مسجد، امام جماعت و شیوههای انتقال مفاهیم به کودکان
گروه جامعه: یکی از بهترین راهکارهای ارتباط با نسل جدید و جذب آنها به مسجد، بیان معارف بلند دینی و اعتقادی به کودکان و نوجوانان در قالب داستان است.
به واسطه ایجاد احساسی خوشایند از طرف امام جماعت، می‌توان مخاطبین را به سمت اهداف و انگیزه های خیرخواهانه سوق داد. اینکه فردی نسبت به انجام کاری، رفتن به مکان خاصی، ارتباط برقرار کردن با فردی و یا هر گونه اقدام دیگری از خود انگیزه لازم را به خرج میدهد، به واسطه احساس خوبی است که به آن مورد پیدا کرده است. البته احساسات به تنهایی کافی نبوده و نیاز به قوه تفکر و تعقل نیز وجود دارد و این موضوع در داستان و قصه وجود دارد، که ضمن تاثیر گذاری بر مخاطب، او را به تعقل و اندیشیدن نیز وادار می‌کند.
کودکان و نوجوانان سر شار از احساسات پاک و لطیف هستند و خیلی زود به واکنش های عاطفی عکس العمل نشان میدهند. معارف دین اسلام نیز نسبت به مسئله احساسات اهمیت بسیاری داده است و یکی از بهترین ابزار انتقال احساس و تأثیرگذاری، داستان است. بیان برخی از معارف بلند انسانی و سرنوشت ساز به صورت داستان در قرآن کریم دلیلی بر اهمیت این نکته است. قرآن کریم از این شیوه برای تفهیم معانی استفاده نموده است تا اینکه برای غالب مردم قابل فهم باشد. در زیل به برخی شاخصه های یک داستان خوب پرداخته می شود.
این شیوه ای است که رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و اله وسلم) از آن استفاده کرده و در مسجد برای مردم داستان های گذشتگان را نقل می فرمودند. امام جماعت نیز می تواند در مسجد از این ابزار برای جذب کودکان و نوجوانان بهره بگیرد. اما برای اینکه از این ابزار (داستان) که شیوه تبلیغی انبیاء نیز بوده است، کامل و جامع بهره مند شویم، بهتر است با شیوه های داستان گویی آشنا شویم.
ویژگیهای داستان:
جذاب و مورد علاقه بودن
عدم ایجاد خستگی در مخاطب و تمایل به شنیدن ادامه داستان
تنوع در انواع داستان و قصه
هیجان داشتن (قابلیت افزون کردن قوانین جذب، نشاط، امید، شادی، غم، آرامش و ...)
قابل انعطاف با سلیقه و سن مخاطبین
سادگی و بیان شیوای داستان و عدم نیاز به استدلال
ماندگاری بالا و فراموش نشدن آن در ذهن کودکان
ظرفیت انتقال مفاهیم مختلف (یک داستان این ظرفیت را دارد که چندین نکته اعتقادی ، اخلاقی، رفتاری و ... را به شنونده منتقل کند)
عدم نیاز به امکانات و فضای خاص
درگیر نمودن تخیل و ذهن شنونده
فردی که قصد بیان داستان و قصه را دارد باید توجه داشته باشد که برای تأثیر گذاری داستان و داشتن اثر مطلوب، لازم است در انتخاب و نقل داستان به نکات خاصی توجه کند.
خصوصیات یک داستان تأثیر گذار:
1. داستان باید دارای فراز ونشیب و پیچ و خم قابل توجه باشد.
1. داستان باید سوژهی احساسی داشته باشد.
2. شخصیتهای داستان برای مخاطبین و شنوندگان آن، حائز اهمیت باشند.
1. داستان باورپذیر باشد.
2. موضوع داستان با زندگی مخاطب ارتباط و تناسب داشته باشد.
مهمترین بخش یک داستان و جذابیت آن در نوع بیان آن است. برخی از افراد در نقل داستان و وقایع، هنر خاصی دارند؛ به گونه ای که مخاطبین علاقه دارند داستان را از زبان آنها بشنوند، معمولا این افراد در تعریف کردن فیلم و سریال هم هنر خاصی دارند و به گونه ای فیلم را تعریف میکنند که شنونده احساس می‌کند در حال تماشای فیلم است. بیان جزئیات داستان و تاکید بر نقاط حساس و مورد توجه مخاطب، میتواند در جذابیت داستان و علاقه مندی شنونده به فراگیری داستان تاثیر بسیاری داشته باشد.
روایات تصویری، بیشترین و ماندگارترین اثر را در انتقال باورها به عامه مردم دارا است. ٨٦% پیامها از طریق دیدن و ٩% درصد از طریق شنیدن و بقیه موارد از دیگر حواس گرفته می شود.بنابراین اگر امکان سخنرانی چند رسانه ای نباشد، می توان داستان را طوری تعریف کرد که مخاطب تصویر را در ذهن خود مجسم کند.همچنانکه که گفته شد، اصلی ترین راه تصویر سازی با «توصیف» داست و اغلب رمان ها نیز از این مهارت برای تأثیرگذاری بیشتر استفاده می¬کنند.
توصیف قرآن از بهشت و جهنم نیز بر این پایه است. مثل سوره واقعه که انسان¬ها را در قیامت سه دسته می کند و آنها را توصیف می کند. مراد از توصیف در اینجا توجه به جزئیات و به تصویر کشیدن آن است.
در داستان باید چه اموری را توصیف کرد؟
• زمان و مکانی که رویداد را در بر گرفته است.
• شخصیتهای اصلی و فرعی داستان، به همراه خصوصیات ظاهری آنها، برای تصور کردن آن فرد با خصوصیاتش در بخشهای مختلف داستان.
• گفت وگوها و دیالوگ های بین شخصیتهاو در صورت امکان با لهجه و شکل های متفاوت و حتی به صورت قصهای.
• تصورات و حالات افراد در داستان به همراه تاثیر آن حالات در بیان و چهره متکلم
• توصیف حوادث و اتفاقات با هیجان لازم و متناسب اتفاق.
شرایط توصیف داستان:
• قسمت های با اهمیت داستان (که سوژه است و پیام دارد) برجسته تر تصویر شود.
• برای تصویرسازی بهتر، شایسته است از تصویرهای ذهنی مخاطب و به روز رسانی داستان استفاده کرد. تا جایی که امکان دارد داستان با زندگی امروزی مخاطب گره خورده تا اینکه درک و فهم داستان آسان شده و ماندگاری بالایی پیدا کند. ضمنا هماهنگ سازی داستان با زندگی افراد، میتواند سبب شده تا ایشان نکات ارزشمند داستان را در زندگی خود پیاده کرده و از آن بهره ببرند.
• هماهنگی محتوا با لحن و صوت وصورت و... دارای اهمیت است. چراکه مخاطب حرکات و سکنات و حالات چهرهرا سریعترتصور کرده و به خاطر می آورد.
