نشست علمی «مبانی قرآن‌شناختی علوم انسانی» برگزار شد
گروه حوزه‌های علمیه: نشست تخصصی مبانی قرآن‌شناختی علوم انسانی امروز پنجم مهر به همت گروه مطالعات قرآن و حدیث پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پژوهشگاه دفتر قم برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی اسدی‌نسب، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان ارایه‌دهنده با اشاره به قضایای توصیفی و احکام قرآن در علوم انسانی بیان کرد: قرآن متنی محکم دارد و برای همه مومنان قابل قبول است، ولی شبهاتی که در این زمینه مطرح می‌شود با آیات قرآن درگیری پیدا می‌کند، لذا قرآن به عنوان مهمترین مرجع دینی باید پاسخگوی این شبهات باشد.
این قرآن‌پژوه با اشاره به مبانی علوم انسانی اسلامی و ضرورت و امکان علوم انسانی اسلامی عنوان کرد: در این تحقیق صورت گرفته امکان، جواز، مطلوبیت و ضرورت اسلامی کردن علوم انسانی بحث شده زیرا اگر امکان و یا ضرورت آن زیر سؤال برود جایی برای تحقیق و بحث باقی نخواهد بود.
وی با اشاره به امکان تاسیس علوم انسانی با بیان اینکه ما براساس شبهات در این بخش، هفت مبنا را بررسی کرده‌ایم اظهار کرد: افرادی که امکان اسلامی کردن علوم انسانی را زیر سؤال می‌برند دو گروه عمده هستند. گروهی که معتقدند میان علم دینی و علوم موجود در روش، زبان، هدف و موضوع و ... تباین وجود دارد و افرادی هستند که می‌گویند تداخل وجود دارد، اما این تداخل به اندازه‌ای نیست که نتوان وارد این مسئله شد.
اسدی نسب با اشاره به روش‌شناسی علوم انسانی از منظر قرآن عنوان کرد: وقتی می‌خواهیم به تولید نظریه برسیم ابتدا باید روش فکر کردن را براساس علم منطق بیاموزیم و به مبانی فلسفی دست یابیم و براساس این مبانی، روش بنیادی خود را در عرصه علوم تولید کنیم یعنی هر روشی که ارایه می‌شود مبتنی بر مبانی فلسفی ارایه دهنده است و براین اساس نظریاتی تولید می‌شود و در نهایت منجر به تولید نطریه دینی خواهد شد.
وی افزود: قرآن در هستی‌شناختی مبانی‌ای دارد که به ما روش و متد خاصی ارایه می‌کند مانند اینکه کل عالم هستی کل منسجم بر محوریت حاکمیت الهی است و مبدا و مقصود خداست و نظام جهان نظام احسن است.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین میرمعزی، استاد و محقق حوزه با اشاره به مطالب ارایه شده از سوی ارایه‌دهنده مقاله مبانی قرآن شناختی علوم انسانی گفت: اولین اشکال این است که این مقاله، روش ندارد و بیان نشده که با چه روشی سراغ قرآن رفته‌اند.
وی افزود: البته مولف حتما روش دارد، اما این روش تبیین نشده به خصوص اینکه شبهات مطرح شده نیز فراتر از مباحث قرآنی و معطوف به علم دینی است لذا باید پاسخی نیز فراتر از قرآن به آن مثلا با براهین عقلی داده شود و از برهان‌های عقلی قرآن بهره ببریم.
میرمعزی بیان کرد: شما امکان، جواز، مطلوبیت و ضرورت علم دینی را در چهار مورد ذکر کردید ولی مشخص نشده که بحث کارآمدی در ذیل کدام مورد است.
وی اظهار کرد: اشکال محتوایی اساسی نیز در این مقاله وجود دارد و آن این است که توضیح داده‌اید علم دو اصطلاح دارد یکی علم و معرفت به صورت تک گزاره‌ای و علم دیگر به معنای مجموعه گزاره‌ها با هدف و روش واحد است.
استاد حوزه بیان کرد: آنچه محور بحث قرار گرفته و از قرآن به شبهات پاسخ داده شده علم مبتنی بر تک گزاره‌هاست و این در تضاد با موضوع اصلی مقاله یعنی مجموعه علم مبتنی بر گزاره‌های هدفمند و روشمند است.
میرمعزی ادامه داد: آنچه مقاله به آن ناظر بود، بحث علوم تجربی است و کمتر به علوم اجتماعی و انسانی توجه شده است لذا به دعواهایی که در فلسفه علوم انسانی و تجربی وجود دارد و اینکه تجربه در علوم انسانی چه جایگاهی دارد وارد نشده‌اید.
وی افزود: مولف بین علم به معنای مطلق آگاهی و علم به معنای رشته خلط صورت گرفته یعنی ادعا، رشته است ولی بحث بر روی تک گزاره‌ها صورت گرفته است.
تحقیق در چارچوب دستگاه‌های معرفتی
همچنین محمود حکمت‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز گفت: در بحث علوم انسانی مطالب زیادی در کشور بیان شده ولی نیازمند تنقیح است.
وی افزود: الان دستگاه‌های معرفتی مشهوری وجود دارد که می‌تواند تحقیقات ما در این چارچوب قرار گیرد ولی مولف از این چارچوب بهره نبرده است.
وی افزود: نظریه‌ای منتسب به «گوبا» به عنوان دستگاه معرفتی هست که می‌گوید برای ورود در این مباحث، سه بحث پایه وجود دارد دستگاه وجودشناسی، معرفت‌شناسی، روش‌شناسی و ارزش‌های حاکم بر نظریه که محققان ما می توانند از این دستگاه برای تحقیق استفاده کنند.
این قرآن‌پژوه با اشاره به مبانی علوم انسانی اسلامی و ضرورت و امکان علوم انسانی اسلامی عنوان کرد: در این تحقیق صورت گرفته امکان، جواز، مطلوبیت و ضرورت اسلامی کردن علوم انسانی بحث شده زیرا اگر امکان و یا ضرورت آن زیر سؤال برود جایی برای تحقیق و بحث باقی نخواهد بود.
وی با اشاره به امکان تاسیس علوم انسانی با بیان اینکه ما براساس شبهات در این بخش، هفت مبنا را بررسی کرده‌ایم اظهار کرد: افرادی که امکان اسلامی کردن علوم انسانی را زیر سؤال می‌برند دو گروه عمده هستند. گروهی که معتقدند میان علم دینی و علوم موجود در روش، زبان، هدف و موضوع و ... تباین وجود دارد و افرادی هستند که می‌گویند تداخل وجود دارد، اما این تداخل به اندازه‌ای نیست که نتوان وارد این مسئله شد.
اسدی نسب با اشاره به روش‌شناسی علوم انسانی از منظر قرآن عنوان کرد: وقتی می‌خواهیم به تولید نظریه برسیم ابتدا باید روش فکر کردن را براساس علم منطق بیاموزیم و به مبانی فلسفی دست یابیم و براساس این مبانی، روش بنیادی خود را در عرصه علوم تولید کنیم یعنی هر روشی که ارایه می‌شود مبتنی بر مبانی فلسفی ارایه دهنده است و براین اساس نظریاتی تولید می‌شود و در نهایت منجر به تولید نطریه دینی خواهد شد.
وی افزود: قرآن در هستی‌شناختی مبانی‌ای دارد که به ما روش و متد خاصی ارایه می‌کند مانند اینکه کل عالم هستی کل منسجم بر محوریت حاکمیت الهی است و مبدا و مقصود خداست و نظام جهان نظام احسن است.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین میرمعزی، استاد و محقق حوزه با اشاره به مطالب ارایه شده از سوی ارایه‌دهنده مقاله مبانی قرآن شناختی علوم انسانی گفت: اولین اشکال این است که این مقاله، روش ندارد و بیان نشده که با چه روشی سراغ قرآن رفته‌اند.
وی افزود: البته مولف حتما روش دارد، اما این روش تبیین نشده به خصوص اینکه شبهات مطرح شده نیز فراتر از مباحث قرآنی و معطوف به علم دینی است لذا باید پاسخی نیز فراتر از قرآن به آن مثلا با براهین عقلی داده شود و از برهان‌های عقلی قرآن بهره ببریم.
میرمعزی بیان کرد: شما امکان، جواز، مطلوبیت و ضرورت علم دینی را در چهار مورد ذکر کردید ولی مشخص نشده که بحث کارآمدی در ذیل کدام مورد است.
وی اظهار کرد: اشکال محتوایی اساسی نیز در این مقاله وجود دارد و آن این است که توضیح داده‌اید علم دو اصطلاح دارد یکی علم و معرفت به صورت تک گزاره‌ای و علم دیگر به معنای مجموعه گزاره‌ها با هدف و روش واحد است.
استاد حوزه بیان کرد: آنچه محور بحث قرار گرفته و از قرآن به شبهات پاسخ داده شده علم مبتنی بر تک گزاره‌هاست و این در تضاد با موضوع اصلی مقاله یعنی مجموعه علم مبتنی بر گزاره‌های هدفمند و روشمند است.
میرمعزی ادامه داد: آنچه مقاله به آن ناظر بود، بحث علوم تجربی است و کمتر به علوم اجتماعی و انسانی توجه شده است لذا به دعواهایی که در فلسفه علوم انسانی و تجربی وجود دارد و اینکه تجربه در علوم انسانی چه جایگاهی دارد وارد نشده‌اید.
وی افزود: مولف بین علم به معنای مطلق آگاهی و علم به معنای رشته خلط صورت گرفته یعنی ادعا، رشته است ولی بحث بر روی تک گزاره‌ها صورت گرفته است.
تحقیق در چارچوب دستگاه‌های معرفتی
همچنین محمود حکمت‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز گفت: در بحث علوم انسانی مطالب زیادی در کشور بیان شده ولی نیازمند تنقیح است.
وی افزود: الان دستگاه‌های معرفتی مشهوری وجود دارد که می‌تواند تحقیقات ما در این چارچوب قرار گیرد ولی مولف از این چارچوب بهره نبرده است.
وی افزود: نظریه‌ای منتسب به «گوبا» به عنوان دستگاه معرفتی هست که می‌گوید برای ورود در این مباحث، سه بحث پایه وجود دارد دستگاه وجودشناسی، معرفت‌شناسی، روش‌شناسی و ارزش‌های حاکم بر نظریه که محققان ما می توانند از این دستگاه برای تحقیق استفاده کنند.
