بر مدار علم / از بزرگداشت آیت‌الله الهی‌قمشه‌ای تا تبیین دیپلماسی حج و زیارت

به گزارش ایکنا، در هفته‌ای که گذشت،‌ طبق روال هر سابق، شاهد برگزاری رویدادهای مختلف علمی در سطح حوزه علمیه بودیم که از جمله آنها برپایی دروس و نشست‌های علمی بود. در ادامه مشروح این اخبار از نظر می‌گذرد. برای مشاهده متن کامل اخبار بر روی تیتر خبرها کلیک کنید؛

محبوب خدا شدن، به وساطت حبیب‌الله نیازمند است

مراسم بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی حکیم میرزا مهدی محی‌الدین الهی‌قمشه‌ای، فقیه، فیلسوف، شاعر و مترجم قرآن، ۲۹ بهمن‌ماه با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی و به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد. آیت‌الله جوادی‌آملی در این مراسم بیان کرد: محور بحث در این محفل، تبیین سیره علمی استاد محی‌الدین الهی‌قمشه‌ای است. ما بخش قابل توجهی از اشارات و تنبیهات مرحوم بوعلی و اسفار مرحوم ملاصدرا را خدمت ایشان آموختیم. آنچه در این چند سال می‌تواند عصاره فرمایشات ایشان و تبیین سیره ایشان باشد، این است که حکیمانه تدریس می‌کردند، عارفانه تقریر می‌کردند، مفسرانه تحلیل می‌کردند و ادیبانه و هنرمندانه تأیید می‌کردند. این سیره در جلسات خصوصی ایشان نیز مشهود بود. در جلسه تفسیر شب‌های جمعه نیز همین اضلاع چهارگانه مشهود بود. همانطور که فلسفه، حق عظیمی نسبت به عرفان دارد که مشهودهای عرفا را معقول و مبرهن کرد، عرفان هم حق عظیمی بر فلسفه دارد که آن را مانا و پایا کرد.

وی افزود: گرچه برخی از قواعد عمیق، فلسفی‌الحدوث‌اند، اما عرفانی‌البقاء هستند و اگر عرفان به کمک فلسفه نیامده بود، اشکال برخی از قواعد فلسفی به صعوبت حل می‌شد. مرحوم الهی قمشه‌ای به کمک آن لطافت عرفانی، معضلات و دشواری‌های حکمت را تبیین و تقریر می‌کرد. برای نمونه، قاعده الواحد از مستحکم‌ترین قواعد فلسفی است که از واحد بسیط محض بیش از یک حقیقت صادر نمی‌شود. اما وقتی به اشکال‌های تند و تیز فخر رازی می‌رسیم، می‌بینیم اگر از خدای سبحان یک شیء باید صادر شود و آن عقل اول است. چطور بعد از چند واسطه، ستاره‌های بی‌شمار نظام سپهری صادر می‌شود. آن کوششِ به جایی‌نرسیده حکمای مشاء که می‌گویند عقل اول دارای چند جهت است که عبارت از وجود، ماهیت، امکان ذاتی، معرفت ذات و معرفت خالق هستند و اینها را ثابت کردند و گفتند از هر وجهی شیئی صادر می‌شود، این تا بتواند به اندازه انگشت‌های دست کثرت درست کند، اما پرشماری نظام سپهری را چیزی تأمین نمی‌کند. از عقل اول و دوم و سوم و ... برنمی‌آید که این کثرت بی‌شمار را توجیه کند.

آیت‌الله محمود رجبی به ریاست مؤسسه امام خمینی (ره) منصوب شد

آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی طی حکمی، آیت‌الله محمود رجبی را به عنوان رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) منصوب کردند.

این حکم روز چهارشنبه ۲۹ بهمن طی مراسمی با حضور حجت‌الاسلام محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری و دیگر مسئولان در مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) ابلاغ شد.

در این مراسم علاوه بر معرفی آیت‌الله رجبی به عنوان ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، اعضای هیأت امنای این مؤسسه نیز که از سوی مقام معظم رهبری منصوب شده‌اند، معرفی شدند.

نظارت بر برنامه‌سازی و الگوسازی در رسانه ملی تقویت شود

آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در دیدار رئیس و معاونین رسانه ملی اظهار کرد: وظیفه صدا و سیما علاوه بر جذب مخاطب، ارائه آموزش‌ها، تربیت، پرورش و هدایت مردم است. تولید برنامه و آثاری در حوزه قیامت بسیار ارزشمند است، اینکه تلاش دارید باور کردن قیامت را در افکار عمومی ترویج دهید، خوشحال شدم.

تمامی موجودات از نگاه قرآن شعور و تسبیح تکوینی دارند

آیت‌الله مهدی هادوی‌تهرانی، ۲۶ بهمن‌ماه در ادامه مباحث تفسیری سوره مبارکه نور به آیات ۳۷ و ۳۸ اشاره کرد و گفت: خداوند متعال در این آیات به معرفی رجال الهی و ویژگی بارز آنها پرداخت و فرمود که ایشان کسانی هستند که هیچ دادوستدی آنان را از یاد و ذکر خدا باز نمی‌دارد و نماز برپا می‌کنند و زکات می‌دهند. نتیجه کار آنها هم این است که خداوند در مقام محاسبه با آنان بهترین اعمالشان را ملاک محاسبه قرار داده و از فضل و نعمت خاص خود به آنها عطا می‌کند و در اعطا محدودیتی نیست؛ یعنی رزق «من لایحتسب» و بدون حساب دارند، البته نه اینکه واقعاً بی‌حساب و کتاب است، بلکه حساب و کتاب آن را فقط خدا می‌داند.

استاد حوزه علمیه با اشاره به آیه ۳۹ «وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً حَتَّى إِذَا جَاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا وَ وَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ»، افزود: در این آیه شریفه فرمود که اعمال کسانی که کافر هستند همانند سراب است که تشنه تصور می‌کند آب است ولی وقتی به آن نزدیک شد می‌بیند چیزی نیست؛ کافر در دنیا تصور می‌کند همه کارهایش درست است، ولی وقتی در قیامت نزد خدا رفت می‌بیند که دستش خالی است و هیچ چیزی ندارد و خداوند به صورت کامل به حساب او رسیدگی می‌کند.

حوزه بیش از تحصیل علم به تهذیب نیازمند است

استاد سطح خارج حوزه علمیه 25 بهمن‌ماه به مناسبت شروع ماه رجب و در ابتدای درس خارج اصول ضمن تأکید بر بهره‌مندی از فیوضات رجبیه، گفت: روز اول ماه رجب از ماه‌های بسیار باعظمت و از زمان‌هایی است که خدای تبارک و تعالی عنایات خودش را بر بشر و بر کسانی که دنبال تقرّب به او هستند، بیشتر می‌کند، اولیای خدا برای خودشان در ماه‌های رجب، شعبان و رمضان برنامه‌های و مراقبت‌های خاصی از خودشان دارند، ارتباطات، اذکار و دعاهای خاص وجود دارد، رجب یکی از بهترین زمان برای استغفار و توبه است که انسان زودتر موفق به توبه می‌شود، اسباب توبه فراهم است.

وی افزود: اینکه خدای تبارک و تعالی در این ماه چه تصرفی در نفوس بندگان دارد که این حالت برای اولیای خدا به وجود می‌آید تا تضرع‌شان و توجه‌شان به خداوند بیشتر بشود. امام صادق(ع) هر روز ماه رجب این دعا را می‌خواندند «خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِكَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلاَّ لَكَ‏» آنهایی که وفود بر غیر تو کردند، آنهایی که همه امیدشان را جای دیگر بردند و نگاه و توجه‌شان را، آمال و آرزوهایشان را در غیر تو دیدند، وفود این است که بالأخره انسان جایی استقرار پیدا کند، بنشیند، به امیدی حضور پیدا کند. حضرت می‌فرماید اینها قطعاً خاب هستند؛ یعنی اینها ناامید هستند، اگر انسان بر غیر خدا وفود پیدا کرد، قطعاً ناامید است و امیدش را از دست می‌دهد، به نتیجه‌ای نمی‌رسد، خائب یعنی کسی به مقصود نمی‌رسد.

«نظریه کاربردی دولت اسلامی» رونمایی شد

آیت‌الله محسن اراکی، عضو مجلس خبرگان رهبری، در حاشیه مراسم رونمایی از کتاب «نظریه کاربردی دولت اسلامی» در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: دولت آینده اولین دولتی است که در دومین چهله انقلاب شکل می‌گیرد. از این دولت انتظار می‌رود که در تراز دهه پنجم انقلاب و در بیانیه گام دوم، توسط مقام معظم رهبری تبیین شده است، باشد. دولت در این تراز، باید همراه با یک تجدیدنظر در عملکرد دولت‌های پیشین، انجام گرفته شود.

وی تاکید کرد: یکی از نقد‌هایی که بر دولت‌های پیشین که هرچند بنیاد نظام، حاکمیت، ساختار‌ها و چارچوب‌ها اسلامی است، ولی محتوایی که در این چهل ساله در دولت‌های گوناگون به اجرا گذاشته شده، برگرفته از مکتب‌های بیگانه بوده است؛ یعنی در سطح مدیریت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایده‌ها از آن سوی آب گرفته می‌شد. منتها با یک پوششی از انطباق با اسلام یا پوشش عدم مغایرت با مبانی اسلامی به عنوان یک برنامه اسلامی اجرا می‌شد و این روش، روش اشتباهی بوده است.

وی گفت: هرچند در طول این چهل ساله انقلاب، با همه فراز و نشیب‌هایی که دولت‌های روی کار آمده داشته‌اند، همیشه در حال پیشرفت بوده است. اگر انتقادی به دولت‌های پیشین داریم بدین معنی نیست که دولت‌های قبل در تحقق مسیر پیشرفت، کاری نکرده‌اند. بلکه همه دولت‌ها به شکلی در مسیر پیشرفت قدم برداشته‌اند.

فقاهت مقارن در کشاکش ضرورت و انکار

آیت‌الله علیدوست در نشستی علمی با عنوان «فقاهت مقارن در کشاکش ضرورت و انکار» بیان کرد: «در دین ما مفاهیم مشترک بشریت بسیار زیاد است. مجموعه‌ای از مفاهیم مذهبی داریم که مثلاً درون‌شیعی است و شما نمی‌توانید با یک سنی درباره آن صحبت کنید؛ مثل احکام شرعی. برخی معارف ما معارف اسلامی است؛ مثل زمانی که از قرآن صحبت می‌کنیم. در عین حال بسیاری از تراث ما گرچه از اسلام است، اما برای انسان است؛ یعنی این ظرفیت را دارد که با تمام انسان‌ها ارتباط برقرار کند. مکتب علمی که امام صادق(ع) بنا کردند، مکتبی بود که از اسلام بود، ولی برای بشریت بود و همه گروه‌ها در آن حضور داشتند. با این توصیف، حتی به نظر من این ظرفیت هست که فقاهت مقارن با حقوق تطبیقی داشته باشیم. استحضار دارید که حقوق مدنی ما جزء بهترین حقوق‌های مدنی دنیا است، البته تخصص من حقوق نیست، اما کسانی که رشته‌شان حقوقی خصوصی است، می‌گویند حقوق مدنی ما جزء بهترین قوانین مدنی است. حالا این مقدمه بحث من بود. از این توضیح روشن شد اگر کسی از فقاهت مقارن در درون اسلام صحبت کند، باید بسیار طبیعی باشد.

وی افزود: تابستان امسال مشغول نگارش کتاب روش‌‌شناسی اجتهاد بودم که عنوان ذیلش مطالعه مکاتب اجتهادی معاصر است. به مناسبت این کتاب، بحث فقاهت مقارن را در آن مطرح کردم. در آنجا گفتم آیا باید فقاهت ما با تراث اهل سنت مقارنه بشود یا نه. عده‌ای به شدت منکر این مقارنه هستند. در حوزه قم، برخی می‌گویند اصولاً پرداختن به اینها پرداختن به باطل و ضایع کردن وقت طلاب است. البته می‌گویند چون ما در تراث دینی‌مان روایت داریم که روایات مخالف عامه را بر روایت موافق عامه ترجیح بدهید، مجتهدان ما باید به این قضیه بپردازند، اما اینکه بخواهد جزء مواد درسی شود یا پای طلاب به این بحث کشیده شوند، درست نیست.

نشست‌های قرآنی

چالش‌ها و ظرفیت‌های فراروی اثبات مرجعیت علمی قرآن

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد ابوالقاسمی، استاد حوزه و دانشگاه شامگاه چهارشنبه ۲۹ بهمن ماه، در هشتمین نشست علمی مرجعیت علمی قرآن با عنوان «مرجعیت علمی، چالش‌ها، زمینه‌ها و ظرفیت‌ها» که از سوی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن برگزار شد، گفت: اگر ما تکلیف خود را با چالش‌های سند مرجعیت مشخص نکنیم نمی‌توانیم گام‌های بلندتری برداریم؛ به همین دلیل این سند یکسری موضوعات را مفروض گرفته ولی چالش‌ها اجازه نداده که تدوین‌کنندگان سند، آن را طبق خواست خود پیش ببرند.

وی افزود: البته در کنار چالش‌ها، یکسری ظرفیت‌های درونی و ذاتی و عرضی و بیرونی هم در کنار تنگناها وجود دارد لذا هر جایی که بحث سند را طرح می‌کنیم می‌گویند مگر قرار است قرآن مرجع علمی باشد؟ مثلا آقای فنایی گفته است که داشتن انتظار غلط از قرآن یکی از علل بیگانگی ما با قرآن است لذا بیش از هر چیز باید بکوشیم انتظار خود از قرآن را تصحیح کرده و به عنوان موعظه و دارو برای درمان دردهای اخلاقی استفاده کنیم و نه به عنوان منبع اطلاعات برای ذخیره شدن در ذهن افراد.

ابوالقاسمی تصریح کرد: مسئله چالشی دیگر شبهه تاریخمندی و عصری بودن قرآن است که از سوی برخی بیان شده است؛ می‌گویند بر فرض اینکه بپذیریم قرآن می‌تواند مرجع باشد و هدفش هم همین بوده و در صدر اسلام هم عملیاتی شده است ولی به هر حال تاریخمند و مربوط به دوره صدر اسلام است. می‌گویند قرآن فراعصری نیست و محدود به دوره معینی بوده که وقت آن منقضی شده است.

وی افزود: چالش دیگر بحث قرآن و فرهنگ زمانه است؛ یعنی اگر بگوییم قرآن مرجعیت علمی دارد می‌گویند از فرهنگ زمانه خود اثر پذیرفته و بازتابی از این فرهنگ است لذا واجد ادبیات و سخنانی است که به درد آن دوره می‌خورد. چالش دیگر این است که مخاطبان قرآن صرفاً مشافهین یا عام تر از آن هستند؛ مثلاً میرزای قمی گفته که خطابات قرآن نسبت به مشافهین حجیت دارند و برای ما که در آن زمان نبودیم حجیت ندارد لذا نمی‌توانیم به ظاهر قرآن اخذ کنیم بنابراین اجازه ورود به قرآن برای دستیابی به مرجعیت نداریم. همچنین اخباریون مخاطب قرآن را «من خوطب» به یعنی پیامبر می‌دانند.

اخوت: بخشی از حوزه هنوز به قرآن به عنوان وحی نمی‌نگرد

اولین نشست از سلسله نشست‌های «روش‌های فهم قرآن» به همت مدرسه علمیه صالحات و با همکاری مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران، جامعةالزهرا(س)، موسسه علوم وحیانی اسراء و موسسه قرآنی تمهید و با ارائه احمدرضا اخوت، قرآن‌پژوه و نویسنده کتب روش تدبر در قرآن و نقد حجت‌الاسلام والمسلمین حامد معرفت، مدرس علوم قرآن و تفسیر حوزه، ۲۸ بهمن‌ماه برگزار شد.

احمدرضا اخوت، نویسنده کتب روش‌های تدبر در قرآن، گفت: اولین مسئله برای بهره‌مندی از ثقلین، شناخت ماهیت و چیستی قرآن کریم است، اگر قرآن در میان ما به عنوان کلام خدا مطرح و محرز است و به آن اعتنا داشته باشیم، باید رزق اول فکری و علمی ما غیر از قرآن نباشد، چون کلام خداست.

وی با تأکید بر اینکه اگر قرآن کلام خداوند است، پس باید احاطه و توجه ما به این متن نسبت به متون دیگر بیشتر و میزان وقتی را که صرف فهم آن می‌کنیم، بیشتر از اشتغالات دیگر باشد، اظهار کرد: متأسفانه گاهی ما خیلی از آثار و کتب دیگران را می‌خوانیم و وقتی سؤالی بپرسند، ممکن است صفحه آن کتاب هم به ذهنمان بیاید، اما اگر در مورد آیات قرآن بپرسند، نمی‌دانیم و از محتوای آن هم بی‌خبریم.

اخوت با بیان اینکه تصور بسیاری از ما در مواجهه با قرآن این است که مثلاً نماز واجب است، اما قرائت قرآن واجب نیست، اضافه کرد: تا وقتی چنین تفکری داریم، طبیعتاً بدیهی است که سراغ قرآن هم نمی‌رویم، در حالی که قرآن زیرساخت فکری و اجتماعی انسان را تغییر می‌دهد، نظام سیاسی و اجتماعی درست می‌کند و قانون اساسی یک زندگی است و با اتکاء به آن می‌توان نظامات را اصلاح کنیم و این مسئله کاملاً به باور کسانی که سیاست را از دین جدا می‌دانند، طعنه می‌زند.

اسلام برخلاف نظر سها بر فراگیری همه علوم تأکید کرده است

حجت‌الاسلام والمسلمین علی نصیری، استاد سطح خارج حوزه علمیه، ۲۵ بهمن‌ماه در ادامه سلسله جلسات نقد مباحث نقد سها، گفت: سها مطرح کرده که قرآن و اسلام، اساساً علوم طبیعی و تجربی، ریاضی، نجوم، هندسه و طب را دانش تلقی نکرده است و تنها برای علوم دینی ارزش قائل است که این ادعا، ادعای کذب است.

وی با بیان اینکه اسلام به صورت مطلق بر علوم تأکید کرده، گرچه در برخی موارد ممکن است علم دین را در اولویت قرار داده باشد، افزود: در قرآن کریم در آیات ۴۱  و ۴۲ سوره مبارکه عنکبوت «مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ﴿۴۱﴾ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ» برای آنکه باور بت‌پرستان را تمثیل کند، آن را به خانه عنکبوت تشبیه کرده و در جای دیگر تأکید فرموده است که این مثل‌ها خطاب به مردم است و فقط عالمان عاقل به آن دست می‌یابند؛ «وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ»(۴۳ عنکبوت).

وی اظهار کرد: آیا عالمان در اینجا فقط مقصود عالمان دین هستند؟ این خلاف مقصد آیه است، زیرا خطاب آیه ناباوران به خداوند است. بنابراین علم در اینجا نمی‌تواند اختصاص به یک عده عالم دینی داشته باشد؛ یا در آیه ۲۴۷ بقره «وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»؛ خداوند دلیل انتخاب طالوت را اعطاء علم و قدرت جسمی برشمرد؛ سؤال این است که آیا طالوت ملای دین بود و تفسیر و حدیث می‌دانست؟ اینکه بستر این درخواست علمی فراتر از علم دین و مدیریت جامعه آن روز و جنگ و صلح است به خوبی روشن است.

قرآن جهت‌دهنده علوم

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، استاد تمام جامعةالمصطفی(ص)، شامگاه پنجشنبه، ۳۰ بهمن‌ماه، در نشست علمی «علوم انسانی و کتاب عیون اخبارالرضا(ع)»، گفت: علوم به چند دسته عقلی، نقلی، تجربی و شهودی تقسیم می‌شود؛ علوم تجربی هم به دو دسته طبیعی و پزشکی و انسانی تقسیم می‌شود که رساله ذهبیه هم از امام رضا(ع) در موضوع طب وجود دارد.

وی با بیان اینکه علوم انسانی هم به شاخه‌های بسیار زیادی قابل تقسیم است، افزود: بنابراین با وجود محدودیت‌های کتاب عیون نباید انتظار داشته باشیم که در آن به همه علوم انسانی پرداخته شده باشد، ضمن اینکه نباید انتظار داشته باشیم، جزئیات علوم در آیات و روایات آمده باشد؛ زیرا اصل و هدف هدایت انسان است، گرچه جهت‌دهی کلی در علوم انسانی و حتی طبیعی و ... دارد و در مواردی هم به جزئیات پرداخته است.

مترجم و مفسر قرآن با بیان اینکه در کتاب عیون، مباحث مدیریتی و سیاسی، اقتصادی، علوم اجتماعی، تاریخی، تربیتی و اخلاقی و هنر وجود دارد، اضافه کرد: یکی از موارد بیان شده در کتاب عیون، حکم انتصاب امامت امام رضا(ع) از سوی امام کاظم(ع) است که بحثی مدیریتی، سیاسی، اعتقادی براساس نصوصی است که از پیامبر(ص) و ائمه(ع) بعد از ایشان داریم و در تداوم این مسئله، امام رضا(ع) امام بعدی را معرفی کرده است تا مردم سرگردان نباشد.

سایر نشست‌های دینی حوزه

از بهره گیری آمریکا و اسرائیل از دیپلماسی دینی برای تفرقه تا غفلت‌ ایران

همایش بین‌المللی دیپلماسی حج و زیارت، ۳۰ بهمن ماه با حضور حجج اسلام والمسلمین عبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت، سیدابوالحسن نواب؛ رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب و عابد اکبری؛ رئیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌الملل ابرار معاصر، علی‌اکبر ضیایی، رئیس پژوهشکده حج و زیارت همچنین با قرائت پیام وزیر امور مذهبی پاکستان و دبیرکل مجلس اعلای شیعیان لبنان برگزار شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین سید عبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت، با بیان اینکه حج تنها عبادت واجب در حوزه بین‌المللی اسلام است، گفت: بیش از هفت میلیون نفر از مردم ایران و چندین میلیون از سراسر جهان، از سال‌های گذشته در صف اعزام به حج و عمره هستند و هیچ سفری دردنیا وجود ندارد که این حجم از علاقه‌مندان را داشته باشد.

نماینده ولی در امور حج و زیارت با بیان اینکه ظرفیت‌های حج آن چنان زیاد است که می‌تواند بر سیاستمداران و زورگویان اثر بگذارد، اظهار کرد: مخاطبان حج فقط منحصر به مسلمین نیستند و همه انسان‌ها را شامل می‌شود و همین مسئله می‌تواند بر سیاست زورگویان تاثیر بگذارد. متأسفانه به علت اختلافات مسلمین شاهد برگزاری یک حج ظاهری هستیم. حج اثرگذاری عمیق فردی، اجتماعی و بین‌المللی در ابعاد معنوی، اقتصادی، اعتقادی، فرهنگی و سیاسی دارد که دستیابی به این ویژگی‌ها وابسته به اقامه حج واقعی است.

تقنین مبتنی بر شریعت با چند فتوا ایجاد نمی‌شود

آیت‌الله احمد مبلغی، استاد خارج حوزه علمیه، ۲۵ بهمن در نشستى تخصصی با عنوان «چیستی فقه معاصر» که در پژوهشگاه فقه معاصر برگزار شد، به ارائه سه فرض پیرامون چیستی فقه معاصر و بیان الزامات و اقتضائات روشی فقه معاصر پرداخت و گفت: نباید در استنباط به جای انسان معاصر بر انسان قدیم و نیازهای محدود او تمرکز کنیم و از آن نقطه به سمت شریعت برویم و بکوشیم با معیار قرار دادن انسان قدیم درون‌داده‌های شریعت را نسبت به نیازهای انسان معاصر استنباط کنیم، این به هیچ وجه جواب نمی‌دهد و آنچه می‌گویم نه قابل فهم است نه قابل اجرا و نه حل کننده هیچ مشکلی.

وی با بیان اینکه نقطه عزیمت و شرط لازم برای ورود به عرصه فقه معاصر، شناخت و تبیین چیستی آن است، افزود: سه مفروض را می‌توانیم در این زمینه داشته باشیم که فرض اول معاصر صفت عمل استنباط است؛ از آنجا که عمل استنباط، تلاش معطوف به تحصيل علم به احکام شرعی بر اساس ادله تفصیلی است، فقه معاصر به معنای شکل دادن فرایند استنباط به صورت برخوردار از عنصر معاصرت است.

آیت‌الله مبلغی با طرح این سؤال که برای شکل‌گیری فقه معاصر، عنصر معاصرت باید به کدام نقاط عمل استنباط تزریق شود؟ اضافه کرد: موضوع، روش و نوع علم به شریعت، سه حیطه‌ای است که عنصر معاصرت در آنها شکل گرفته و فعال می‌شود. بر این اساس می‌توان فقه معاصر را به صورت زیر تعریف کرد: فقه معاصر عبارت است از گنجاندن و فعال‌سازی عنصر معاصرت در عمل استنباط در سه حوزه: موضوع، روش و نوع علم به شریعت، با هدف توسعه فقه و پاسخگویی به نیازهای انسان و جامعه معاصر.

عمده خطابات قرآنی منحصر به مردان نیست

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، ۲۷ بهمن‌ماه در نشست علمی «سیدمرتضی و مسئله زن»، ضمن تبریک حلول ماه رجب، گفت: برای عالم معیار و تراز سه شاخصه وجود دارد؛ اولین شاخصه اینکه چنین عالمی تکثر و اختلافات را باور دارد که نمود بارز آن در مسئله زن و مرد دیده می‌شود، زیرا زن و مرد دو موجود متفاوت هستند. همچنین دیدن تفاوت بین ادیان و مذاهب یعنی فرد ضمن نقد ادیان و مذاهب دیگر با آنها مفاهمه و تعامل داشته باشد.

وی اظهار کرد: همچنین عالم تراز کسی است که تکثر قومیتی را به رسمیت بشناسد؛ چنین عالمی با فرهنگ‌ها و قوم‌های مختلف رفت و آمد دارد و آنها را می‌شناسد؛ به نظر بنده سیدمرتضی در این عرصه سرآمد است؛ او هفت سروده برای عید نوروز دارد، در حالی که در دنیای عرب به دنیا آمده و عرب است. سیدمرتضی با صاحبان ادیان مناظره و تعامل و گفت‌و‌گوی علمی دارد همچنین در شرایط هزار سال قبل نوع نگاه وی به مسئله زن بدیع و جدید است.

مهریزی بیان کرد: دومین خصیصه عالم تراز آن است که فرد میان فعالیت‌های علمی و سیاسی و اجتماعی بتواند جمع کند، سید هم امیرالحاج، هم قاضی و هم در علوم مختلف مبتکر و مؤسس است همچنین ویژگی سوم عالم تراز عقلانیت و تعبد است؛ یعنی ضمن دفاع از دین و تعبد به دین عقلانیت را محور اندیشه و عمل قرار دهد. الشافی را در تبیین عقاید شیعه نوشت و در کنار آن حاشیه بر باورهای زیدیه می‌نویسد و هم منتقد اهل تسنن است.

ضرورت پاسخ تمدنی به تهاجم تمدنی غرب

آیین اختتامیه همایش ملی «بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و توسعه علوم انسانی» شامگاه سه‌شنبه، ۲۸ بهمن‌ماه، با حضور آیت‌الله رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قمی، معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری و حجج اسلام سیدسجاد ایزدهی، غلامرضا پیوندی، سیدکاظم سیدباقری از اعضای هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عبدالرحیم رضاپور، مدیر گروه کلام و فلسفه مرکز ملی پاسخگویی حوزه برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قمی، معاون بین‌الملل دفتر رهبر معظم انقلاب در این مراسم، گفت: توأم بودن علم و معنویت، یکی از محورهای اصلی بیانیه گام دوم انقلاب است. همچنین تأکید بیانیه بر لزوم گشایش افق‌های جدید در علم و عبور از مرزها و ورود به تمدن‌سازی اسلامی است. هم در مقطع نخست و هم در مقطع دوم بیانیه انقلاب، علم و ایمان و علم و فرهنگ به صورت توأمان ذکر شده و این توأمان بودن ناظر به این نکته است که نسبت میان علم و فرهنگ ناگسستنی و درونی است.

قمی با بیان اینکه در خصوص نسبت میان علم و فرهنگ، از گذشته سؤالاتی در میان بشر مطرح بوده است، اضافه کرد: در دوره ابتدایی قرن بیستم، فرهنگ را شامل باورها، عادات و ارزش‌ها می‌دانستند، لذا دانش به سمت ارزش گرایش یافت و کسانی مانند وبر رابطه این دو را بیرونی برشمردند. براین اساس علم در یک فضای بی‌طرف و در فضای فرهنگی حقیقت‌جویی شکل گرفت، به گونه‌ای که ارزش‌های فرد پژوهشگر در هویت علم نقشی ندارد، اما انگیزه او در آن مؤثر است.

حجت‌الاسلام ایزدهی در سخنان کوتاهی در این مراسم با تأکید بر اینکه به دنبال ارائه مدلی بومی و سازگار با مبانی دینی از علوم انسانی هستیم، گفت: تمدن غربی که خود را بر بخش عظیمی از جهان غالب کرده، در آغاز مبانی علوم انسانی خود را به صورت ایسم‌ها و مکاتب عرضه کرده بود، ولی در ادامه به صنایع پایین دستی و سبک زندگی و ساختار تبدیل کرد و توانست استعماری جدید را در جهان رقم بزند.

وی افزود: انقلاب اسلامی تمدن خود را براساس وحی و عقلانیت بنیان نهاده است؛ لذا پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه به این باور رسید که باید در حوزه علوم انسانی و اسلامی گام بردارد و لذا وارد این عرصه شد و گرایشات دانشی مختلفی از سوی این مرکز تأسیس شد. ما ضمن ارج نهادن به تاریخ چهل‌ساله انقلاب بنابر این داریم که در گام دوم هم با سرعت بیشتری به سمت تولید علوم انسانی اسلامی بر مبنای بیانیه گام دوم پیش برویم و این مسئله نیازمند تعبیه ابزارها و روش و مدل‌هاست و در این صورت خواهیم توانست نظام حکمرانی را توسعه و به مناطق دیگر دنیا تسری بدهیم.

شهدای روحانی اهل سنت جان خود را در راه قرآن فدا کردند

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «تکریم مقام و تبیین نقش شهدای روحانی اهل سنت در حفظ و نشر ارزش‌های اسلامی و انقلابی» صبح امروز چهارشنبه ۲۹ بهمن‌ماه به میزبانی دبیرخانه شورای نمایندگان ولی فقیه در مناطق اهل سنت برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم لطفیان، دبیر شورای برنامه‌ریزی مدارس علوم دینی اهل سنت در این نشست ضمن خیرمقدم به حضار گفت: درود می‌فرستیم به ارواح پاک شهیدان و امام راحل که مسیر شهادت را برای امت اسلامی گشودند و به همه ما آموختند و آرزوی طول عمر برای ولی امر مسلمین مقام معظم رهبری داریم. اسلام واژه‌های شیرین و پرمحتوایی دارد که همواره زندگی ما با آن انس ویژه دارد. مذهب، شریعت، سبیل و صراط، همگی موضوعاتی هستند که یک مسلمان با آنها انس ویژه دارد و زندگی خود را از رهگذر این موضوعات تنظیم می‌کند.

وی افزود: همه این موضوعات که در معارف ما وجود دارد نیازمند جنبش توأم با آگاهی است و این جنبش جز از طریق جهاد دست‌یافتنی نخواهد بود. اسلام عزیز برای مسلمانان طرفدار ترقی است اگر چه این ترقی به سختی به دست آید. اسلام نه طرفدار خوشی بلکه طرفدار خوبی است. اگر آموزه‌های دیگر به ماندگاری طولانی در دنیا تشویق می‌کنند اما اسلام طرفدار رفتن، البته رفتن با عزت است. اسلام نه طرفدار مردم‌داری به تنهایی بلکه طرفدار مردم‌سازی است.

در ادامه ماموستا اقبال بهمنی، رئیس مرکز بزرگ اسلامی شهر سنندج به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: بنده به سه موضوع اشاره می‌کنم که یکی هدف روحانیون اهل سنت است از اینکه با جریان انقلاب و امام(ره) همسو شدند، دوم خاطراتی از شهدای روحانیت اهل سنت بیان می‌کنم و سوم پیشنهاداتی برای اینکه این جریان ادامه داشته باشد ارائه می‌دهم. با مطالعه زندگی شهدای روحانیت کردستان به این نتیجه می‌رسیم که سراسر زندگی آنها آمیخته با مباحث قرآنی بوده و جان خود را نیز در این راه و اعتلای حکومت اسلامی نثار کردند.

وی ادامه داد: یکی از ویژگی‌های خاص این شهدا دشمن شناسی بوده است. آن بزرگواران در زمان طاغوت دشمنان دین و مردم را به خوبی شناختند و برخی از آنان همانند ملاصالح خسروی توسط ساواک بازداشت و شکنجه شدند. خانواده وی می‌گفتند وقتی دختر کوچک وی روی ران ماموستا می‌نشیند و با گویش وی بازی می‌کند متوجه می‌شود هر دو گوش وی سوراخ است وقتی دخترش علت را می‌پرسید چیزی نمی‌گوید اما مسرش می‌گفت در زندان ساواک دو وزنه به گوش ماموستا آویزان کرده بودند تا مجاهدان را که در منزل وی پنهان شده بودند لو دهد اما وی مقاومت کرده بود.

«طرح گفتمان» ایده‌ای برای معرفی آثار برتر حوزویان به جوامع علمی

نشست خبری آیین رونمایی و افتتاح کتابخانه تخصصی و نمایشگاه دائمی انقلاب اسلامی و کرسی‌های نظریه‌پردازی با حضور حجت‌الاسلام هاجری، مسئول انجمن‌های علمی حوزه صبح امروز ۲۶ بهمن‌ماه در مرکز مدیریت حوزه علمیه تهران برگزار شد.

وی در این نشست اظهار کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، حوزه علمیه ملجأ و مرجع خیلی از اموری که در کشور مورد نیاز بود، قرار گرفت؛ یعنی یک حوزه سنتی به یکباره وارد عرصه سیاسی و حکمرانی شد و همه مطالباتی که در حوزه فرهنگ و اخلاق و مدیریت کلان جامعه وجود داشت، باید از سوی حوزه پاسخ داده می‌شد. بنابراین حوزه هم باید نقش‌های قدیمی خودش را انجام می‌داد که کار ارشادی بود و هم در جبهه و جنگ حاضر می‌شد و هم به این مطالبات پاسخ می‌داد. بنابراین یکباره یک حجم عظیمی از مطالبات از حوزه درخواست شد، چراکه یک نظام دینی برپا شده بود و صاحب نظرات دینی باید وارد این عرصه می‌شدند. لذا بسیاری از سرمایه‌های حوزه آمدند و وارد این حوزه‌ها شدند.

وی افزود: نکته‌ای که می‌خواهم بگویم، این است که پاسخگویی حوزه‌های علمیه به این نیازهای ضروری مانع این نشد که حوزه در بخش‌های نظریه‌پردازی و تولید دانش صحنه را خالی کند؛ یعنی در عین اینکه باید در همه این عرصه‌ها حضور می‌داشت، باید در عرصه‌های علمی هم حضور خود را حفظ می‌کرد. سوال این است که حوزه وارد این عرصه شد یا نه و آیا موفق عمل کرده یا خیر.

پذیرش مسئولیت در حکومت جور برای تأمین دنیا حرام است

حجت‌الاسلام و المسلمین سیدجواد ورعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۲۵ بهمن‌ماه در نشست «همکاری با دولت جائر از نگاه سیدمرتضی علم الهدی»، گفت: بعد از رحلت پیامبر، مسئله خلافت دچار انحراف شد و این سؤال برای شیعیان پیش آمد که تکلیف آنها در این شرایط چیست و نوع برخوردشان با حکومت فاقد مشروعیت چیست؟ آیا باید رویکرد تعاملی یا تقابلی داشته باشند یا اینکه باید برای برانداختن آن تلاش کنند.

وی افزود: از ائمه(ع) پرسش‌هایی از سوی شیعیان شده که آیا ما می‌توانیم مسئولیت و سمت‌هایی را در این حکومت‌ها بپذیریم، خراج و زکات بدهیم یا در جنگ‌ها در حمایت آنها حاضر باشیم؟ براساس همین روایات، فقها هم مباحث فقهی این مسائل را مورد تبیین قرار داده‌اند.

ورعی با بیان اینکه مواجهه ائمه(ع) با این حکومت‌ها یکسان نبوده است، افزود: چون ایشان الگو برای ما هستند، جای این سؤال وجود دارد که رویکرد ما در تعامل با دولت‌های جائر باید مبتنی بر رفتار کدام یک از ائمه باشد، آیا باید از رفتار امیرالمؤمنین تبعیت کنیم یا همانند امام حسین(ع) مواجهه داشته باشیم.

سایر اخبار حوزه

ورود حوزه در مسائل تربیتی باید مبتنی بر نگاه علمی و معرفتی باشد

آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه، امروز در دیدار رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش و اعضای شورای راهبردی حوزه‌های یادگیری آموزش و پرورش در سخنانی اظهار کرد: مدیریت حوزه در سال‌های اخیر فارغ از موضوع اقدام و عمل در یک طرح کلان در نظامات حوزه ورود کرده است به طوری که می‌توان به ۲۰ سند راهبردی بلندمدت و یک برنامه ۵ ساله با ۴۰ مضمون همراه ۹۰۰ عنوان برنامه و ذیل آن حدود ۲۰۰ طرح بسیار مهم و یکصد طرح تحولی اساسی اشاره کرد.

وی به طراحی برنامه‌های کوتاه‌مدت، بلندمدت و همچنین تهیه برش‌های استانی که با واسپاری اخیتارات در پاسخگویی به نیاز‌های هر منطقه اشاره کرد و افزود: شاید در برخی موارد ضعف در تبیین برنامه‌ها باشد و گاهی عنایت بر بازگو نکردن، اما مهم حرکت رو به جلوی حوزه پیشتاز و پویای انقلابی است.

عضو فقهای شورای نگهبان از دیگر برنامه‌های شاخص حوزه‌های علمیه در مدیریت جدید به «درختواره رشته‌ها» با مشارکت ۶۰۰ استاد، کارشناس و صاحب‌نظر و برگزاری ده‌ها جلسه کارشناسی اشاره و بیان کرد: در این طرح که به مدت سه سال به طول انجامید و شورای گسترش ۵۰ جلسه مختص آن برگزار کرد، در ۱۶ حوزه دانشی تعیین شده و در ذیل آن ۴۰۰ رشته گرایش مقطع تهیه شده است که هم‌اکنون در مرحله سرفصل‌نویسی، منابع‌یابی، طراحی فهرست است؛ چراکه باید برای ۱۰ – ۲۰ سال چنین برنامه‌ای تببین و تولید شود.

گزارش از محمد پارسائیان