ویژگی رهبران واقعی جامعه اسلامی از منظر قرآن کریم

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن شیرزاد کمانگر، پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از قم، بیان کرد: یکی از مهم‌ترین نکاتی که در قرآن، کتاب زندگی، به آن اشاره شده‌، مسئله شناخت رهبران است، زیرا اگر افراد جامعه بشری در شناخت رهبری، مسیر درستی را انتخاب کنند می‌توانند هم در دنیا زندگانی ارزشمندی داشته باشند و هم در قیامت جزء انسان‌های رستگار قرار می‌گیرند.

وی افزود: خداوند در سوره توبه آیه ۱۲۸ می‌فرمایند «لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ؛ قطعا براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است‏ شما در رنج بيفتيد به هدايت شما حريص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است»؛ خداوند در این آیه ویژگی‌های رهبران واقعی را بیان می‌کند.

پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن ادامه داد: در این آیه پیامبر اکرم(ص) فردی برخاسته از میان مردم زمان خودشان معرفی و نکته جالب توجه این است که خداوند برای بیان این نکته از کلمه «انفسکم» استفاده کرده‌ است؛ یعنی شخص و بشری مثل خودتان که از نوع مردم، پاره‌ای از جان آن‌ها و روح جامعه است و دردها و غم‌هایشان را می‌داند و در غم و اندوه آن‌ها شریک است، جز در راه آن‌ها گامی برنمی‌دارد و سخنی جز به نفع آن‌ها بیان نمی‌کند.

وی با اشاره به اینکه در آیه پیامبر(ص) غم‌خوار امت معرفی شده است، اظهار کرد: بعضی افراد کلمه «مَا عَنِتُّمْ» را که برای رنجش پیامبر(ص) استفاده شده، اینگونه معنی کرده‌اند که نافرمانی امت از خداوند بر پیامبر سخت است و برخی دیگر گفته‌اند یعنی چیزی که موجب ضرر امت است و آن‌ها از روی نادانی در مسیری حرکت می‌کنند که دچار عقوبت الهی می‌شوند و این برای پیامبر دشوار است؛ زیرا پیامبر (ص) برای نجات آن‌ها از فلاکت و رفع موانع رشد و تکامل انسان‌ها آمده است.

شیرزاد کمانگر اضافه کرد: این نشان می‌دهد که پیامبر(ص) از رنج امت رنج می‌برد و نمی‌تواند نسبت به آن‌ها بی‌تفاوت باشد، پس اگر اصرار بر هدایت شما و جنگ‌های طاقت‌فرسای پر زحمت دارد برای رهایی خود امت از ظلم و ستم بیگانگان و ظالمان و از روی مهربانی است.

وی تصریح کرد: صفت دیگری که برای معرفی پیامبر (ص) در این آیه بیان شده است حریص بر امت است، یعنی پیامبر در هدایت امت سر از پا نمی‌شناسد و سخت به هدایت امت علاقه‌مند است بنابراین اینجا «حرص» به معنای شدت علاقه به چیزی است.

پژوهشگر قرآنی ضمن اشاره به دو صفت رئوف و رحیم نسبت به امت که در آیه مذکور بیان شده، اظهار کرد: در خصوص تفاوت رئوف و رحیم نظرات متفاوتی وجود دارد؛ برخی مفسران معتقدند رأفت درخصوص مؤمنان فرمان‌بردار و رحمت در مورد مؤمنان اهل لغزش است؛ اما اهل لغت می‌گویند هر دو اشاره به مهربانی و لطف دارد اما درجه مهربانی رأفت بیشتر است.

وی یادآور شد: در حال حاضر هر کسی که در مسیر رهبری جامعه قرار بگیرد و مسئولیت هدایت بخشی از جامعه بر عهده داشته باشد چه در بخش قانون‌گذاری یا اجراییات و محاکمه که با دین و دنیای مردم مرتبط شود باید در سختی‌ها و گرفتاری‌ها با مردم همدل و همراه بوده و در مسیر انجام وظابف همواره مهربان، دلسوز، بی‌توقع و متواضع باشد.

شیرزاد کمانگر تأکید کرد: رهبران اسلامی باید خودی و غیرخودی را به خوبی تشخیص داده و با دوستان رئوف و رحیم و از دشمنان بیزار باشند؛ خداوند با بیان این صفات پیامبر(ص) شایستگی ایشان را برای پیروی و رسیدن به سعادت و رستگاری نشان داده‌ است.