ارتباط فعالیت زنان با فضای سیاسی کشور/ صورت مسئله را پاک نکنیم

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، الهه کولایی، استاد حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران در نشست «جایگاه زنان در مطبوعات»، که شامگاه گذشته، هشتم مردادماه در مؤسسه «کرانه حضور» برگزار شد، اظهار کرد: از زمانی که تهاترها و تلاش ایرانیان برای دستیابی به حقوق خود آغاز شد، زنان نیز وارد عرصه‌های‌ اجتماعی شدند و از صدر انقلاب مشروطه نیز علی‌رغم محدودیت‌هایی که زنان با آن مواجه بودند، در جریان تنباکو و حتی از درون حرم‌سراها شاهد تأثیرگذاری حضور زنان در عرصه‌های سیاست بوده‌ایم.

وی افزود: مسئله زنان در کشور ما مانند بسیاری از کشورهای دیگر یکی از مهمترین مسائل اجتماعی بوده که در برخی مواقع وجه سیاسی و در دیگر مواقع وجه فرهنگی آن برجسته بوده است. بعد از جنگ جهانی اول و دوم و حتی قبل از آن به دلیل تحولاتی که در جامعه اروپایی رخ داده بود، توانایی‌های اقتصادی مورد توجه قرار گرفته می‌شد.

کولایی بیان کرد: در کشور ما اهمیت موضوع از این جهت مورد توجه است که جوامعی که با مدرنیته، نو شدگی و تغییر در زندگی انسان به صورت مادی و معنوی روبه رو می‌شوند، این سؤال برای آنان ایجاد می‌شود که چرا میان کشورهای غربی و شرقی شکاف ایجاد شده و جوامع شرقی، اسلامی و یا به تعبیری ایرانی چگونه باید این شکاف را پر کنند و وضعیت خود را به وضعیت قابل قبول تبدیل کند؟

نماینده مجلس ششم بیان کرد: زمانی که در عصر جهانی‌شدن از مطبوعات و رسانه صحبت می‌کنیم، سهم زنان، نقش، تأثیر و تأثیرپذیری آنان در همه جوامع از جمله در جوامع اسلامی و کشور ما بسیار اهمیت پیدا می‌کند تا آنجایی که زنان در تحولاتی که در صد سال گذشته در کشور ما برای حاکم شدن مردم به سرنوشت خود یعنی برای تحقق حقوق آزادی‌های اسلامی در کشور، تلاش‌های خود را داشته‌اند و این تلاش‌ها را از طریق چاپ و انتشار فعالیت‌های زنان مشروطه، پسا مشروطه و پهلوی اول و دوم شاهد هستیم.

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران بیان کرد: زنان ایرانی از هر امکانی که ایجاد می‌شود هرچند محدود برای بیان خواسته‌ها و مطالبات خود از طریق انتشار مطبوعاتی همچون شکوفه و دانش بهره می‌برند و تلاش پیشگامان این عرصه همچون خانم دولت‌آبادی برای این است که مطالبات زنان را بیان کنند و به افزایش آگاهی زنان به حقوق خود کمک کنند.

کولایی بیان کرد: در دوره‌های مختلف قبل و بعد از انقلاب اسلامی شاهد این موضوع هستیم که به طبع باز شدن فضای سیاسی و ایجاد شرایط مناسب برای بیان مطالبات مردم، یعنی ایجاد شرایطی که مردم بتوانند از حقوق و آزادی خود صحبت کنند، مانند شرایطی که بعد از شهریور 1320 ایجاد شد، تحت‌تأثیر عوامل خارجی شرایط در کشور تغییر پیدا کرد. حتی شرایطی که در اواخر دهه 20 و آغاز دهه 30 وجود داشت نیر مثال‌زدنی است. در این شرایط به تبع فراهم شدن محیط مناسب سیاسی و اجتماعی ما یک نوع موازنه میان نیروهای اجتماعی و سیاسی را شاهد هستیم که به باز شدن فضای فعالیت زنان در حوزه مطبوعات دامن می‌زند و حضور گسترده زنان به صورت نسبی را در زمان نظام شاهنشاهی رقم می‌زند.

تقویت حیات اجتماعی زنان بر پایه مدل‌های غربی

وی افزود: در این دوران یعنی از سال 50 به بعد، نه تنها در ایران بلکه در کشورهای غرب آسیا نیز فمینیسم دولتی مشاهده می‌شود و در پرتو آن حکومت‌های غرب آسیا تلاش می‌کنند که فضا را برای فعالیت سیاسی و اجتماعی زنان فراهم کنند. در این شرایط طبیعی است که زنان از شرایط ایجاد شده استفاده کنند، اما الگویی که ایجاد شده به تبع فضای سیاسی حاکم در کشور است و مشاهده می‌شود که قبل از شهریور 20 و بعد از سال 32 الگویی بر پایه نوسازی واردات غربی شکل می‌گرفت یعنی بیرون آوردن زنان از خانه‌ها، تقویت حیات اجتماعی زنان بر پایه ارزش‌ها و مدل‌های غربی بوده است.

کولایی بیان کرد: زمانی که جنبش زنان را بررسی می‌کنیم، همیشه یک فاصله میان زمان دستیابی زنان به حق رأی و حق انتخاب شدن وجود دارد، اما در کشور ما حق انتخاب شدن و انتخاب کردن به دلیل اراده سیاسی و نگاه دولتی به این مقوله همزمان با یکدیگر ایجاد می‌شود و این نکته قابل تأمل است و ما را متوجه اهمیت فضای سیاسی در این تغییرات می‌کند.

نماینده مجلس ششم گفت: در انقلاب مشروطه با محدودیت‌هایی که برای زنان ایرانی وجود داشت، تعداد زنانی که از طریق مطبوعات به جنبش و تصویب قانون اساسی کمک می‌کنند، بعد از تصویب قانون مشروطه زنان در کنار مهجوران قرار گرفته می‌شوند و برخلاف انتظارشان به عنوان کسانی که دارای حق رأی هستند در کنار مردان در پارلمان نمی‌توانند بنشینند و این موضوع تنها مربوط به کشور ما نیست بلکه در انقلاب فرانسه نیز این وضعیت وجود داشت یعنی فاصله در همه کشورها بین انقلاب دموکراتیک و کسب حق رای توسط زنان دیده می‌شد.

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران اظهار کرد: الگویی که در دهه 40 و 50 در مجله زن روز و بانوان وجود داشت براساس جمله معروف محمدرضا پهلوی است که می‌گوید: «زن باید فریبا باشد». در آستانه انتخابات دهم کتابی با موضوع زنان در مجالس قانون‌گذاری در ایران منتشر شده است که اطلاعاتی دقیقی در این کتاب وجود دارد که در زمانی که فضا برای مشارکت سیاسی باز شد، با مخالفت جامعه مذهبی روبه رو شد و علت آن وارداتی بودن مدل بود و این مدل توسط جامعه سنتی و مذهبی قابل پذیرش نبود و در این زمان بود که انقلاب اسلامی ایران وارد فاز جدیدی می‌شود.

کولایی بیان کرد: برای اولین‌بار در انقلاب اسلامی یک مرجع و یک فرد مذهبی توسط فتوا در رابطه با ضرورت حضور زنان در خارج از خانه حکم می‌کند و می‌فرمایند که زنان باید در مقدرات کشور کمک کنند، این یک تصویر جدید است، زیرا در آن زمان به نام دین زنان باید در خانه می‌ماندند و از مشارکت اجتماعی محروم می‌شدند، بسیاری از علما شنیدن صدای زن را جایز نمی‌دانستند، در حالی که دیدگاه رهبری انقلاب این بود که زنان باید در تظاهرات شرکت و بر سر رژیم پهلوی فریاد بزنند.

مسئله حضور زنان و مطالبات آنان در فضای مجازی

وی ادامه داد: براساس این رویداد مجوز حضور زنان در خارج از خانه تسهیل و تکلیف شد اما فعالیت زنان در کشور ما مانند دیگر کشورها به فضا و نگاه سیاسی و سطح دموکرات‌سازی ارتباط پیدا می‌کند. در مجلات زنان به مطالبات زنان در کنار مردان و دیگر آحاد جامعه پرداخته می‌شود. در حال حاضر مسئله حضور زنان و مطالبات آنان در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مطرح است و اینکه تا چه میزان می‌توان آن را مهار کرد.

عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب بیان کرد: نشریات خاص زنان و نشریاتی که خواستگاه و نمایشگاهِ بیان مطالبات مردم هستند، مورد توجه قرار گرفته‌اند، زیرا رابطه مستقیمی میان کارکرد نظام سیاسی با عملکرد رسانه‌ها وجود دارد، این فضایی که رسانه‌ها ایجاد می‌کنند، آینه تمام‌نمای مطالبات مردم از یک سود و تصویری است که مردم از عملکرد دولت در دست دارند. همچنین بزرگترین وظیفه هنجارسازی و انتقال ارزش‌ها بر عهده رادیو و تلویزیون است و اگر از این وظیفه غافل شوند، منفع یک کشور در برابر محیط بیرونی به سادگی در معرض تهدید قرار می‌گیرد.

نماینده مجلس ششم ایران بیان کرد: مطبوعات آزاد به عنوان ارکان دموکراسی شناخته شدند اما در کدام جوامع مطبوعات می‌توانند آزاد فعالیت کنند و زنان نیز در آن مطبوعات به بیان خواسته‌های خود بپردازند؟ طبیعی است مطبوعاتی که از حمایت و حفاظت قانونی برخوردار باشند با شفافیت به بیان واقعیت‌های جامعه می‎پردازند و مجریان و تصمیم‌گیران را به درستی با واقیعت‌ها آشنا می‌کنند.

نبود تحمل در برابر طرح واقعیت‌ها

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران بیان کرد: در حال حاضر ما با سنت عقب‌مانده پاک کردن صورت مسئله روبه رو هستیم و به دلیل نارسایی و ضعف تفسیر قوانین به نفع مردم، بستن مطبوعات و سانسور، امکان انتقال تصویری واقعی از جامعه وجود ندارد و از این میان زنان آسیب‌ پذیرترین قشر در طرح مطالبات خود هستند. بسته‌شدن مطبوعات نشان‌دهنده نبود تحمل لازم در برابر طرح واقعیت‌ها است.

کولایی مطرح کرد: ساده‌ترین کار در جوامع کمتر توسعه‌یافته پاک کردن صورت مسئله است و این خطر وجود دارد که آن مشکل رشد، گسترش و ریشه دواند و با گذشت زمان بزرگ‌تر شود. حسن و کارآمدی رسانه‌ها بویژه در حوزه زنان در کشور ما این است که به طرح واقعیت‌ها هرچند نامطلوب کمک کنند و مجریان و تصمیم‌گیران را در مسیر صحیح تصمیم‌گیری هدایت کنند.

وی افزود: در دهه 1980 با باز شدن فرصت و امکاناتی به دلیل انقلاب ارتباطات مواجه شدیم که با شیوه‌های سنتی قابل مهار نیستند و نیازمند آموزش راهکار‌های مواجه با آن است در حال حاضر به دلیل جهانی‌شدن و دسترسی و افزایش سریع آگاهی و انتظارات با گروه‌هایی از زنان روبه‌رو هستیم. زنان در طول تاریح با دو نوع استثمار در درون و بیرون از خانه مواجه بوده‌اند که بیرون از خانه با مردان مشترک است.

جهانی‌شدن با آگاهی همراه است

کولایی گفت: با فرآیند جهانی شدن دیگر نمی‌توان مانند یک آلمانی دهه 1970 و 1960 با دیوارهای ضخیم مردم را از جهان جدا کرد، بنابراین جهانی شدن آگاهی ایجاد می‌کنند اما ظرفیت، فرهنگ و تربیت ایجاد نمی‌کند و ما در برابر این امواج بی‌دفاع هستیم اگر به راهکارهای درست توجه نکنیم اگر خدای نکرده فکر کنیم که با بگیر و ببند و فیلترینگ می‌توانیم ایمنی پیدا کنیم، کار اشتباهی است. مانند تلگرام که همه مردم را به استفاده از فیلترشکن سوق داد و مسیرهای زیادی را برای آنان باز کرد. ما با یک تصمیم غلط در باتلاقی فرو رفته‌ایم که هرچه دست و پا می‌زنیم بیشتر در آن فرو می‌رویم.

نماینده مجلس ششم اظهار کرد: اگر فکر کنیم که همه مسائل را می‌توانیم به طرح‌ها و توطئه‌های دیگران نسبت دهیم، سهم خود و عوامل داخلی را نادیده بگیریم، مردم را بی‌دفاع واگذار کرده‌ایم. بنابراین از آنجایی که مسئله زنان یکی از سیاسی‌ترین مسائل بوده و هست، حضور زنان در مطبوعات ارتباط مستقیم با فضای سیاسی دارد.

استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به جمله معروفی که «هر کجا قدرت باشد زنان حضور ندارند»، بیان کرد: در نظام‌های کمونیستی تا قبل از فروپاشی شوروی سهمیه برای زنان وجود داشت و در همه جهموری‌ها زنان در تمام سطوح ساختار سیاسی حضور داشتند و بعد از فروپاشی شوروی به شدت این جایگاه تغییر پیدا کرد.

کولایی بیان کرد: علت حضور کمرنگ زنان در جایی که قدرت وجود دارد، تاریخی است که پشت توزیع قدرت در جامعه ما وجود دارد و همیشه قدرت در میان مردان توزیع می‌شد و این قاعده با فتوا امام خمینی(ره) شکسته شد، اما این به معنا نیست که جامعه تسلیم آن شود، زیرا پس از مجلس اول مردان از امام خواستند که زنان را به خانه بازگردانند و این ماجرا همچنان ادامه دارد.

وی اضافه کرد: هیچ‌گاه سهم زنان در مجلس کشور بالای پنج دردصد نبوده است و در مطبوعات نیز وضع به این شکل است و علت آن توزیع قدرت میان مردان است. نابسامانی‌های موجود در جامعه باید ما را متوجه مشکلات درونی کند. ساختار قانون پوسته‌ای است که بر روابط اجتماعی پوشانده می‌شود و اگر با تغییرات جامعه همگام نشود، منجر به ایجاد عدم تعادل می‌شود که شاهد آن هستیم.

وی افزود: اگر انقلاب‌های عربی همچون تونس، مصر و لیبی را بررسی کنیم می‌توانیم نقش شبکه‌های اجتماعی و زنان را مشاهده کنیم و به خوبی به سهم زنان ایرانی از این شبکه‌ها پی ببریم و آسیب‌پذیری‌های موجود در این زمینه را شناسایی کنیم.

نماینده مجلس ششم گفت: اگر کسی سخنان امام خمینی(ره) را تحلیل کند به نقش زنان، نگاه ویژه به آنان در انقلاب، پاسداری از آن و جنگ پی خواهد برد. امروزه شبکه‌های اجتماعی در غرب آسیا نقش مهمی در آرام‌سازی و دسترسی‌های گوناگون برعهده دارند و در کشور ما این دسترسی‌ها کاملاً با جریان‌های مدیریت شده، به هم پیوسته شده است. دولت‌های کارآمد باید این واقعیت و تقاضاها را ببیند و به جای پاک کردن به آن جواب دهند.

انتهای پیام