نشست تخصصی «قرائت عاصم به روایت حفص» برگزار شد

به گزارش ایکنا از قم، دومین نشست تخصصی «‌قرائت عاصم به روایت حفص؛ تعین یا عدم تعین» 24 بهمن‌ماه، به‌همت مرکز طبع و نشر قرآن کریم، انجمن قرآن‌پژوهی و جامعةالمصطفی‌(ص) العالمیه در مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) با حضور اساتید و قاریان قرآنی برتر کشور برگزار شد.

در این نشست محسن رجبی قدسی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم گفت: آن‌چه را که با عنوان اختلاف قرائات مطرح می‌شود در درجه اول به ذهن مخاطب یک اختلاف شدیدی است اما قاریان هفتگانه مشهور نزدیک به 98 درصد کلمات قرآن را یکسان قرائت کردند و فقط قریب به هزار و 741 کلمه از 77 هزار و 807 کلمه قرآن را متفاوت خوانده‌اند.

وی افزود: بیش از آ‌نکه با اختلاف قرائات رو‌به‌رو باشیم، با اتفاق قرائات روبه‌رو هستیم و اغلب این اختلافات، اختلاف در لهجه گویشی است مانند عبارت «کفوا احد» در سوره اخلاص با سه شکل دیگر نیز گفته شده که هیچ تغییری در معنا ایجاد نمی‌‌کند.

رجبی قدسی با اشاره به آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ..؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هنگامی که به نماز می‌ایستید، صورت و دست‌ها را تا آرنج بشویید! و سر و پاها را تا مفصل [= برآمدگی پشت پا] مسح کنید! و اگر جنب باشید، خود را بشویید (و غسل کنید) ..» (سوره مائده/آیه6) بیان کرد: عبارت «وَأَرْجُلَكُمْ‌» را ابن کثیر و ابوعمرو «وَأَرْجُلِکُم» خواندند.

وی ادامه داد: در نیمه دوم سده یکم هجری و با اوج‌گیری حوزه‌های قرائت در شهرهای مهم اسلامی، اصلاحاتی چون «قراءة الناس» قرائت مردم، قراءة العامه (متن همگانی قرآن) در مقابل قرائات و نام قاریان مطرح شد تا اصل قرآن از قرائات متمایز باشد؛ همچنان که بعدها به همین منظور قاعده «القرآن و القراءات حفیفظان ...» مطرح و تثبیت شد.

در ادامه این نشست، مرتضی توکلی، رئیس تحقیق و پژوهش مرکز طبع و نشر قرآن کریم به اهمیت بررسی مصاحف کهن پرداخت و گفت: مصاحف کهن حاوی اطلاعات ارزشمندی است که می‌توان در تأیید یا اصلاح گزارش‌های تاریخی در علوم قرآن از آن‌ها کمک گرفت.

وی با اشاره به اینکه بررسی مصاحف کهن در رسم‌المصحف، قرائات، اسماء‌ السور و تقسیمات قرآنی نیز حائز اهمیت است، گفت: در تحقیقاتی که داشتم بیش از 100 مصحف متعلق به قرون اول تا چهارم بررسی شده و در مرحله نخست به قرائات آن‌ها توجه شده است که در این میان حدود 40 مصحف حاوی قرائات شواذ بود که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود.

توکلی با اشاره به آیه «أَمْ تَسْأَلُهُمْ خَرْجًا فَخَرَاجُ رَبِّكَ خَيْرٌ ۖ وَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ؛ یا اینکه تو از آنها مزد و هزینه‌ای (در برابر دعوتت) می‌خواهی؟ با اینکه مزد پروردگارت بهتر، و او بهترین روزی دهندگان است»، (سوره مومنون/آیه72)، تصریح کرد: دانی و ابو داود و شاطی درباره عبارت «فخراج ربک» که در آیه 72 سوره مؤمنون به کار رفته، گفته‌اند که «فی جمیع المصاحف بالالف» در واقع در عبارت «فخراج»، الف به کار نرفته‌ است.

وی با اشاره به اینکه قرائات در مصاحف کهن به سه دسته تقسیم می‌شود، اظهار کرد: دسته اول قرائاتی هستند که در مصادر، ذکر شده و نام قاری مشخص است، دسته دوم قرائاتی هستند که در مصادر ذکر شده و قاری آن مشخص نیست و دسته سوم قرائاتی هستند که در مصادر ذکر نشده است.