اعتقاد آیت‌الله مصباح به تعامل برهانی و استدلالی در مواجهه با عقاید ادیان

به گزارش ایکنا، نشست «آیت‌الله مصباح یزدی و امتداد سیاسی اجتماعی فلسفه اسلامی»، 20 بهمن‌ماه با حضور پرفسور محمد لگنهاوزن و حجج اسلام والمسلمین سعید روستاآزاد، معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی، اکبر میرسپاه، مهدی علیزاده و سیداکبر حسینی قلعه بهمن، اعضای هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد. 

پرفسور لگنهاوزن، استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در سخنانی، گفت: یکی از مسائل بسیار مهم برای علامه مصباح این بود که باید با سنت‌های دینی غیرمسلمین همکاری و تعامل داشته باشیم؛ ایشان به خصوص بر ارتباط با مسیحیان تاکید زیادی داشتند.

وی افزود: ایشان معتقد بود که ما باید ارتباط دائمی و با ثبات با رهبران ادیان دیگر داشته باشیم و تلاش خود را در این راه به کار گرفتند، گرچه به دلایلی ارتباط و همکاری نزدیکتر فراهم نشد.

لگنهاوزن اظهار کرد: یکی از نمونه‌های همکاری با مسیحیان، ارتباط با دانشکده الهیات کاتولیک اینسبروک اتریش بود؛ این دانشکده بخشی با عنوان فلسفه دارد و چند سال قبل هیئتی از آنجا برای شرکت در کنفرانسی مرتبط با روح و بدن به قم آمدند؛ آقای مصباح در جلسه با هیئت کاتولیک‌ها فرمود که مسئله ارتباط روح و بدن یکی از مسائل خیلی مهم در فلسفه دین است و باید به آن توجه کرده و برای یافتن راه حل با هم همکاری کنیم.

استاد مؤسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: یکی از اساتید کاتولیک‌ها گفت شاید فکر و عقیده ما درباره حضرت مسیح(ع) می‌تواند ارتباط روح و بدن را تبیین کند اما آقای مصباح دیدگاه ایشان را با استدلال محکم رد کرد.

وی با تأکید بر نگاه استدلالی و فلسفی قوی آیت‌الله مصباح افزود: ملاصدرا براساس حرکت جوهری، ارتباط نفس و بدن را توجیه می‌کند؛ یعنی نفس انسان در حدوث جسمانی است، ولی بعداً روحانی می‌شود. آقای مصباح این مسئله را صد در صد قبول نداشت، لذا می‌گفتند ما چطور می‌توانیم آن را قبول کنیم؟ زیرا اگر نفس از ابتدا با بدن بوده، آیا بعدا شدت می‌یابد. ایشان همچنین بر حرکت جوهری ملاصدرا نقد وارد کرده و معتقد بود که ملاصدرا به شیوه روشنی جهت حرکت جوهری را بیان نکرده است.

لگنهاوزن تصریح کرد: ایشان معتقد بود اگر ما می‌خواهیم مسائل را عاقلانه توجیه کنیم که به تناقض نرسیم، نمی‌توانیم به سنت فلسفی خاصی وفادار باشیم؛ زیرا اگر این وفاداری نادرست باشد، در این صورت تفاوتی میان ارسطو و افلاطون نخواهد بود، بنابراین باید در تمامی مکاتب باید ببینیم کدام درست و کدام درست نیست و هر کدام برهان درستی دارد آن را بپذیریم و اگر جایی برهانی وجود ندارد، آن را رد کنیم.  

دغدغه فهم حقیقت

در ادامه حجت‌الاسلام مهدی علیزاده هم گفت: آقای مصباح دغدغه فهم حقیقت و دلدادگی و تعهد به حقیقت را به عنوان رهیافت‌های فیلسوفانه داشت و از ایدئولوژی دین در حوزه اخلاق سنگربانی کردند.

وی افزود: یک روحانی الهی‌دان اخلاق دغدغه اخلاق را در عینیت زندگی دارد، لذا ثمره حضور ایشان در ساحت اندیشه اخلاقی، در قله دفاع از واقع‌گرایی اخلاقی است.

علیزاده بیان کرد: با دفاع جانانه استاد، از مهمترین و حساس‌ترین آسیبی که می‌توانست ساحت اندیشه اخلاقی را در حوزه فردی، اجتماعی، فرهنگی و فرهنگسازی به مخاطره بیندازد یعنی نسبی‌گرایی اخلاقی جلوگیری شد؛ این دفاع با استفاده هوشمندانه از تراث فلسفی اسلامی از سوی ایشان انجام شد.

وی با اشاره به دستاوردهای اندیشه اخلاقی استاد مصباح تصریح کرد: اولین دستاورد ایشان، تدوین رهاوردهای معرفت نفس برای خودشناسی و خودسازی و بازخوانی اندیشه اندیشمندانی مانند ایزوتسو در تبیین مفاهیم قرآنی و تبیین شبکه معنایی نظام اخلاقی اسلام است. 

وی اضافه کرد: تبیین رابطه شیطان، دنیا و نفس اماره و نحوه تعامل آنها در فریب انسان و تلاش در دستیابی به نظام اخلاق توحیدی از رهگذر دسته بندی و تحلیل آیات قرآن کریم از دیگر دستاوردهای انیدشه اخلاقی آیت‌الله مصباح است. 

علیزاده بیان کرد: استاد توجه موشکافانه و ویژه به میراث روایی اهل بیت داشتند که این هم از دستاوردهای الهیاتی او بوده است که شرح حدیث معراج و برخی دعاهای صحیفه و ... مؤید این مسئله است.

وی تأکید کرد: توجه و اهتمام استاد در دو دهه آخر عمر به اخلاق بندگی و ادب عبودیت و معنویت بر ثقلین از دیگر ویژگی‌ها و دستاوردهای ایشان است که در 9 اثر در این زمینه تولید شده است. ایشان همچنین به شرح ادعیه، مناجات‌ها مانند خمس عشر، ابوحمزه پرداختند و در قالب آثاری چون عروج تا بی نهایت و در پرتو نور و ... چاپ شد.