لزوم شناخت امام زمان(عج) در شرح زیارت جامعه کبیره

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، مسئله مهدویت از مسائل مهم و حیاتی است که از زمان پیامبر اکرم(ص) به‌صورت واضح و روشن مطرح شده و بر زنده نگه‌داشتن آن تأکید و تشویق فراوان شده است و امامان معصوم(ع) نیز به فراخور فرصت‌هایی که برای آنها پیش آمده این مسئله را مطرح و بیان کرده‌اند.

دوران امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) از دوران‌هایی است که حکومت وقت به‌شدت مسائل مهدویت و حتی تولد حضرت مهدی(ع) را پیگیر بوده و تحت نظر داشت است.

اختناق و سخت‌گیری در این زمینه نیز به اوج خود رسیده بود؛ با این حال، حضرت هادی(ع) از فرصت‌ها بهره‌برداری کرد و گاه به‌صورت صریح و زمانی در پوشش دعا مسئله مهدویت را زنده نگه‌داشت.

از جمله در زیارت جامعه کبیره که از متقن‌ترین، صحیح‌ترین و جامع‌ترین متون زیارتی شیعه است، علاوه بر بیان اصل امامت، مسئله مهدویت به‌ویژه دوران ظهور حضرت مهدی(ع) و رهاورد حکومت او مورد اشاره و توجه قرا گرفته است.

نگاهی گذرا به مسئله مهدویت در زیارت جامعه کبیره

«السَّلَامُ عَلَی الْأَئِمَّةِ الدُّعَاةِ... وَ بَقِیَّةِ اللَّهِ؛ سلام بر امامان دعوت کننده به‌سوی خداوند... و باقیمانده خدا»

مرحوم صدوق نقل کرده است که: «اولین آیه‌ای که حضرت قائم(عج) به هنگام قیام می‌خواند، این آیه است: «بَقِیَّتُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُوءْمِنینَ»؛ «بقیة اللّه بهتر است برای شما، اگر مؤمن باشید».

آن‌گاه می‌فرماید: «أَنَا بَقِیَّةُ اللّه ِ فِی اَرْضِهِ وَ خَلِیفَتُهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَیْکُمْ فَلا یُسَلِّمَ عَلَیهِ مُسْلِمٌ اِلاَّ قالَ السَّلامُ عَلَیْکَ یا بَقِیَّةَ اللّه ِ فِی اَرْضِهِ؛ من بقیة اللّه در زمین خدا و خلیفه و حجّت او بر شما هستم، پس هر مسلمانی که به او سلام می‌کند، می‌گوید: درود بر تو ای بقیة اللّه در زمین او».

خبر از غیبت امام زمان(ع)

در سخت‌ترین دورانی که اختناق همه جا را فراگرفته بود و امامان معصوم(ع) تحت نظر بودند و به‌شدت حرکات و رفتار و گفتار آنها کنترل می‌شد، حضرت هادی(ع) از دعا و زیارت بیشترین استفاده را برد و مسائل مهم امامت را بیان کرد و مسئله غیبت امام زمان(عج) را گوشزد کرد تا شیعیان را برای چنین دوران سخت و غم‌باری آماده سازد و لذا فرمود: «مُوءْمِنٌ بِسِرِّکُمْ وَ عَلَانِیَتِکُمْ وَ شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ أَوَّلِکُمْ وَ آخِرِکُم؛ ایمان‌آورنده به نهان و آشکار شما و حاضر و غائب شما و اوّل و آخر شما.»

مراد از شاهد، امامی است که مردم او را مشاهده کنند و او مردم را مشاهده کند و مراد از غائب، حضرت قائم(عج) است که در هستی و جامعه حضور دارد، ولی ظهور ندارد؛ یعنی او مردم را می‌بیند و می‌شناسد، اما مردم یا او را نمی‌بینند و یا می‌بینند، ولی نمی‌شناسند.

انتظار ظهور دولت حق

از بهترین و برترین آرزوهایی که امامان ما به جامعه تلقین کرده و نوید تحقق آن را داده‌اند، ظهور حکومت عادلانه مهدوی است، تزریق و تلقین این آرزو، جامعه را بانشاط، فعال و سرزنده نگه می‌دارد و روح امید را در دل انسان‌ها می‌دمد.

امام صادق(ع) فرمود: «مِنْ دِینِ الاَْئِمَّةِ الْوَرَعُ وَالْعِفَّةُ... وِانْتِظارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ؛ از دین امامان، ورع و عفت... و انتظار فرج با صبر کردن است».

عمّار ساباطی می‌گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم که: آیا عبادت پنهانی با امام غائب و پنهان در دوران دولت باطل بهتر است و یا عبادت با ظهور دولت حق.

حضرت فرمود: «شما در ورود به دین خدا و نماز و روزه و حج و دیگر خیراتی که خداوند توفیق داده و به عبادت خدا در پنهان سبقت دارید و از دیگران پیشی گرفتید و پیوسته به حق امام و حقوق خویش می‌نگرید که در دست ستمگران است و ایشان که شما را ناچار به زندگی دنیوی و طلب معاش با شکیبایی بر دین و عبادت و طاعت امام و خوف از دشمنان کرده‌ا‌ند. بنابراین، خداوند اعمال شما را در دنیا مضاعف کرده است. پس گوارای وجود شما باد.»

تنها به آرزوی تشکیل دولت حضرت مهدی(ع) اکتفا نمی‌شود، بلکه گام را فراتر نهاده و آرزو می‌کند که جزء حکمرانان و کارگزاران و یاران اصلی حضرت مهدی(ع) قرار گیرد و لذا می‌فرماید: «وَ جَعَلَنِی مِمَّنْ ... وَ یُمَلَّکُ فِی دَوْلَتِکُمْ وَ یُشَرَّفُ فِی عَافِیَتِکُمْ وَ یُمَکَّنُ فِی أَیَّامِکُم؛ و مرا از کسانی قرار بده... که در دولت شما به فرمانروایی رسد و در عافیت شما گرامی گردد و در روزگار شما تمکّن یابد»؛ یعنی در دولت شما از حکمرانان و فرمانداران بر مردم باشم و در زمان سلامت و عافیت شما به جایگاه بلند برسم؛ به‌طوری‌که ستم ستمکاران و طاغیان به من نرسد و در زمان دولت و چیرگی شما دارای ارزش و اعتبار و منزلت شوم.

و با این آرزوها، آرزوی دیدار آن حضرت نیز برآورده می‌شود که: «وَ تَقَرُّ غَدا بِرُؤْیَتِکُمْ؛ و چشمش فردا به دیدار شما روشن شود».

‌رجعت در زمان حضرت مهدی(ع)

یکی از اعتقادات قطعی شیعه، اعتقاد به رجعت است. بر اساس این اعتقاد و بر مبنای روایات اهل بیت(ع) در زمان حضرت مهدی(ع) عده‌ای از انسان‌های خوب و بد به این دنیا بازمی‌گردند.

از جمله مسائلی که در جای جای زیارت جامعه به آن تصریح شده، بحث رجعت است؛ آن هم با عبارات قطعی و یقینی. در یک جا می‌فرماید: «مُؤْمِنٌ بِاِیابِکُمْ مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِکُمْ؛ مؤمن به آمدن شما و تصدیق کننده رجعت شما هستم.»

دو جمله فوق صرفاً برای تأکید نیست؛ بلکه برای بیان اعتقاد به این است که رجعت اتفاق می‌افتد، چه اینکه هر چه را معصومین(ع) ـ که از اشتباه و خطا مصون‌اند ـ خبر دهند، واقع خواهد شد و باید به آن ایمان داشت.

و در جای دیگر می‌فرماید: «وَ یَکُرُّ فِی رَجْعَتِکُمْ؛ [و قرار ده مرا از کسانی که] باز گردد در رجعت و برگشت شما!» و در زیارت وداع در ذیل زیارت جامعه می‌خوانیم: «وَ اَحْیانِی فِی رَجْعَتِکُمْ؛ [خدا] زنده گرداند مرا در رجعت و برگشت شما.»

نگاهی به رهاورد ظهور حضرت مهدی(عج)

رهاورد حکومت مهدوی آرزوی تمام انبیاء و اولیاء و صالحان و بلکه تمامی بشریت است و در روایات به‌صورت گسترده به آن پرداخته شده است.  

گذشت زمان، غیبت امام زمان(ع) و وجود تحریف‌گران و بدعت‌گزاران در طول تاریخ، باعث تغییر چهره دین و دستورات دینی می‌شود، تا آنجا که دین به ظاهر مرده و کهنه شده به‌حساب می‌آید و دستورات آن به تعطیلی کشیده می‌شود؛ از این‌رو با ظهور حضرت دستورات دین آن چنان که هست، بیان و اجرا می‌شود. به این جهت، آن حضرت احیا‌کننده دین شمرده شده است. در زیارت جامعه می‌خوانیم: «حَتّی یُحیِیَ اللّه ُ تَعالی دِینَهُ بِکُمْ؛ تا اینکه خداوند دینش را به‌وسیله شما زنده گرداند.»

به تعبیر عرفانی، با ظهور حضرت قائم(ع) خداوند مظاهرش را که محمد و آل او هستند، حیات می‌بخشد و قدرت اهل بیت(ع) با پاکی زمین از طاغوت‌ها و شاخه‌های آن، یعنی فحشا و منکرات و ستم و دیگر زشتی‌ها بر جهان، حاکم و در همه جا دستورات اسلام اجرا می‌شود.

روشن شدن زمین

«وَاَشْرَقَتِ الاَْرْضُ بِنُورِکُمْ؛ و زمین با نور شما روشن می شود.» این جمله از زیارت جامعه، اشاره‌ای لطیف به ظهور حضرت مهدی(ع) دارد که با وجود نور آن حضرت، زمین نورانی می‌شود و در واقع، اشاره دارد به آیه‌ای که می‌فرماید: «وَاَشْرَقَتِ الاَْرْضُ بِنُورِ رَبِّها»؛ «و زمین [در آن روز] به نور پروردگارش روشن می‌شود.»

و امام صادق(ع) فرمود: «رب و پروردگار زمین، امام آن است. عرض کردند: هنگامی‌که‌(مهدی) قیام کند، چه خواهد شد؟ فرمود: مردم از نور خورشید و ماه بی‌نیاز می‌شوند و از نور امام استفاده می‌کنند.»

فراگیر شدن عدالت

رهاورد دیگری که از ظهور حضرت مهدی(ع) در زیارت جامعه مورد توجه قرار گرفته است، عدالت فراگیر و جهانی است؛ عدالتی که تمام هستی و تمام جوانب و زوایای زندگی بشر را زیر بال می‌گیرد و به قول امیرمؤمنان(ع): «فَیُرِیکُمْ کَیْفَ عَدْلُ السِّیرَةِ؛ روش عادلانه را به شما می‌نمایاند.» و عدالت واقعی را برای همه جهانیان به نمایش می‌گذارد و طعم شیرین آن را به همه خواهد چشاند.

در زیارت جامعه می‌خوانیم: «وَ یُظْهِرَکُمْ لِعَدْلِهِ؛ و شما را برای عدالتش آشکار کند.»

تعبیر فوق اشاره به این دارد که خداوند با ظهور حضرت مهدی(ع) آخرین و کامل‌ترین صحنه از عدالت خویش را آشکار می‌سازد و به مردم نشان می‌دهد.