زمینه‌سازی کسب رزق حلال با فعالیت‌های تولیدی

به گزارش ایکنا، در آیات متعدد قرآن کریم به مسائل سیاسی و اقتصادی پرداخته شده است؛ مواردی نظیر اقتصاد و معیشت مردم و آثار اجتماعی و سیاسی توجه یا بی‌توجهی به آن از سوی حکومت‌ها، سبک زندگی اقتصادی مسئولان، رعایت نکات شرعی در معاملات، کمک به فقرا، اهمیت عدالت و شیوه مناسب حکومتداری.

همچنین اشاره به موضوعاتی همانند خمس، قرض‌الحسنه، زکات، ربا، رزق حلال، اهمیت کار و تلاش و تولید و سایر موضوعات نشان‌دهنده اهمیت این مقولات نزد خداوند متعال است. در این راستا بنا داریم در ایام ماه مبارک رمضان به بررسی آیات سیاسی و اقتصادی قرآن کریم و تفاسیر مربوط به آنها بپردازیم.

بیشتر بخوانید:

• انفاق و بخشش؛ اسباب نجات در قیامت

یکی از مسائل اقتصادی مهمی که در قرآن کریم، بر آن تأکید شده، فعالیت‌های تولیدی به عنوان عنصری اساسی در رزق و روزی‌طلبی انسان است. البته در قرآن کریم آیات اقتصادی متعددی وجود دارد که بر ضرورت کار و فعالیت انسان بر روی زمین برای افزایش رزق و روزی و همچنین افزایش قدرت مسلمانان تأکید شده است.

برای مثال در اینباره در آیه 12 سوره مبارکه الاسراء آمده است: «وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ آيَتَيْنِ فَمَحَوْنَا آيَةَ اللَّيْلِ وَجَعَلْنَا آيَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ وَلِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ وَكُلَّ شَيْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِيلًا؛ و شب و روز را دو نشانه قرار داديم نشانه شب را تيره‏ گون و نشانه روز را روشنى‏ بخش گردانيديم تا در آن فضلى از پروردگارتان بجوئيد و تا شماره سال‌ها و حساب عمرها و رويدادها را بدانيد و هر چيزى را به روشنى باز نموديم.»

لوازم طلب رزق و معیشت در قرآن کریم

مفسران مختلفی در تفاسیر خود به ابعاد اقتصادی این آیه اشاره کرده‌ و تأکیدات خداوند بر فراهم کردن مقدمات کار و تلاش انسان در زمین برای رسیدن به آرامش اقتصادی را مورد توجه قرار داده‌اند؛ از جمله مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان درباره این آیه آورده است: خداوند می‌فرماید ما روز و شب و نور و تاریکی را چنین خلق کردیم که نشانه‌ای از قدرت ما باشند و همه موجودات از اصل وجود آیاتی هستند که بر خالق خود دلالت دارند و آنگاه شب را تاریک و پنهان از چشم‌ها ساخته و روز را روشن و نورانی نمودیم تا در طلب رزق و معیشت که عطایی از جانب پروردگارتان است، برآیید و تا بتوانید حساب اوقات و سال‌ها را داشته باشید، چون اگر روز و شب متعاقب هم نبودند و با هم تفاوتی از نظر نور و ظلمت نداشتند بشر قادر به احتساب زمان نبود، چون همین حرکت وضعی زمین به دور خود که باعث پیدایش روز و شب است و حرکت انتقالی آن به دور خورشید که باعث پیدایش فصل‌ها و سال‌ها است، موجب احتساب و شمارش روزها و ماه‌ها و سال‌ها می‌باشد و در خاتمه می‌فرماید ما همه چیز را تفصیل دادیم، یعنی در خلقت هیچ ابهام و اجمالی وجود ندارد و همه موجودات از یکدیگر متمایز هستند.

پر واضح است که طلب رزق و روزی حلال بر هر مسلمانی واجب است و خداوند متعال هم زمینه‌ها و اسباب آن را بر روی زمین فراهم کرده است. از سوی دیگر قرآن کریم تأکید زیادی دارد که مسلمانان باید از هر نظر به ویژه از جنبه‌های اقتصادی و نظامی، قدرتمند شوند و مسلم است که یکی از لوازم قوی شدن، دوری از راحت‌طلبی و تلاش برای افزایش فعالیت‌های تولیدی است که در تفاسیر مختلفی از این آیه مورد توجه مفسران قرآن کریم قرار گرفته است.

لزوم برنامه‎ریزی برای کسب رزق و روزی

حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی نیز در تفسیر نور به هشت پیام این آیه به شرح زیر اشاره کرده است:
1- گردش زمين به دور خود و پيدايش روز و شب و تغييرات آن، طبق اراده‌ حكيمانه‌ الهى است، نه تصادفى. جَعَلْنَا ... فَمَحَوْنا ... لِتَبْتَغُوا

2- روز براى كار و شب براى استراحت است. «آيَةَ النَّهارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُوا.»

3- با آنكه فضل و رحمت از خداوند است، ولى ما نيز بايد تلاش كنيم. «لِتَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ.»

4- آماده‌سازى زمينه‌هاى كسب روزى، از شئون ربوبيّت الهى است. «لِتَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ.»

5- روزى، از سوى خداست، به زرنگى خود مغرور نشويم. «فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ.»

6- تدبير نظام آفرينش، بى‌هدف نيست و در اين تدبير، محور هدف‌ها انسان است. لِتَبْتَغُوا ... لِتَعْلَمُوا.

7- شب و روز، تقويمى طبيعى، دائمى، همگانى، آسان و قابل فهم، و وسيله‌اى براى نظم و برنامه‌ريزى است. «لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَ الْحِسابَ.»

8- در نظام هستى، همه چيز منظّم، قانون‌مند و تفكيك شده است تا اصطكاك و تداخل و فروپاشى پيش نيايد. «وَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ فَصَّلْناهُ تَفْصِيلًا.»

با توجه به نکاتی که بیان شد نتیجه می‌گیریم از منظر قران کریم، کار و تلاش و توجه به فعالیت تولیدی از عناصر مهم افزایش رزق و روزی انسان است. البته این موضوع در آیات متعدد دیگری در قرآن کریم نیز بیان شده است. همچنین خداوند متعال برای افزایش تولید و روزی انسان، توصیه به شکر این نعمت‌ها و استفاده صحیح از آنها می‎کند. از سوی دیگر در این آیه تأکیدات زیادی بر برنامه‌ریزی صحیح، نظم و انضباط و قانونمندی و آماده‌سازی زمینه‌های کسب روزی شده است.