امام حسین(ع) ریشه فساد را هدف قرار داد / ضرورت تدوین آیین‌نامه امر به معروف مردم به حاکمیت

آیت‌الله هاشم هاشم‌زاده هریسی، عضو مجلس خبرگان رهبری، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره چگونگی ارائه یک تحلیل صحیح از اهداف قیام امام حسین(ع) گفت: امام حسین(ع) به صراحت اهداف‌شان را از قیام در آغاز حرکت بیان فرمودند؛ لذا تحلیل صحیح باید مبتنی بر همین سخنان باشد و هر تحلیل دیگری نمی‌تواند تبیین‌کننده حقیقت نهضت سیدالشهدا(ع) باشد.

امام حسین(ع) اهداف قیام را به روشنی بیان کرد

وی افزود: در واقع این سخن امام حسین(ع) که فرمورد: «إِنّی لَمْ أَخرُجْ أَشِراً و لا بَطِراً و لا مُفْسِداً و لا ظالِماً، إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرُ بِسیرَةِ جَدّی و أبی؛ من برای جاه‌طلبی و کام‌جویی و آشوبگری و ستمگری قیام نکردم، بلکه برای اصلاح در کار امت جدم قیام کردم می خواهم امر به معروف و نهی از منکر و به شیوه جد و پدرم حرکت کنم» به روشنی بیانگر اهداف این قیام است و لذا تحلیل درست باید مبتنی بر این روایت صحیح و معتبر باشد.

آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی با بیان اینکه سخن امام حسین(ع) حجت است و همه مسائل نهضت را روشن کرده، گفت: ایشان هدف اصلی قیام را احیای سنت رسول خدا(ص) که همان سنت اسلام و سنت الهی است بیان فرمودند. این سخن گواه آن است که اساساً در آن دوره سنت نبوی و علوی کاملاً تغییر و تحریف شده بود و در حال از بین رفتن بود و لذا رسالت امام حسین(ع) در این برهه آن است که مانع از وقوع این اتفاق با امر به معروف و نهی از منکر شود.

امر به معروف و نهی از منکر بنیانی امام حسین(ع)

این عضو مجلس خبرگان اظهار کرد: البته احیای سنت اسلامی و الهی یک امر به معروف و نهی از منکر معمولی و عادی نیست، بلکه بنیانی و معطوف به ساختار حاکمیت است که جز با تغییر یک نظام حکمرانی ظالمانه، که نابودی سنت علوی و نبوی را در دستور کار دارد، امکان‌پذیر نیست. البته حرکت امام حسین(ع) قیام علیه شخص یزید است، اما در حقیقت احیای همه معروف‌ها و ابطال همه منکرها و زشتی‌هاست، چون ریشه منکرها و مفاسد را هدف قرار داده که با اصلاح آن وضعیت کلی جامعه و حتی جریان تاریخ اسلام نیز اصلاح می‌شود.

وی تصریح کرد: البته امام حسین(ع) می‌دانست قیامش نمی‌تواند منجر به سرنگونی یزید شود، اما خون امام حسین(ع) تنها محدود به یک روز و یک شخص نبود، بلکه هدفی کلان‌تر و اساسی‌تر را دنبال می‌کرد. این نشان می‌دهد در هر دوره‌ای اگر امر به معروف و نهی از منکر از سوی جامعه اعمال نشود، فساد فراگیر می‌شود و وضعیت دوران زندگی امام حسین(ه) نیز بدین نقطه رسیده بود و هیچ‌کس جرئت انتقاد از بنی‌امیه و یزید را نداشت؛ لذا امام حسین(ع) به این نتیجه رسید که هیچ راه‌حلی جز قیام و ریخته شدن خونش برای اصلاح وضعیت امت و احیای سیره پیامبر(ع) وجود ندارد و مشاهده شد که این خون کار خود را به درستی انجام داد و نتایج آن بعدها آشکار شد؛ لذا همه تحلیل‌ها باید در توضیح و تشریح این روایت باشد والا اصل قیام نیاز به تحلیل پیچیده‌ای ندارد.

اصلاح حاکمیت و جامعه

آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی درباره ضرورت توجه حکومت اسلامی به فراهم کردن فضای نقد و امر به معروف و نهی از منکر مسئولان و حاکمان برای اصلاح رویه‌ها و تصمیمات، گفت: راز اصلی امر به معروف و نهی از منکر اصلاح رفتارها و کردارها در سطوح مختلف از جمله سطح حاکمیت است. اگر این راز شکافته و به درستی تبیین شود، جامعه به ارزش امر به معروف و نهی از منکر پی می‌برد و حاکمان نیز برای نهادینه شدن این فریضه تلاش می‌کنند.

این عضو مجلس خبرگان رهبری ابراز کرد: امر به معروف و نهی از منکر در ظاهر دو عبارت ساده است، اما باید توجه کرد هر مفهومی یک معنای صحیح و یک معنای تحریف‌شده دارد و ما باید معنای حقیقی آن را دریابیم. امر به معروف و نهی از منکر در نگاه دینی اساس نظام زندگی است و در روایات با عنوان «نظام» از آن یاد شده است. به عبارتی با فقدان یا فراموشی این فریضه در جامعه، نظم اجتماعی و سیاسی به هم می‌ریزد و واقعیت‌ها قلب و تحریف و معروف منکر و منکر معروف می‌شود.

اهمیت حقوق‌الناس در نگاه دینی

وی تأکید کرد: در انجام این فریضه اجرای درست آن از یکسو و حساسیت به همه معروف‌ها و منکرهاست، اما مسئله مهم‌تر آن است که حساسیت به منکرات و گناهان نباید یکسان باشد. در واقع در امر به معروف و نهی از منکر باید حساسیت ویژه ما بر روی گناهان اساسی مانند فساد، ظلم و تضییع حقوق مردم باشد نه اینکه گناهان کوچک پررنگ شود و گناهان بزرگ پوشیده بماند.

آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی بیان کرد: حقوق‌الناس آن قدر در نزد اسلام جایگاه بلندی دارد که بر حقوق‌الله هم اولویت دارد و در فقه ما نیز از طهارت تا حدود که بررسی شود می‌بینیم در هرجا که حقوق‌الله و حقوق‌الناس با هم تعارض پیدا کرده، حقوق‌الناس مقدم داشته شده است. این مسئله هم به سبب عظمت و مهر خداوند است که حق بندگانش را بر حق خودش ترجیح می‌دهد. در جامعه اسلامی نیز باید حساسیت ویژه‌ای در مورد رعایت حقوق‌الناس به ویژه از سوی حاکمیت وجود داشته باشد. اگر کرامت انسانی، وضعیت معیشتی و رفاه، آزادی، بهداشت و آموزش مردم یک جامعه رعایت نشود، از مشروعیت حکومت کاسته می‌شود. در واقع حقوق‌الناس هم می‌تواند به حکومت مشروعیت دهد و هم می‌تواند مشروعیتش را از بین ببرد. به همین دلیل امر به معروف و نهی از منکر بیشتر باید در خصوص مسائل مهم مانند حقوق‌الناس از جمله وضعیت معیشتی و رفاهی، آزادی‌های مشروع و آبرو و حیثیت افراد باشد، نه اینکه معطوف به مسائل جزئی و گناهان کوچک شود.

صاحبان قدرت، مخاطب اصلی امر به معروف و نهی از منکر

وی ادامه داد: دومین نکته آن است که امر به معروف و نهی از منکر فقط درباره مردم عادی یا به تعبیری «دیوار کوتاه‌ها» نیست، بلکه مهم‌ترین قسمت امر به معروف و نهی از منکر مربوط به صاحبان قدرت یا «دیواربلندها» است. در قانون اساسی هم انواع امر به معروف و نهی از منکر، مانند مردم بر مردم (نظارت همگانی)، حکومت بر مردم و مردم بر حکومت آمده و دو نوع اول در حال انجام است، اما مهم آن است که مردم عادی و بدون پشتوانه قدرت بتوانند به راحتی از حکمرانان و مسئولان انتقاد کنند و این فریضه را به انجام برسانند.

آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی یادآور شد: در واقع این گونه سوم (مردم به حکومت) امر به معروف و نهی از منکر است که جامعه و حاکمیت را به طور واقعی اصلاح می‌کند و این فریضه را اوج داده و به فریضه‌ای الهی تبدیل کرده است. البته از بخشی از حکومت می‌توان به راحتی انتقاد و حتی توهین کرد، اما انتقاد از بخش‌هایی هزینه دارد. البته با اینکه در قانون اساسی امر به معروف و نهی از منکر ذکر شده، برای بخش امر به معروف و نهی از منکر مردم نسبت به حکومت آیین‌نامه‌ای نوشته نشده، در حالی که برای امر به معروف و نهی از منکر مردم بر مردم آیین‌نامه داریم و لازم است چنین کاری انجام گیرد تا بتوانیم با قاطعیت بگوییم که در مسیر اهداف امام حسین(ع) گام برمی‌داریم و به سایر مردم دنیا هم بگوییم که ما را الگوی خود قرار دهند. ‌