مرحوم آیت‌الله صانعی به فقه آسان، پویا و راهگشا معتقد بود
یک فعال حوزه زنان گفت: آیت‌الله صانعی اعتقاد داشت؛ دین اسلام هیچگاه نباید به بن‌بست برسد و به فقه آسان، پویا، گویا و راهگشا باور داشت و براساس همین باور و گرایش بخش اعظمی از فتاوی که نوگرایانه بود و می‌توانست راهگشا باشد، خصوصا در حوزه زنان را صادر کرد.
شهناز رمارم، فعال حوزه زنان و عضو شورای اسلامی شهر مشهد، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی که به انگیزه چهلمین روز درگذشت این فقیه انجام شد در خصوص شخصیت و ویژگی‌های مرحوم آیت‌الله صانعی اظهار کرد: مهم‌ترین ویژگی آیت‌الله صانعی، به‌عنوان مرجع تقلید این بود که به ضرورت فقه پویا باور و در عمل به آن گرایش داشت. فقه پویا، فقهی است که فتاوی با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی صادر شود. این مرجع تقلید با توجه به اینکه سالیانی دادستان کل کشور و عضو شورای نگهبان بود؛ مرد قانون بود و با قانون ارتباط داشت، گرایش چنین فقیهی به فقه پویا باعث می‌شد که وقتی دادستان کل کشور بود بداند بن‌بست‌ها کجاست و باید برای آن‌ها راه چاره اندیشید.
وی ادامه داد: عمده‌ترین و فراگیرترین قوانین کشور ما حقوق خصوصی و جزاست که حقوق جزا بر مبنای پنج باب فقهی نوشته شده و از این پنج باب، چهار باب عینا از فقه برداشته شده است. اگر فقه پویا باشد و آنچه را که صادر می‌کند تبدیل به قانون شود، این قانون در زندگی عامه مردم تأثیر خواهد گذاشت، ضمن احترام به فقها، کمتر چنین فقهایی داریم. آیت‌الله صانعی اعتقاد داشت که دین اسلام هیچگاه نباید به بن‌بست برسد و به فقه آسان، پویا، گویا و راهگشا اعتقاد داشت و براساس همین باور و گرایش بخش اعظمی از فتاوی که نوگرایانه بود و می‌توانست راهگشا باشد، خصوصا در حوزه زنان را صادر کرد.
رمارم افزود: علامه حلی کتاب‌هایی در باب فقه داشت؛ 700 سال پیش شهید اول باب فقهی را باز کرد، حرفشان این بود که فقه پویا است و شهید اول توصیه کردن فقهای بعدی آن را بهروز کنند. آیت‌الله صانعی این کار را در قرن 20 و 21 که مقتضیات زمانی و مکانی تغییر پیدا کرد و ضروریت‌های جدید ایجاد کرده بود، به خوبی انجام داد.
آیت‌الله صانعی در صدور فتاوی نگاه انسانی به مسائل داشتند
این فعال حوزه زنان بیان کرد: یکی از ویژگی‌های دیگر آیت‌الله صانعی و اولین نگاه ایشان به مباحث فقهی و صدور فتاوی بر مبنای این بود که نگاه انسانی به مسائل داشت و برای انسان به حکم انسان بودن حرمت و ارزش قائل بود، بنابراین قبل از اینکه بخواهند فتوایی صادر کنند و بگویند برای زن یا مرد است، فکر می‌کردند این فتوا را برای انسان می‌دهند، به همین دلیل زمانی که فتوای برابری دیه زن و مرد را دادند، بیان کردند ارزش انسان برابر بوده، نه اینکه یک زن یا یک مرد است و این نگاه بسیار نوگرایانه‌ای بود.
آیت‌الله صانعی فقه سنتی را به دنیای مدرن وصل کرد
عضو شورای شهر مشهد تصریح کرد: این نگاهی بسیار ارزشمند در دنیایی بود که مدام مورد حمله واقع می‌شویم، چرا اسلام راجع به زنان، دیدگاه‌های خاصی دارد و دنیای امروز و دختران و زنان امروز نیز برایشان شبهه وجود دارد و سؤالاتی در ذهنشان است. آیت‌الله صانعی دنیای سنتی و فقه سنتی را به دنیای مدرن پیوند داد، یعنی پل ارتباطی بین فقه سنتی و دنیای مدرن بود؛ تفاوت فتوای ایشان با بقیه علما این بود که راهگشای احکام نو و آسان برای مردم بود و توانست شرایط روز را درک کنند.
وی با بیان اینکه این نوع نگاه در حوزه زنان بسیار کمک کرده است، عنوان کرد: ایشان فتوایی در خصوص سن بلوغ داشتند که از 9 به 13 سالگی برسد. وقتی این فتوا را صادر کردند، موجب شد بحث‌های زیادی ایجاد شود اما ما در روانشناسی می‌خوانیم هفت شرط برای بلوغ دختران وجود دارد که یکی از این شرط‌ها فیزیک بدنی بوده، همچنین آب و هوا، نژاد، تغذیه، شرایط اجتماعی و خانواده نیز در سن بلوغ تأثیرگذار است. وقتی آیت‌الله صانعی سن بلوغ را 13 سالگی اعلام می‌کنند، حتما با تحقیق به این مسئله رسیده است که این برای دختران بسیار راهگشا بود.
این فعال حوزه زنان بیان کرد: در زمینه فرزندخواندگی نیز مطرح کردند که فرزندخوانده پسر به زن و فرزندخوانده دختر به مرد محرم است. آیت‌الله صانعی بیان می‌کند اگر بعد از سن تمیز بخواهند به فرزندخوانده بگویند که پدر و مادر ندارد، ممکن است از نظر روحی دچار مشکل شود که بزرگ کردن او را با مشکل مواجه کند، بنابراین حکم به محرم بودن می‌دهد.
عضو شورای شهر مشهد اضافه کرد: در زمینه ارث نیز ابتدا بیان کرد زن از اموال منقول شوهر ارث می‌برد و عنوان شد، حکم به صورت قیمت ریالی حساب شود، اما سال بعد که رساله ایشان تجدید چاپ شد، حکم داده شد که زن از همه اموال شوهرش ارث می‌برد که این حکم قانون ارث را دچار تغییر و تحول کرد. از فتاوی دیگر در حوزه زنان کاشت ناخن بود که حکم به وضوی جبیره دادند و مسئله را به این شکل حل کردند.
پیوند فتواهای آیت‌الله صانعی با حقوق بشر
وی خاطرنشان کرد: در زمینه قصاص اگر مرد، زنی را کشته بود و اولیای دم زن حکم قصاص می‌خواستند، باید نصف دیه را پرداخت می‌کردند، که از سوی آیت‌الله صانعی این حکم داده شد که حکم بدون پرداخت هیچ وجهی باید قصاص اجرا شود، در واقع به بحث انسانی موضوع اشاره دارند. این موارد جزو مسائلی است که امروز دنیای غرب و دشمنان ما به عنوان حقوق بشر علیه ما علم می‌کنند، اما در داخل مرجعی پیدا می‌شود که نوگرایانه و نواندیشانه مشکل را حل می‌کند و هر فتوایی که آیت‌الله صانعی می‌داد با حقوق بشر پیوند داشت.
رمارم تصریح کرد: آیت‌الله صانعی در زمینه تعدد زوجات بیان می‌کنند که رضایت زن اول برای ازدواج دوم شرط است و بعد می‌گوید اگر ازدواج دوم منجر به معروف شود و پسندیده باشد، خوب است وگرنه ضرورتی ندارد. در زمینه ازدواج موقت نیز بیان می‌کنند که اگر مردی با همسر اول خود زندگی می‌کند، اگر اضطرار وجود نداشته باشد، ازدواج موقت توصیه نمی‌شود و منع دارد. در حوزه طلاق اگر زن تقاضای طلاق دهد و بخواهد مهریه یا مالی ببخشد، اجازه طلاق دارد، اما مردها بیان می‌کنند حق طلاق با ماست و طلاق نمی‌دهیم که این منجر به آزار زن می‌شود و ممکن است زن سالها بلاتکلیف باشد، اما آیت‌الله صانعی می‌فرماید اگر زنی مال یا مهریه ببخشد، بر مرد واجب می‌شود که او را طلاق دهد.
تقلید بیشتر جوانان، تحصیل‌کرده‌ها و قشر روشنفکر از آیت‌الله صانعی
این فعال حوزه زنان با بیان اینکه بیشترین تیپ‌هایی که به آیت‌الله صانعی مراجعه کرده و از ایشان تقلید می‌کردند، جوانان، تحصیل‌کرده‌ها و قشر روشنفکر بودند، اظهار کرد: زنان سنتی ما به طور معمول در حصار سنتی خود محصور هستند اما زنان نسل حاضر وقتی با فتاوی و نظرات آیت‌الله صانعی آشنا می‌شدند، گرایش مثبتی نسبت به ایشان داشتند و باید گفت فتاوی این مرجع تقلید در اثر مراجعات خانمهایی بود که مشکل داشتند و به بن‌بست خورده بودند.
عضو شورای شهر مشهد در ادامه گفت: داشتن نگاه پویا به فقه شیعه و تطبیق فقه با شرایط زمان و مقتضیات روز می‌تواند اسلام و شیعه را از بسیاری از هجمه‌ها حفظ کند. آیت‌الله صانعی اسلام را حفظ کرد. او بیان می‌کرد مقاصد عالی و کلی دین اسلام در صدور یک فتوا باید بررسی شود و آن را مدنظر داشته باشیم؛ تأثیر فتاوی و احکام ایشان بر جامعه برای مردم بود.
وی افزود: یکی از علما می‌گفت آیت‌الله صانعی زمانی حکم و فتوایی را صادر می‌کردند و مجاز می‌دانستند که اولا خودشان ادله لازم و حجت شرعی از فتوا و فهم جدیدی داشته باشند، دوما اینکه بیان می‌کردند باید ببینیم این حکم بر مردم جامعه چه تأثیری دارد و کاربردش در جامعه چیست، بعد بیان می‌کردند که باید ببینیم با مقاصد عالی اسلام همخوانی دارد. فتاوی آیت‌الله صانعی بیشتر عدالت اجتماعی و حتی عدالت فردی را در برداشت. ایشان با تحقیقی که در احکام، آیات و احادیث کردند، فقه را گسترش دادند و برداشت‌ها، مفاهیم و استنباط‌های جدیدی با توجه به شرایط روز کردند.
رمارم بیان کرد: بخشی از فتاوی آیت‌الله صانعی به صورت مستقیم روی قوانین تأثیر گذاشت و بخش دیگری غیرمستقیم تأثیر داشته است، اگر این فتاوی در حال حاضر هم تأثیر نگذارد، در سال‌های آینده راهگشا خواهد بود و وارد قوانین خواهد شد، همچنین اگر این فتواها وارد قانون شوند و در زندگی عامه مردم تأثیر بگذارند، مفید خواهند بود. زمانی که این فتاوی صادر می‌شوند، جامعه زنان در ادله دفاعیات و محاکم قضایی از آن استفاده می‌کنند و بر علم قاضی نیز تأثیرگذار می‌شوند.
این فعال حوزه زنان در پایان تصریح کرد: به این دلیل که آیت‌الله صانعی دادستان بود و بخش زیادی از قضات، ایشان را قبول داشتند، نظرات جدید و راهگشای ایشان مفید و مؤثر بود. آیت‌الله صانعی فقیه فعال، تأثیرگذار و خستگی‌ناپذیری بود و خود و شاگردانش تلاش می‌کردند که در قوانین و زندگی عامه مردم تأثیر گذارند؛ باید گفت امروز جامعه زنان از فقها انتظار دارند که مقتضیات زمان و مکان و نیازهای روز را پاسخ دهند.
انتهای پیام
