دو فضایی شدن حوزه فرهنگ در آموزش عالی/ کمبود مطالعات پیرامون فضای مجازی
گروه دانشگاه - معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم در نشست خبری تبیین رویکردهای مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران گفت: دو فضایی‌شدن فرهنگ در آموزش عالی، نتیجه کمبود مطالعات و پژوهش‌های انجام‌شده پیرامون فضای مجازی است و به تبع آن برنامه‌های فرهنگی خوبی در این حوزه در دانشگاه‌ها تبیین نمی‌شود.
غلامرضا غفاری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این نشست با بیان اینکه پرداخت به مسائل و آسیب‌های اجتماعی از گذشته مورد توجه بوده و نخستین سمینار مسائل اجتماعی شهری در سال ۱۳۴۲ برگزار شده است، اظهار کرد: گزارش این سمینار نشان می‌دهد همچنان مسائل استخراج شده از آن سمینار، در جامعه امروز هم نمود دارد.
وی ادامه داد: امروز مسائل اجتماعی دانشگاه، به منزله یکی از میدان‌هایی است که کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است، در شورای دانشگاه این موضوع را مطرح کردم که دانشگاه درباره همه‌چیز مطالعه می‌کند، غیر از خود، در حالی که نهاد دانشگاه بخش تأثیرگذار جامعه است. با توجه به گستردگی جامعه دانشگاهی و وجود سه میلیون و ۶۰۰ هزار دانشجو در کشور، اما همچنان میل به ورود به دانشگاه وجود دارد و اثرات کنکور بر مناسبات و تعاملات خانواده‌ها مشاهده می‌شود. با در نظر گرفتن تمام وجوه دانشگاه، این نهاد تبدیل به میدان فراخ و مستعدی برای مطالعه و پژوهش شده است، البته نه پژوهش برای پژوهش، بلکه در پی پژوهش، توسعه و ارتقای نظام سیاستگذاری و مدیریتی واقع‌گرایانه را شاهد باشیم.
غفاری افزود: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، می‌تواند به مسائل و موضوعات اجتماعی ورود داشته باشد و مداخله‌ای اثرگذار و عالمانه از سوی آن شکل گیرد. البته ما در وزارت علوم، پژوهشکده مطالعات اجتماعی هم داریم، این پژوهشکده طبق مأموریت‌های خود در این مسائل ورود کرده است و خوب است تعاملی میان مؤسسه و پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم شکل گیرد.
وی گفت: امروز نظام آموزش عالی به ویژه حوزه فرهنگی و اجتماعی در دانشگاه‌ها دارای درهم تنیدگی گسترده‌ای است و درگیر دو فضایی شدن و انقلاب دیجیتال و فضای مجازی و پیامد‌های آن شده است. مسائل و موضوعاتی در این مقوله وجود دارد که کمتر درباره آن مطالعه انجام شده است. این مقوله یکی از مهمترین مسائل امروز دانشگاه‌هاست، چرا که دانشجویان بخش عمده‌ای از ساعات روز و هفته خود را در این فضا می‌گذرانند.
وی ادامه داد: این مؤسسه در عرصه سیاستگذاری، پیش از انقلاب، تأثیرگذاتر بود و پس از انقلاب هم سعی کرد تا به گذشته خود بازگردد، اما موفق نبود. یکی از عوامل عمده مؤثر در به محاق رفتن مؤسسه، تأسیس دانشکده علوم اجتماعی بود. در سال‌های اخیر سعی شد که مؤسسه به شکل فیزیکی گسترش یابد و اکنون شرایط محیا است تا مؤسسه به فضای سیاستگذاری کشور برگردد. تنها به دانشکده علوم اجتماعی بسنده نخواهیم کرد و تلاش داریم از ظرفیت تمام دانشکده‌های علوم انسانی استفاده کنیم. همچنین تلاش برای بازگشت برند مؤسسه از دیگر رویکردهای ما خواهد بود.
نادری با بیان اینکه تحول در مؤسسه، در دوره جدید با درنظرگرفتن دو محور رویکردی و فعالیتی خواهد بود، گفت: در تحول رویکردها، زیرمحورهایی از جمله، نیازمحوری، عینی و کاربردی کردن پژوهش‌ها وجود دارد. وقت آن است که پژوهش‌های علوم اجتماعی از حاشیه به متن بیاید، برنامه‌ریزی‌های کشور در حوزه‌های راهبردی و استراتژیکی باید متکی به مطالعات اجتماعی باشد. یاری رساندن به قوای سه‌گانه، تعامل و ارتباط با نهادها و سازمان‌ها، انجام تحقیقات مشترک با سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی و اجتماعی، پرداخت به آسیب‌های اجتماعی و اختلالات جمعیتی، کمک به خوشه‌های اجتماعی دانشگاه تهران، ورود به بحث عفاف و حجاب و انجام تحقیق جامعی پیرامون بحث عفاف و حجاب در دانشگاه تهران و نیز داشتن نگاه فراجناحی، از دیگر زیرمحورهای تحول در حوزه رویکردها خواهد بود.
رئیس مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به تحولات مؤسسه در حوزه فعالیت‌ها و اقدامات، افزود: راه‌اندازی واحد پژوهشی راهبردی و باشگاه پژوهشگران، به منظور متصل کردن و ارتباط پژوهشگران علوم انسانی و نیز راه‌اندازی مرکز اسناد و گنجینه پژوهش‌ها از جمله تحولات در حوزه فعالیت مؤسسه است، معتقدیم بخش زیادی از علم را تاریخ علم تشکیل می‌دهد، این مرکز باید هر چه زودتر تأسیس شود. راه‌اندازی سامانه شفافیت پژوهشی، راه‌اندازی و احیای مرکز نشر و طبع هم از دیگر اقدامات خواهد بود. تا کنون ۲۵۰ عنوان کتاب از سوی مؤسسه منتشر شده است. زیرعنوان‌های بعدی این تحولات؛ راه‌اندازی و سامان‌بخشی به مجلات و نشریات علمی - پژوهشی است. همچنین راه‌اندازی گروه‌های پژوهشی متناسب با مسائل و نیازهای روز کشور و نیز برگزاری دوره‌های آموزش پژوهشگران فرهنگی و اجتماعی از دیگر اقدامات خواهد بود.
در ادامه این نشست خبری محمدعلی زارع چاهوکی، مدیرکل امور فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، بیان کرد: درباره تحقق دانشگاه اجتماعی، نخستین اقدام این است که به حوزه فرهنگی و اجتماعی توجه ویژه‌ای شود و پیوست‌های فرهنگی مدنظر قرار گیرد. در معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران تلاش شده که تمام برنامه‌ها مبتنی بر پیوست‌های پژوهشی باشد و متناسب با نیازهای موجود دانشگاه برنامه‌ریزی شود.
وی ادامه داد: بحثی تحت عنوان حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویی در حوزه فرهنگی و اجتماعی مطرح و مقرر شد موضوعات مشخص و فراخوان داده شود. این طرح به منظور کاربردی و هدفمند کردن پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی است. میزان حمایت از پایان‌نامه سه تا ۱۰ برابر حمایت از پایان‌نامه‌ها به طور معمول خواهد بود.
زارع افزود: همچنین در مقوله عفاف و حجاب، کار پژوهشی را آغاز کرده‌ایم و خوشه‌های اجتماعی در این زمینه تشکیل شده و متخصصان علوم مختلف برنامه‌ریزی‌های متعددی در این حیطه خواهند داشت.
10 درصد دانشجویان، مخاطب برنامه‌های فرهنگی دانشگاه هستند
وی گفت: در دانشگاه تهران، 180 انجمن علمی، ۸۰ کانون فرهنگی، اجتماعی و دینی، ۴۰۰ نشریه دانشجویی وجود دارد، اما از میان پنج‌هزار دانشجوی دانشگاه، فقط ۱۰ درصد جامعه دانشجویی ما، مخاطب فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی هستند و ما برای ۹۰ درصد مابقی دانشجویان، برنامه خاصی نداریم. در این زمینه توجه به شبکه‌های اجتماعی که امروز فضایی مناسب برای فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی است، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تأمین و تولید محتوای مطلوب در این عرصه، کاری است که مؤسسه می‌تواند در آن ورود کند. افزایش نقش اساتید در برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی، از جمله تعیین استادمشاور فرهنگی برای انجمن‌های علمی و کانون‌های فرهنگی، طرح افزایش شایستگی‌های حرفه‌ای اعضای هیئت علمی بر مبنای آموزش مهارت‌های تدریس، مباحث اخلاقی و ...نیز مورد تأکید ماست. خوب است مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در این زمینه ورود و دوره‌های برای اساتید برگزار کند.
مدیرکل امور فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران بیان کرد: دبیرخانه دائمی ترویج اخلاق در دانشگاه تهران تأسیس شده است و ترویج اخلاق حرفه‌ای، تدوین نظام‌نامه اخلاق اجتماعی دانشگاه و همچنین برگزاری همایش دانشگاه اخلاق‌مدار از جمله فعالیت‌هایی است که توسط این دبیرخانه پیگیری می‌شود.
مهدی پورفتح، مدیرکل امور پژوهشی دانشگاه تهران، در ادامه این نشست و طی سخنانی گفت: اگر توانمندی دانشگاه را در راستای حل مشکلات به کار گیریم، خواهیم فهمید آموزش و پژوهش به صورت پیوستار هستند و پژوهش باید در اولویت باشد. تاریخچه مؤسسه نشان می‌دهد پژوهش‌ها در همان سال‌های اولیه تأسیس آن، نتایج درخشانی داشته است.
وی ادامه داد: ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که بسیاری از مسائل و مشکلات به راحتی قابل حل نخواهند بود، بلکه به تحقیقات میان رشته‌ای در این مسائل نیاز است. امروز مسائل اجتماعی تحت تأثیر فضای مجازی قرار گرفته است و هر تصمیمی که گرفته می‌شود باید به آثار آن در سال‌ها و دهه‌های بعد توجه شود. لازم است در کنار اقدامات فنی و مهندسی، مطالعات اجتماعی پیرامون مسائل نیز مورد توجه قرار گیرد.
مؤسسات پژوهشی قدرت مانور بیشتری برای انجام پژوهش‌های پایدار دارند
به گفته مدیرکل امور پژوهشی دانشگاه تهران؛ توانمندسازی مناطق محروم، می‌تواند جلوی بسیاری از مشکلات را بگیرد. مؤسسات پژوهشی و مطالعاتی، مکمل دانشکده‌ها هستند و قدرت مانور بیشتری برای انجام پژوهش‌های پایدار دارند و خوب است ارتباط میان مؤسسات و دانشکده‌ها حفظ شود.
وی با اشاره به اینکه جهت‌گیری پایان‌نامه‌ها باید به سمت رفع مسائل و مشکلات باشد، گفت: مؤسسه می‌تواند به ما کمک کند پایان‌نامه‌ها در راستای رفع مشکلات و مسائل فرهنگی و اجتماعی کشور تدوین و نگارش شوند.
در این نشست همچنین رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، بیان کرد: برای ما مهم است پژوهش‌ها پیوست داشته باشند و این مهم باید به صورت عملیاتی و روش‌مند انجام شود. نبود این پیوست مسائل را پیچیده‌تر کرده است. باید به کمک مؤسسات تحقیقاتی به تقویت نهاد دانشگاه کمک کرد. سابقه مدیران گروه‌ها، تجربه آنها و روابط نهادی در این مهم حائز اهمیت است.
اتصال آموزش و پژوهش؛ حلقه مفقوده دانشگاه‌ها
به گفته رئیس دانشکده علوم اجتماعی تهران؛ اگر به فعالیت‌های مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران توجه شود، بحث پژوهش مهمترین مسئله‌ای بوده که در این مؤسسه بر آن تأکید می‌شده، با این حال اتصال آموزش و پژوهش، حلقه مفقوده دانشگاه‌های ماست، دانشجویان در دانشگاه، آموزش‌هایی را می‌بینند و این در حالی است که جامعه مسیر دیگری را طی می‌کند. باید از قاعده به قله و نوک هرم حرکت کنیم، اگر پای دانشجویان به این مؤسسه تحقیقاتی باز شود، اساتید هم به آمدن به اینجا تمایل پیدا می‌کنند. تأسیس باشگاهی تحت عنوان باشگاه پژوهشگران در این زمینه، می‌تواند نقش‌آفرین باشد.
انتهای پیام
