نمایش چهره عرفانی سکولار، مهم‌ترین آفت در ارائه چهره شهدا در سینمای ایران
گروه هنر: یک منتقد عنوان کرد: نمایش چهره عرفانی سکولار مهم‌ترین آفت در ارائه چهره شهدا در سینمای ایر ان به شمار می‌رود.
نعمت‌الله سعیدی، نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، با بیان اینکه زمانی که سینما قدرت می‌گیرد و سعی دارد تا به حقیقت وجودی شهدا نزدیک شود، متأسفانه به سمت نشان دادن یک چهره عرفانی سکولار حرکت می‌کند، گفت: نمایش چهره عرفانی سکولار، مهم‌ترین آفت در ارائه چهره شهدا در سینمای ایران به شمار می‌رود؛ یعنی شهید با انسانی آرام و خوب مساوی می‌شود که جهت و هدف ندارد اما باید توجه داشت با این ویژگی‌ها شهید می‌تواند قهرمان بودایی، مسیحی و کمونیست و … باشد و درعین حال، انسان خوبی نیز باشد.
وی با بیان اینکه از شهدای ما سیاست‌زدایی می‌شود، ابراز کرد: گرچه شهدای ما عارف مسلک، متشرع و وطن‌پرست بودند ولی وجه عمده‌ای که به آن‌ها لقب شهید داده است، جنبه سیاسی آن‌ها بود زیرا اینکه سیاست ما مثل دیانت ماست، تکلیف شرعی برای آن‌ها به وجود آورد تا اقدام به جهاد کنند، برای همین با عنوان شهید از آن‌ها یاد می‌کنیم.
جنبه سیاسی شهدا، به ندرت در سینمای ایران دیده می‌شود
سعیدی با اظهار تأسف از اینکه جنبه سیاسی شهدا، به ندرت در سینمای ایران دیده می‌شود، اظهار کرد: معمولا انگیزه‌ها، آرمان‌های سیاسی، علت حضور در جبهه و شهادت شهدا در فیلم‌ها و سریال‌ها حذف می‌شود.
وی با اشاره به اینکه حذف جنبه سیاسی شهدا، به شیوه‌های مختلفی صورت گرفته است، گفت: جنبه‌های سیاسی شهدا پشت چهره عارف مسلک آن‌ها پوشیده می‌شود و در آثار سینمایی ضعیف‌تر، چهره واقعی شهید را پشت مسائل اجتماعی نیز پنهان می‌کنند.
این نویسنده و شاعر انقلابی با بیان اینکه در سال‌های اخیر، از شهدا جنگ‌زدایی شده است، ابراز کرد: در این آثار هر چیزی به جز جنگ از شهید می‌بینیم، پشت جبهه، خداحافظی با خانواده، خداحافظی با نامزد و … را از او می‌بینیم ولی اصل ماجرای جنگ را از او مشاهده نمی کنیم زیرا صحنه‌هایی مانند سنگر، میدان مین و ... کم کم از فیلم‌ها حذف شده و شهید در پشت جبهه خلاصه شده است.
ماجراهای خاص در جنگ به تصویر کشیده شود
وی با اشاره به اینکه ماجراهای عجیبی در جنگ تحمیلی وجود داشته است، افزود: شهیدی در جنگ تحمیلی داشتیم که به قدری در دویدن مهارت داشت که می‌توانست روی مین‌ها بدود، آن‌ها را منفجر کند و خودش نیز آسیبی نبیند لذا از این فرد می‌توان به عنوان شهید ورزشی استفاده کرد.
سعیدی با بیان اینکه نقد اصلی درباره کارهایی است که برای شهدا انجام نشده است، اظهار کرد: در سینمای ایران، شهدا به خوبی تعریف نمی‌شوند بنابراین قبل از نقد آثاری که از شهید عرضه می‌شود، باید به نقد چهره‌ای که از او عرضه نمی‌شود، بپردازیم.
وی با اشاره به اینکه شهدای دفاع مقدس مانند قهرمان جنگی سینمای هالیوودی که در ذهن می‌شناسیم، نیست، عنوان کرد: بخش عمده‌ای از معنای شهید در دفاع مقدس ما، مسائل دیگری غیر از قهرمان جنگی یا قهرمان ملی و … است و متأسفانه شهید را وارد ژانر سینمای اجتماعی و مشکلات خاص کرده‌ایم.
متأسفانه انگیزه‌های مقدس، دینی و سیاسی شهدا نمک قضیه شده است
این روزنامه نگار افزود: این آثار قصد دارند تا قامت ملکوتی شهدا را در تعاریف و قالب‌هایی بیان کنند که در سینمای اجتماعی مرسوم است، اینکه شهدا نیز عاشق می‌شدند، مثلث عشقی داشتند و نوار گوش می‌دادند، اگر این موضوعات نمک قضیه بوده، مشکلی نداشت در حالی که برعکس است، انگیزه‌های مقدس، دینی و سیاسی نمک قضیه شده است.
وی به یکی دیگر از آفت‌های سینمای دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: حذف المان‌های دینی و انقلابی از شهدا در سینمای ایران بسیار پررنگ است، به طور مثال شهید و مسجد را نمی‌بینیم یا عکس امام در خانه شهدا به ندرت مشاهده می‌شود و یا رابطه شهید و هیئت‌های مذهبی را کمرنگ نشان داده‌ایم.
سعیدی با اشاره به اینکه به جای مفهوم تعلیق در سینما، می‌توانیم مفهوم انتظار داشته باشیم، ابراز کرد: در مبانی فکری خود نمی‌توانیم شخصیت خاکستری داشته باشیم، شخصیت خاکستری به فرهنگ، جهان‌بینی و سینمایی تعلق دارد که مخالف روز داوری است، این نظریه می‌گوید شما حق ندارید انسانی را در دنیا و آخرت سیاه و سفید ببینید، یا آخرتی وجود ندارد یا اگر هم باشد، وضع من خوب است.
رسالت و تعهد سینمای غرب؛ پر کردن اوقات فراغت
وی با اشاره به اینکه رسالت و تعهد سینمای غرب، پر کردن اوقات فراغت است، اظهار کرد: با نگاه سرگرم کردن انسان‌ها نمی‌توان شهدا را بر پرده سینما نشان داد، بسیاری از فیلم‌های غربی، دینی است و در بسیاری از سریال‌های طراز اول، مفاهیم دنیی موج می‌زند ولی با نگاهی دقیق در می‌یابیم که خدا، فرشته، شیطان، بهشت و جهنم، بهانه‌ای برای سرگرم کردن مخاطب شده‌اند.
این پژوهشگر با بیان اینکه این نگاه می‌خواهد شخصیتی سرگرم کننده از شهید در سینمای ایران ارائه کند، گفت: غایت فیلم‌ساز باید این باشد که به گونه‌ای شخصیت شهید را نمایش دهد که کمترین حد آن جذب کردن مخاطب باشد.
وی با اشاره به اینکه سینما، نوع حرفه‌ای تر و تخصصی‌تر از روایت قصه و رمان است، عنوان کرد: شاید بسیاری از سینماگران علاقه و عقیده داشته باشند که شهدا را به خوبی به تصویر بکشند ولی سوء تفاهم و انفعالی که در سینمای غربی وجود دارد، اجازه چنین کاری را به آن‌ها نمی‌دهد.
قهرمان، قصه و حکایت بسیاری در دفاع مقدس ما وجود دارد
سعیدی با بیان اینکه قهرمان، قصه و حکایت بسیاری در دفاع مقدس ما وجود دارد، ابراز کرد: به فرموده رهبر معظم انقلاب، دفاع مقدس، گنجینه‌ای است که می‌توانیم بخش‌هایی از این گنجینه دفاع را استخراج کنیم، مانند عملیات فاو که تمام کارشناسان نظامی جهان، حیرت‌زده شدند یا پل‌های متحرکی که ایرانیان در دفاع مقدس طراحی کردند.
وی با اشاره به اینکه این ساختار در سینماگران ما وجود ندارد تا به سمت اینگونه داستان‌ها حرکت کنند، گفت: بخشی از آن را انفعال در برابر ادبیات انتقادی غرب می‌دانم زیرا بسیاری از سینماگران ما، سینما را به خوبی می‌شناسند اما جامعه و فرهنگ خود را به خوبی نمی‌شناسند، بنابراین آن ساختار را ندارند تا به سمت دفاع مقدس و شهدا حرکت کنند.
