نهالی که از همان ابتدا انتظار میوه از آن داشتیم
گروه فضای مجازی: شورای عالی فضای مجازی از ۱۷ اسفند سال ۹۰ فعالیت خود را آغاز کرد؛ مجموعه‌ای که از همان روز نخست، با توجه به نیازهای کشور و سرعت رشد فناوری‌های نوین همه از آن نونهال انتظار میوه و سایه فراخ داریم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، 17 اسفندماه سال 1390 بود که ابلاغ حکمی از سوی مقام معظم رهبری، همگان را غافل‌گیر کرد. «تأسیس شورای عالی فضای مجازی»، شاید در نگاه اول بسیاری از افراد آن را غیرضروری دانستند اما با گذشت چند سال از تأسیس آن تا اندازه‌ای شورا توانست خود را به اثبات برساند. اما این موضوع که تا چه اندازه شورا در عملکردش موفق بوده یا خیر جای بحث و بررسی دارد.
متن حکم مقام معظم رهبری
در متن حکم ابلاغی مقام معظم رهبری آمده است: گسترش فزاینده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به ویژه شبکه جهانی اینترنت و آثار چشمگیر آن در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی و لزوم سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌های ناشی از آن در جهت پیشرفت همه جانبه کشور و ارائه خدمات گسترده و مفید به اقشار گوناگون مردم و همچنین ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی مستمر به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن اقتضا می‌کند که نقطه کانونی متمرکزی برای سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور بوجود آید. به این مناسبت شورای عالی فضای مجازی کشور با اختیارات کافی به ریاست رئیس جمهور تشکیل می‌گردد و لازم است به کلیه مصوبات آن ترتیب اثر قانونی داده شود.
آیا کلیه مصوبات ترتیب اثر قانونی داده شده است؟
شورای عالی فضای مجازی بر اساس مصوبات، وظیفه دارد مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد کند تا اشراف کامل و به روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد.
مقام معظم رهبری در پایان حکم انتظار دارند ضمن تسریع در تشکیل مرکز ملی فضای مجازی، رئیس و اعضای محترم شورا تلاش بایسته را در جهت دستیابی این مرکز به اهداف تعیین شده به کار برند. کلیه دستگاه‌های کشور موظف به همکاری همه جانبه با این مرکز است.
بخشی از اهداف و سیاست‌های مرکز ملی فضای مجازی:
1ـ مواجهه فعال و مبتکرانه با فضای مجازی در سطح ملی و جهانی و توسعه آن به میزان آمادگی قطعی نظام (از نظر فنی و محتوایی) برای استفاده از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدات آن
۲ـ به حداقل رساندن اتکای کشور به کشورهای دیگر در استفاده از فضای مجازی و توابع آن در عرصه‌های فنی
۳ـ جذاب‌سازی و غنی‌سازی محتوا و خدمات بومی جهت پاسخگویی حداکثری به نیازهای داخلی
۴ـ آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی در جهت بالابردن سواد اینترنتی، هشیارسازی مردم در مورد مخاطرات فضای مجازی و انگیزه‌دادن به مردم برای مقابله با مخاطرات آن در زندگی فردی و اجتماعی
۵ ـ مقدم داشتن محتوا نسبت به زیرساخت‌ها، قالب‌ها و خدمات اینترنتی و سرمایه‌گذاری بالا و مستمر در زمینه تولید وسیع و زاینده محتوای جذاب براساس اسلام ناب محمدی و گفتمان انقلاب اسلامی
6ـ حضور خلاقانه جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی در دو عرصه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خصوصاً در جهت ابداع خدمات نو، قوی و جذاب
7 ـ ساماندهی تبادل اطلاعات با شبکه جهانی
8ـ فراهم‌آوردن شرایط لازم برای دستیابی فضای مجازی کشور به بالاترین سطح از امنیت و سلامت برای آحاد مردم، نظام و کلیه نقش‌آفرینان در فضای مجازی
بخشی از وظایف و اختیارات مرکز ملی فضای مجازی:
1 ـ تقسیم کار ملی، هماهنگی و هم‌افزایی در فضای مجازی کشور در همه ابعاد، طبق مصوبات شورایعالی
2 ـ پایش و رصد نظام‌مند و مستمر فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی برای کشور
3ـ برنامه‌ریزی برای حضور قوی و مستمر در مجامع جهانی مرتبط با فضای مجازی به منظور صیانت از حقوق و منافع ملی، به دست‌گیری ابتکار عمل و گسترش تعاملات میان دولتهای همسو در جهت سالم و امن‌سازی فضای مجازی و امکان بهره‌گیری همه کشورها از این فضا براساس حاکمیت ملی و عدالت در چارچوب مصوبات شورایعالی
4 ـ مدیریت تشخیص حملات سایبری به کشور و همچنین دفاع از زیرساختهای حیاتی در برابر حملات سایبری
5ـ انجام مستمر مطالعات راهبردی و آینده پژوهی در جهت مواجهه عالمانه و پیشتاز با تحولات فضای مجازی ایران و جهان
6ـ تدوین نقشه جامع توسعه فاوا، برنامه‌های پنج‌ساله توسعه فضای مجازی و تعیین اولویت‌های علمی و فناوری فضای مجازی
7ـ تسهیم و توزیع بودجه طرح‌های کلان یا فرادستگاهی مصوب شورایعالی از طریق ابلاغ اعتبار یا سایر روش‌های مصوب شورایعالی یا قوانین کشور
تبدیل مدل‌های توسعه‌ای تولید محتوای بومی به مقررات
سعید مهدیون، معاون تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به رویکرد بومی در تولید محتوای فضای مجازی اظهار کرد: محتوا باید با زندگی مردم ارتباط داشته باشد چرا که بخشی از محتوا مربوط به موضوعاتی است که مردم با آنها روبرو هستند؛ بنابراین این مطالب باید در راستای ارتقای زندگی کاربران باشد.
وی با تصریح بر این موضوع که محتوای فضای مجازی باید قابلیت رشد جامعه را داشته باشد، بیان کرد: می‌توان بسیاری از مطالب دنیای واقعی را در فضای مجازی انتقال داد یعنی سخنرانی‌ها، همایش‌ها و دیگر موارد را از فضای حقیقی تبدیل به فضای مجازی کرد.
مهدیون اظهار کرد: باید در راستای ارتقای محتوای فرهنگی و متعالی تلاش کنیم و بتوانیم چنین محتوایی را با روش‌های دوطرفه و تعاملی در شبکه‌ها و فضای مجازی ارائه کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه شورای عالی فضای مجازی چه اقداماتی در تولید محتوای بومی فضای مجازی در پیش رو دارد، گفت: در این زمینه تقسیم کارهایی صورت گرفته و بر این اساس معاونت ارتقای محتوا تشکیل شده است که این معاونت اقداماتی را در دستور کار خود قرار دارد.
معاون تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی تصریح کرد: برخی از اقدامات در حوزه تولید محتوا را می‌تواند در قالب قانون و مقررات گنجاند و با تقسیم کار میان دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها تکلیف بسیاری از امور را از این طریق روشن کرد اما همه موارد امکان‌پذیر نیست. برخی از اقدامات در قالب قانون و مقررات گنجانده نمی‌شود.
وی بیان کرد: مدل‌های توسعه‌ای برای تولید محتوا اندیشیده شده تا تبدیل به مقررات شود که امیدواریم هرچه سریع‌ترمحقق شود.
برنامه‌های مشخص شورای عالی فضای مجازی برای جایگزین کردن وایبر
محمدحسن انتظاری، دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اقدامات شورای عالی فضای مجازی در زمینه فیلترینگ برنامه‌های وایبر و لاین اظهار کرد: تأکیدمان بر برنامه ملی و داخلی است، البته نرم‌افزارهای پیام‌رسان می‌تواند بسیاری از فعالیت‌ها و نیازهای‌مان را برطرف کند؛ اما در عین حال ما باید تأکیدمان روی نرم‌افزارهای داخلی باشد و مرکز ملی فضای مجازی حمایت‌های ویژه‌ای را از این برنامه‌ها خواهد داشت.
وی افزود: تأکیدمان این است که کار بر روی نرمافزارها و مدیریت داخلی باشد و در عین حال هم نیازهای مردم برطرف شود.
بومی‌سازی به کجا رسید؟
این پرسش بسیاری از اصحاب رسانه از دبیر شورای عالی فضای مجازی در هر مراسم و برنامه مناسبتی است و هر بار پاسخی ارائه می‌شود مبنی بر اینکه بیسفون برنامه بومی است اما آیا بیسفون می‌تواند قابل مقایسه با وایبر باشد. شاید بسیاری از برنامه‌های بومی تولید و یا در راه باشند اما تا چه اندازه موفق بوده‌اند؟ تا چه حد برنامه‌های تولید شده با اقبال عمومی همراه بوده‌اند؟ تا چه میزان از مهندسان ایرانی متبحر برای برنامه‌‌نویسی این نرمافزارها استفاده شده است؟ و ...
تقسیم کار ملی موفقیت‌آمیز نبود؟
تقسیم کار ملی یکی از اهداف مصوبات شورای عالی فضای مجازی است اما متأسفانه چندان موفقیت‌آمیز نبود چراکه روزانه شاهد موازی‌کاری‌های بسیاری در عرصه فناوری و فضای مجازی هستیم که می‌توان به آموزش آنلاین قرآن اشاره کرد که همه نهادها متولی این امر هستند و نمی‌توان گفت که کدام یک متکلف انجام این امر مهم که خواسته مقام معظم رهبری است، هستند.
شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی می‌شود؟
شبکه ملی متشکل از زیرساختهای ارتباطی، مراکز داده توسعه یافته داخلی دولتی و غیردولتی و همچنین زیرساختهای نرم‌افزاری است که در سراسر کشور گسترده شده است.
این شبکه ظرفیت لازم برای «نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی در کشور به منظور توسعه خدمات الکترونیکی» و «دسترسی به اینترنت» از طریق بستر ارتباطی باند پهن سراسری برای کاربران خانگی، کسب‌وکارها و دستگاه‌های اجرایی را فراهم می‌کند.
این شبکه تجمیع کننده شبکه‌های اختصاصی، محلی و ملی در کشور است که از دو بخش اختصاصی و عمومی تشکیل می‌شود. بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر و بخش عمومی برای ارایه خدمات به کاربران عمومی است و این دو بخش در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر اتصال دارند.
همچنین هر روز خبرهای بسیاری از سوی رسانه‌ها مبنی بر راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات به گوش می‌رسد اما با وجود آنکه کمتر از یک ماه به پایان سال باقی مانده است هنوز خبر رسمی از راه‌اندازی آن نشده است.
ابهام در موبایل نسل سوم
ارائه خدمات نسل سوم موبایل – 3G – که تاکنون در انحصار اپراتور رایتل بود طبق وعده وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار بود از اول شهریورماه برای سایر اپراتورهای موبایل نیز مجاز شود. براین اساس اپراتورهای اول و دوم که تاکنون خدمات نسل 2.5 و 2.75 موبایل را ارائه می دادند هم اکنون در تلاش برای ارتقای شبکه های خود، خرید تجهیزات و پیاده سازی آن در جهت ارائه سیم کارتهای نسل سوم هستند. متأسفانه این وعده‌ها تحقق نیافت و بر اساس شنیده‌ها ارائه موبایل نسل سوم متوقف مانده است درحالی که به پایان سال نزدیک می‌شویم و قرار بود که این امر تا پایان سال عملیاتی شود.
نمره شورای عالی فضای مجازی چند است؟
سه سال از عملکرد شورای عالی فضای مجازی می‌گذرد و شورا تا کنون با حضور دو رئیس فعالیت کرده است؛ تا کنون اتفاقات بسیاری در حوزه فضای مجازی رخ داده و سیاست‌های کلانی اخذ شده است که برخی از آن موفقیت‌آمیز و برخی دیگر نتوانسته به اهدافش نزدیک شود. سه سال عمر کوتاهی است ولی وقتی که اینشتین از زندگی حرف می‌زد و آن را به رکاب زدن یک دوچرخه تشبیه می‌‌کرد و می‌گفت: هر زمان از رکاب زدن دست برداریم، تعادل خود را از دست می‌دهیم و زمین خواهیم افتاد، حرف جدیدی نزد. اما نام جدیدی بر روی قانون قدیمی زندگی گذاشت: «تلاش و کوشش و مداومت» تا زمانی که این سه در امری جاری شوند حتما نتیجه حاصله مثبت خواهد بود به شرطی که یادمان باشد بودجه و زمانمان محدود است!
باید منتظر ماند تا نتیجه عملکرد شورا را در سال‌های آینده مشاهده کرد، یادمان باشد فرصت‌ها در حال گذرند ....
