وقف قرآنی؛ از سرمایه‌گذاری ماندگار تا راهکار‌های توسعه آن

به گزارش ایکنا از قم، نشست تخصصی «وقف‌های قرآنی و راهکار‌های توسعه آن» به همت دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، مرکز افق آستان مقدس امامزاده ابواحمد و اداره اوقاف و امور خیریه ناحیه یک شهرستان قم و با حضور دبیر علمی این جلسه نیز علی‌اصغر شعاعی، عضو هیئت علمی و استاد پیشگام در زمینه قرائت قرآن کریم، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد نقیب، رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، عباس یوسفی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی ساجدی‌فر، رئیس اداره امور فنی و نظارت بر طرح‌های عمرانی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و جمعی از پژوهشگران و اساتید قرآنی کشور شامگاه چهارشنبه، ۲۶ شهریورماه در سالن جلسات دانشکده علوم قرآنی قم برگزار شد.

هزینه کردن برای قرآن هدررفت بودجه نیست

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد نقیب، رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در ابتدای این نشست، ضمن بیان اهمیت پرداختن به موضوع وقف‌ قرآنی گفت: دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم که وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه است را نمی‌توان از سازمان اوقاف جدا دانست بلکه این دو، یک پیکره‌اند و رسالت دانشگاه و اوقاف جداشدنی نیست بلکه دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، جزئی از وقف است.

وی با اشاره به دستاورد‌هایی که دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم کسب کرده‌است، گفت: دانشگاه علوم و معارف قرآن، با قریب به ۵هزار دانشجو، ۳۰هزار فارغ‌التحصیل، نزدیک به ۹۰ عضو هیئت علمی، و ۷ مجله علمی‌پژوهشی، ظرفیتی بزرگ در کشور پدید آورده است. همچنین پژوهشگاه دانشگاه نیز همواره در تلاش است که پژوهش‌های مربوط به وقف را پیگیری کند. 

رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم آشنا کردن جامعه، حتی نخبگان و مسئولان با جایگاه قرآن را که سرچشمه علم است، امری مهم دانست و بیان کرد: بسیاری از مردم در جامعه با اهمیت وقف به‌ویژه وقف قرآنی آشنایی ندارند، حال آن‌که قرآن خود منبع علم است که آیه ۱۴ سوره مبارکه هود «فَاعْلَمُوا أَنَّمَا أُنْزِلَ بِعِلْمِ اللَّهِ» و آیه ۱۶۶ سوره مبارکه نساء «لَکِنِ اللَّهُ یَشْهَدُ بِمَا أَنْزَلَ إِلَیْکَ أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ» گواه بر این ادعا است، هنوز این حقیقت در اذهان جا نیفتاده که قرآن، علمی فراگیر است و می‌تواند علوم گوناگون را در دل خود بپرورد.

وی یکی از رسالت‌های این دانشگاه را تربیت نیرو دانست و اظهار کرد: ۳۰ هزار فارغ‌التحصیل دانشگاه علوم و معارف قرآن، امروز در مسئولیت‌های گوناگون کشور حضور دارند؛ از نمایندگان مجلس تا مسئولان وزارتخانه‌ها. هریک از آنان می‌توانند مبلغ وقف و فرهنگ قرآنی باشند این ثمره‌ای است که از هر سرمایه‌گذاری مالی برتر است.

نقیب تصریح کرد: پیامبراکرم(ص) اولین و آخرین علم را قرآن دانسته‌اند و فرمودند: «مَن أرادَ عِلمَ الأوَّلینَ و الآخِرینَ فَلْیُثَوِّرِ القرآنَ؛ هر که خواهان علم پیشینیان و آیندگان، از اول تا به آخر دنیا است، در قرآن کند و کاو کند.» بنابراین، هزینه برای قرآن و دانشگاه قرآنی نوعی سرمایه‌گذاری است، خرج کردن برای قرآن، هدررفت بودجه نیست، ما مدیون وقف هستیم و هر کس در این مجموعه خدمت می‌کند باید خود را موظف بداند قدمی برای آن بردارد. 

وی ضمن اعلام آمادگی در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم برای همکاری در زمینه وقف تاکید کرد: دانشگاه آماده است تا در این مسیر، بیش از پیش به رسالت خود عمل کرده و بازوی علمی و فرهنگی وقف در کشور باشد.

وقف قرآنی دغدغه شعاری و تشریفاتی نباشد

همچنین در ادامه این نشست، عباس یوسفی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با ارائه راهکار‌هایی درباره چگونگی فرهنگ‌سازی وقف به‌ویژه وقف قرآنی بیان کرد: تربیت مبلغ یا تبلیغ و تبیین خروجی‌ها و آثار وقف‌های قرآنی راهکار‌هایی است تا مردم بدانند سرمایه‌هایشان در کجا هزینه شده و چه ثمراتی به بار آورده است، همچنین، ایجاد و راه‌اندازی مرکز توسعه وقف‌های قرآنی در سازمان، خود گامی مهم است.

وی افزود: اینکه کمتر از سه درصد موقوفات کشور قرآنی است، مسئله‌ای بزرگ است؛ هم برای ما که در حوزه قرآن و عترت خدمت می‌کنیم و هم برای خود سازمان اوقاف که متولی این امر است اما آیا این مسئله واقعاً به دغدغه جدی سازمان تبدیل شده است یا خیر؟

معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم تأکید کرد: مقصودم از «سازمان» این نیست که ما خودمان را جدا بدانیم؛ ما هم پاره‌تن وقف هستیم، بخشی از همان سازمان هستیم، سخن این است که این دغدغه نباید صرفاً تشریفاتی و شعاری باشد، اگر قرار باشد تنها در نشست‌ها و همایش‌ها راهکار‌هایی مطرح کنیم اما به مرحله عمل نرسد، گرهی از کار باز نخواهد شد.

وی مهم‌ترین اقدام را تبدیل راهکار‌ها به یک مسئله اصلی در سازمان اوقاف دانست و اظهار کرد: راه‌حل این است که باید کار به‌صورت علمی و کارشناسی پیش رود، یک تیم تشکیل شود؛ بخش علمی آن را دانشگاه بر عهده بگیرد، اساتیدی که تحقیق و پژوهش‌های لازم را دارند، این بعد را تعمیق بخشند و از سوی دیگر، کارشناسان وقف در خود سازمان نیز در این تیم حضور یابند.

یوسفی تصریح کرد: این تیم، هم به تولید فکر و نقشه علمی بپردازد و هم مسیر‌های اجرایی را طراحی کند، سپس خود سازمان متولی اجرا شود؛ نتایج تحقیقات به دست آید، تبدیل به برنامه عملیاتی شود و نقشه‌های روشن برای مدیران کل و ادارات استان‌ها ترسیم شود.

ضرورت تشکیل بنیاد تخصصی وقف قرآنی

در قسمت پایانی این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی ساجدی‌فر، رئیس اداره امور فنی و نظارت بر طرح‌های عمرانی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم مسئله و چالش اصلی در حوزه وقف را همان دغدغه‌ای دانست که چگونه می‌توان وقف قرآنی را در بستر جامعه فرهنگ‌سازی کرد و گفت: نخستین گام باید از سوی خود سازمان برداشته شود. چرا ما، با آن‌که شیعه و اهل بیتی هستیم، تنها دو درصد موقوفاتمان قرآنی است، در حالیکه برادران اهل‌سنت، موقوفات قرآنی بیشتری دارند و این نشان‌دهنده غفلت ما شیعیان است.

وی افزود: هنوز اهمیت وقف قرآنی، برای بسیاری از ما چه در دانشگاه، چه در حوزه، چه میان علما و نخبگان به‌درستی روشن نشده است. اگر این اهمیت شناخته می‌شد، حتماً اقدامات بزرگ‌تری صورت می‌گرفت و تشکیلاتی جدی برای پیگیری آن پدید می‌آمد.

ساجدی‌فر تاکید کرد: قرآن از همه چیز مهم‌تر است و با این حال، مظلوم‌ترین حقیقت تاریخ ماست. چهارده قرن گذشته و هنوز قرآن مهجور مانده است، همین دو درصد موقوفات قرآنی، نشان از مظلومیت دارد. 

وی یکی از راهکار‌های پیگیری و توسعه امور وقف قرآنی را تشکیل بنیادی متخصص این امر دانست و گفت: لازمه پیگیری و تداوم پرداختن به امور وقف قرآنی، تشکیل کارگروه و بنیادی است که همواره دغدغه تبلیغ و پرداختن به اصل موضوع قرآن کریم را داشته باشد و چه بسا اگر چنین بنیادی وجود نداشته باشد، وقف قرآنی به فراموشی سپرده شود.

رئیس اداره امور فنی و نظارت بر طرح‌های عمرانی دانشگاه رسالت دانشگاه را در زمینه پرداختن به تبلیغ امور وقف قرآنی دانست و افزود: دانشگاه باید برنامه‌ای روشن و مسئولیت‌پذیر در این زمینه داشته باشد.

وی ادامه داد: اگر اهمیت قرآن و وقف قرآنی برای مردم روشن شود، بی‌شک با وجود همه چالش‌ها، مردم استقبال خواهند کرد. نیازی نیست همیشه همه امور از مسیر سازمان بگذرد؛ اگر مردم احساس وظیفه کنند، خودشان میدان‌دار خواهند شد.

ساجدی‌فر اظهار کرد: آنچه اکنون نیاز داریم، عمل است؛ دغدغه، همت و پیگیری مستمر. این بار تنها بر دوش صداوسیما نیست. ما باید به سراغ خیرین برویم و اهمیت موضوع را برای آنان تبیین کنیم. تجربه «وقف مشارکتی» در سازمان نشان داده که این روش می‌تواند نتایج بزرگی داشته باشد.

وی بیان کرد: روش وقف قرآنی می‌تواند برای تاسیس مدارس قرآنی به کار رود. اگر بخواهیم دانشگاه‌های قرآنی موفق شوند، حتماً باید از کودکستان، دبستان و دبیرستان آغاز کنیم و آموزش قرآنی را از کودکی وارد سبک زندگی کنیم. نه آن‌که فرد در ۲۵ سالگی هنوز روخوانی قرآن را نداند و در عین حال فارغ‌التحصیل شود.

گزارش از هانیه محمدنژاد