رفع کمبود فقه‌الحدیث در آثار مکتوب؛ انگیزه انتشار «راز اجابت»
گروه دانشگاه: عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره چرایی انتخاب دعای ماه رمضان برای نگارش تازه‌ترین کتاب خود با عنوان «راز اجابت»، گفت: در کنار تفسیر قرآن هرچقدر در حوزه احادیث کار کنیم جا دارد، تفسیر قرآن نیز کم داریم اما کمتر از آن شرح‌الحدیث و فقه‌الحدیث است.
به گزارش
خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، شیخ عباس قمی در كتاب مفاتیح‌الجنان به نقل از پیغمبر
اکرم(ص) در اعمال ماه رمضان دعایی با مطلع «اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ
السُّرُورَ» را روایت می‌كند که اینک بعد از هر نماز زمزمه عارفانه روزه‌داران است.
حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا بصیری، عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشکده الهیات
و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی مضمون این دعا را موضوع نگارش کتاب جدید
خود قرار داده است، مشروح گفت‌وگوی ما با ایشان در رابطه با کتاب «راز اجابت» که
به تازگی به قلم ایشان منتشر شده را در ادامه بخوانید:
حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا بصیری، عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به خلأیی که منجر به نگارش کتاب «راز اجابت» شد، اظهار کرد: نگارش این اثر بر مبنای حدیثی از پیغمبر اکرم(ص) با مطلع «اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ» است و این کار از لحاظ علمی در حوزه فقه‌الحدیث می‌گنجد.
وی افزود: در کنار تفسیر قرآن هر چقدر در حوزه احادیث نیز کار کنیم جا دارد، چون درباره شرح و توضیح حدیث به اندازه تفسیر قرآن کار نشده است، نمی‌گویم تفسیر قرآن زیاد داریم، نه! تفسیر قرآن نیز کم داریم اما کمتر از آن شرح الحدیث و فقه‌الحدیث داریم؛ بنابراین از لحاظ رسته علمی و کار دعایی که شرح دادیم جزء فقه‌الحدیث قرار می‌گیرد.
چرایی انتخاب این دعا
بصیری در رابطه با چرایی انتخاب این دعا، بیان کرد: این دعا، دعایی است که تقریباً عموم مؤمنان و روزه‌داران با آن آشنا هستند، خیلی‌‌ها آن را حفظ هستند و در حدود یک ماه در بهترین حالاتشان که بعد از نمازهاست آن را قرائت می‌کنند. این دعای پرمضمون دارای دو ویژگی است؛ ویژگی اول همه‌‌جانبه بودن آن است؛ هم به نیازهای مادی انسان‌ها و هم به نیازهای معنوی‌شان عنایت و توجه شده است. ویژگی دوم نیز آن است که همه افراد را در نظر گرفته و فراگیر است، در این دعا به عموم مردم توجه و نیازهایشان از خداوند متعال درخواست شده است. این دعا مورد استقبال مردم است و چنین ویژگی‌هایی نیز دارد از اینرو چه بهتر که مردم با مضامین آن، بهتر، بیشتر و دقیق‌تر آشنا شوند، وقتی انسان به چیزی که بیان می‌کند و به زبان جاری می‌شود اشراف داشته باشد ان‌شاءالله به اجابت هم نزدیک‌تر خواهد شد و حال بهتری به او دست خواهد داد، قطعاً به تعهدات خود به‌عنوان یک مؤمن و روزه‌دار آگاهی بیشتری پیدا می‌کند و تکلیف و وظیفه خود را بهتر می‌داند.
وی ادامه داد: این دعا، دعای مرسومی است، خیلی خوانده می‌شود و بسیاری از افراد آن را حفظ هستند. یک گام برای معرفت و شناخت بیشتر آن است که این دعا مقداری شرح و تفسیر داده شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه در پاسخ به این سؤال که آیا درباره این دعا، پیشینه و سابقه‌ای در آثار دیگران وجود دارد؟ بیان کرد: به‌طور خاص در رابطه با این دعا آن مقداری که تحقیق کردم سابقه‌ای در آثار دیگران نیست، یا حداقل در این حجم نیست؛ البته در فضاهای اینترنتی، در بعضی سایت‌ها و وبلاگ‌ها به‌صورت بسیار اندک و کوتاه در حد چند خطی مطالبی توضیح داده شده لیکن به‌عنوان یک کار جامع و مکتوب جایی ندیدم؛ خصوصاً با رویکردی که ما داشتیم و در هر فرازی که وارد شدیم آن را توسعه مصداقی دادیم، به طور مثال بعضی از افراد وقتی واژه مریض که در این دعاست را می‌خوانند مدنظرشان می‌آید مریض همان فردی است که از نظر سلامت جسمی مشکل دارد، یا غریب فردی است که از شهر خود آمده و در شهر دیگری تنها مانده، در حالی که وقتی به قرآن و احادیث مراجعه می‌کنیم می‌بینیم که درباره مریض حرف‌های بیشتری گفته شده و مریض را افراد مختلفی دانسته‌اند، غریب را نیز چیزها و موجودات مختلفی دانسته‌اند، سعی کرده‌ام در این شرح از منابع قرآنی و روایی استفاده کنم و توسعه مصداقی بدهم. در شرح فرازهای این دعا، برای واژه غریب، اسیر، مریض، فقیر و ... بر اساس آیات و روایات توضیح بیشتری بیان کرده‌ام، البته سعی کردم این کار خیلی مختصر و در حوصله خواننده عام و خاص ما باشد و تفصیل پیدا نکند. خصوصاً با چنین رویکردی مطمئن هستم که علی‌الظاهر پیش از این کار نشده است.
بصیری در مورد وجود این دعا در منابع اهل سنت نیز گفت: خاطرم نیست که در منابع اهل سنت هست یا نه، لیکن بعید نیست، حداقل با همین مضامین و یا مضامین نزدیک به این دعا، در منابع اهل سنت نیز وجود دارد.
وی درباره چگونگی تنظیم مدخل‌های کتاب، بیان کرد: طبق فرازهای خود دعا، کتاب را به 15 بخش تقسیم کرده‌ایم، فصل‌بندی‌مان بر اساس فرازهای خود دعاست یعنی «اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ» یک فصل و بخش ما شده که آن را در چند صفحه توضیح داده‌ایم، بعد «اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ» یک فصل شده است. بخش‌بندی کتاب را بر اساس فرازها و بخش‌های دعا انجام داده‌ایم، البته قبل از آن‌ها، یک بخش مقدماتی تحت عنوان ویژگی‌های این دعا داشتیم و حدود چهار پنج ویژگی و نکته‌ای که مربوط به آن می‌شود را در مقدمه آورده‌ایم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه در مورد محتوای کتاب، اظهار کرد: محتوای کتاب «راز اجابت» به نحوی است که هم مخاطب عام و هم مخاطب خاص را در نظر گرفته‌ایم، طوری ننوشته‌ام که فقط و فقط مباحث دقیق فقه‌الحدیثی تخصصی به‌وجود بیاید و این کتاب مخاطب خاص پیدا کند، طوری هم ننوشته‌ام که فقط مخاطب عام پیدا کند و برای اندیشمندان و علمای ما قابل توجه نباشد. سعی کرده‌ام در نوع نگارش، دسته‌بندی و استدلال‌‌هایی که آورده‌ام به ترتیبی عمل شود که هر دو دسته مخاطبان را به اندازه توان خودم ان‌شاءالله جذب کرده باشم.
توجه به مسائل روز در شرح دعا
بصیری گفت: در محتوای این کتاب از آیات و روایات استفاده شده و خصوصاً به مسائل روز توجه شده است، به این معنا که در شرح این دعا با توجه به مضامین بلندی که دارد معضلات روز، یعنی عناوین فقیر، اسیر، عریان و امثالهم مورد توجه قرار گرفته است، اینها همان کلیدواژه‌های این دعاست که سعی شده با آیات و روایات و با توجه به معضلات اجتماعی، مسائل روز و گرفتاری‌هایی که جوامع اسلامی و مسلمانان کم و بیش گرفتار آن هستند سنجیده شود و با آن محورها تفسیر و توضیح داده شده است.
وی بیان کرد: دعا می‌کنیم این اثر منشأ استفاده برای همه مؤمنان روزه‌دار قرار بگیرد و اگر مردم و اندیشمندانمان نقطه نظراتی در رابطه با محتوای این کتاب داشته باشند، برای تکمیل و اصلاح آن با تمام وجود گوش شنوا داریم و بهره خواهیم برد.
بنا بر این گزارش، به قلم استاد بصیری، در رابطه با دعاهای ماه رمضان در سال 90 کتابی تحت عنوان «روزهای دعا» نیز منتشر شده و در آن کتاب دعاهای روزهای ماه مبارک رمضان به سبک عرفانی و ادبی و با ترجمه‌ای سلیس و گویا به نگارش درآمده است.
