی شد.

مدیر حوزه‎‌های علمیه تصریح کرد: ایشان با تأکید بر تاریخ اسلام و شیعه، عالمانه، سنجیده و روشمند و با ضابطه وارد این علم شد؛ موسوعه ارزشمند مقتل جامع سیدالشهداء(ع) را تألیف کرد و چون دغدغه در ارائه تاریخ درستی از قیام سیدالشهداء داشت، وارد این کار شد.

رویکرد غالب حوزویان به تاریخ تساهلی بوده است

مدیر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه سه روش در طرح مباحث تاریخی وجود دارد، تصریح کرد: اول روش آمیخته با تساهل و تسامح که عمدتاً برخورد حوزویان این طور بوده است، زیرا تاریخ را دارای مبنای اصلی و اساسی به حساب نمی‌آوردند؛ دوم مواجهه اجتهادی و عمیق است؛ برخی اجتهادی وارد این رشته شدند، اما بیشتر مبتنی بر پیش فرض‌های کلامی و فلسفی به تحلیل تاریخ می‌پرداختند. البته درست است که ما پیش‌فرض‌های کلامی و نقلی و عقلی را در ارزیابی گزاره‌های تاریخی دخیل بدانیم، اما نباید به شکل افراطی این کار انجام شود.

اعرافی با بیان اینکه رویکرد سوم این است که باید با روش و متدولوژی و اجتهادی وارد مباحث تاریخی شویم و در عین حال کاملا در مدار تاریخ و با ضوابط روش تحقیق تاریخی حرکت کنیم، افزود: مرحوم پیشوایی رویکرد سوم را داشت و متن و سند و گزارشات پیرامونی را می‌دید و به نتیجه متقن تاریخی می‌رسید، لذا نتایج کار وی قابل استناد است.

وی افزود: مرحوم پیشوایی شخصیت رسانه‌ای و دارای هنرهای لازم برای ورود به رسانه حتی در قبل از انقلاب و در جریان همکاری با مجله مکتب اسلام بود؛ مدتی سردبیری این مجله را بر عهده داشت و بیش از 200 مقاله در مجلات و رسانه‌های مکتوب دارد و در صدا و سیما و رادیو معارف هم از کارشناسان عالی و برجسته محسوب می‌شد.

اعرافی بیان کرد: کثرت آثار در عین اتقان از دیگر ویژگی‌های ایشان است؛ همچنین وی قلمی روان داشت که برای تالیف کتب درسی بسیار مناسب بود، زیرا تولید متن برای تدریس، شاخصه‌ها و مؤلفه‌هایی غیر از ایراد سخنرانی و یک کتاب و منبع دارد.

وی تأکید کرد: آثار و دستاوردهای علمی ایشان ناظر به نیازهای روز جامعه و حوزه بوده است و کمتر تحقیقی دارد که از روی تفنن انجام شده باشد؛ غالباً و شاید همه آنها ناظر به پرسش‌های زنده در سطح عموم یا جوامع حوزوی و دانشگاهی بوده است که این ویژگی بسیار مهمی است.

اعرافی بیان کرد: انتاج‌های علمی ایشان از سرمایه‌های جامعه و حوزه محسوب می‌شود و ان‌شاءالله این آثار نورافشان باشد و امیدوارم نام نیک و سلوک اخلاقی و مردمی چنین افرادی الهام‌بخش و درس آموز باشد.