انتظار؛ زیستن هدفمند در زندگی
پژوهشگر حوزه مهدویت با تأکید بر نقش بنیادین خانواده در تحقق تمدن مهدوی گفت: خانواده در تراز عصر انتظار، نه مأمنی عاطفی بلکه سلول زنده تمدن ظهور است؛ خانه‌ای که انتظار را از احساس منفعل به مأموریتی تمدنی و زیست هدف‌دار تبدیل می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رضایی، پژوهشگر حوزه مهدویت در گفتوگو با ایکنا از قم، در دومین شماره از سلسله گفت‌و‌گو‌های «انتظارپژوهی» با اشاره به شاخص‌های خانواده‌ای که خود را «تراز در عصر انتظار» می‌داند، بیان کرد: خانواده در تراز عصر انتظار، نخستین نقطه‌ای است که «انتظار» را از سطح احساس دینی منفعل، به سطح یک نظام حیاتی فعال و مأمورانه منتقل می‌کند.
ایمان؛ امر تمدنی است نه صرفاً تدین عاطفی
وی افزود: در این درک، انتظار نه «توقف» بلکه «تدارک» است؛ نه به معنای چشم‌دوختن به آینده، بلکه به معنای ساختن زمینه آن آینده در اکنون است، در چنین خانه‌ای، ایمان صرفاً تدین عاطفی نیست، بلکه «امر تمدنی» است. پدر و مادر می‌دانند انتظار تنها به گفتار، دعا یا اشتیاق محدود نمی‌شود بلکه سبکی از زیستن هدف‌دار است که در جریان روز، در تصمیم‌های کوچک و تکرارشونده خانواده رسوخ دارد.
این پژوهشگر حوزه مهدویت تصریح کرد: در نتیجه، انتظار در این نگاه از مفهوم صبر برای آمدن عبور کرده و به مأموریت برای آماده‌سازی بدل می‌شود. جایگاه زیرساختی خانواده از مأمن به مبناست و اگر بخواهیم مسیر ظهور را از دید تمدنی ترسیم کنیم، باید بپذیریم که هیچ تمدنی از بالا شکل نمی‌گیرد؛ هر بنیانی در لایه‌های نخستین فرهنگ، یعنی در خانواده‌ها ساخته می‌شود پس خانواده در این منطق، «زیربنا» تمدن موعود است، نه صرفاً یکی از نهاد‌های اجتماعی.
وی اظهار کرد: خانواده در تراز عصر انتظار آگاه است که ساخت نیرو و انسان مهدوی از همین بستر آغاز می‌شود. نیروسازی در منطق انتظار، تربیت فنی یا مهارتی نیست بلکه پرورش انسان‌هایی است که درک تاریخی، آرامش جهت‌دار و ایمان مأمورانه دارند. چنین انسان‌هایی نه در هیاهوی رسانه‌ای ذوب می‌شوند و نه در پیچ روزمرگی، مأموریت خود را فراموش می‌کنند.
رضایی تربیت این‌گونه نیرو را در کانون خانواده ممکن دانست و گفت: این نیرو باید در فضایی شکل گیرد که ساختار عاطفی، فکری و معنوی‌اش منسجم باشد و این فضا، فقط در خانواده ممکن است. از این‌رو، خانواده منتظر دو ویژگی بنیادین دارد؛ اول، اقتدار معنایی یعنی خانواده خود، روایت مستقل از زندگی دارد و اجازه نمی‌دهد رسانه یا بازار برایش هویت تعریف کنند و دوم، انسجام ساختاری است یعنی نظم، محبت و ایمان در خانواده در هم تنیده‌اند؛ روابط انسانی درون خانه بر مدار وظیفه و معنا سامان یافته است.
وی آماده نبودن بستر خانواده را باعث تشتت و پراکندگی در حرکات نیروساز ظهور دانست و اظهار کرد: نظام معنایی خانواده، زمین واحدی است که بذر نیرو‌های ظهور در آن می‌روید. اگر این زمین شخم نخورد و تقویت نشود، نخبه‌پروری‌ها، فعالیت‌های فرهنگی، و حتی آموزش‌های رسمی، همه سطحی و موقتی خواهند بود.
این پژوهشگر حوزه مهدویت دغدغه‌مندی فعال(هضم‌نشدن در زمان) را سومین مشخصه خانواده تراز عصر انتظار معرفی کرد و گفت: دغدغه‌مندی فعال، دغدغه‌مندی مقاوم و ایستاده است. یعنی خانواده نه از میدان زندگی می‌گریزد و نه در جریان آن هضم می‌شود. او در قلب زندگی حضور دارد، اما با چشم معنا به آن می‌نگرد.
«هضم‌نشدن در زمان» به‌معنای بریدن از دنیا نیست
وی افزود: در چنین خانواده‌ای، مشکلات اقتصادی، فشار زمانه یا آشفتگی‌های جهان، صرفاً موانع بیرونی نیستند بلکه مواد اولیه رشد هستند. این خانواده قربانی شرایط نیست؛ مربی ایمان است. او میان زندگی طبیعی و حیات مأمورانه جمع می‌کند؛ هم کار می‌کند، هم تربیت می‌کند، هم دردی از جامعه می‌کاهد و هم جهتش را حفظ می‌کند.
رضایی تأکید کرد: این «هضم‌نشدن در زمان» به‌معنای بریدن از دنیا نیست، بلکه تسلط بر جهت حرکت در دل آن است. خانواده‌ای که در عصر انتظار هضم نمی‌شود، درواقع زمان را از جریان غفلت جدا کرده و به جریان معنا تبدیل می‌کند. زمان در چنین خانه‌ای بیکار نمی‌چرخد؛ بلکه لحظه‌به‌لحظه تبدیل به فرصتی برای ساختن، فهمیدن و رشد دادن می‌شود. اینجا خانواده نه منفعل در برابر بحران است، نه صرفاً صبور. بلکه «فاعلِ مؤمن» است؛ یعنی عاملی که شرایط را معنا می‌کند و از هر درد، راه می‌سازد. به همین دلیل، آرامش او واقعی است؛ آرامشی برخاسته از داشتن جهت.
وی در ادامه یکی از مبانی هرچه بهتر تربیت کردن نیروی مهدوی را بازتعریف نقش‌ها که در رأس آن‌ها والدین به‌عنوان «هادیان معنا» هستند را معرفی کرد و گفت: در این الگو، نقش پدر و مادر از «مدیریت زندگی» به «هدایت معنا» تغییر می‌کند. آنان سربازان خط مقدمی هستند که نه در میدان جنگ نظامی، بلکه در میدان شکل‌گیری انسان عمل می‌کنند.
وظیفه والدین تنها تأمین و محبت نیست
این پژوهشگر حوزه مهدویت تصریح کرد: وظیفه والدین تنها تأمین و محبت نیست؛ بلکه انتقال عقلانیت معنادار به نسل جدید است. «هادی معنا» بودن، یعنی پدر و مادر مسیر ایمان را برای فرزند خویش به زبان زندگی توضیح دهند، نه صرفاً به زبان سخن. اگر خانواده در تراز عصر انتظار، معنای انتظار را بفهمد، جایگاه خود را باز یابد و دغدغه‌مند زندگی کند، آن‌گاه می‌تواند به نیروسازی هدفمند برسد و نیروسازی هدفمند یعنی تبدیل ایمان به ساختار.
وی ادامه داد: در چنین ساختار نظام‌واره‌ای، خانواده واحد بنیادین جامعه مهدویت است و هرچه این واحد مستحکم‌تر و معنادارتر باشد، جریان نیروسازی تمدنی شتاب بیشتری می‌گیرد.
رضایی سه‌گام خانواده در تراز عصر انتظار را بیان کرد و گفت: خانواده در تراز عصر انتظار، سلول زنده تمدن ظهور است؛ خانه‌ای که سه گام را طی می‌کند؛ گام نخست، فهم درست از انتظار فعال است. اینجا انتظار نه توقف، که تدارک است؛ زندگی مأمورانه است نه زیستن بی‌جهت. در چنین خانه‌ای ایمان از سطح احساس عبور کرده و به نظم در تصمیم‌ها می‌رسد. دعا و کار، تربیت و اقتصاد، همگی بر مدار آماده‌سازی ظهور معنا می‌گیرند. خانه از زیستگاه مصرفی، به جایگاهی برای خلق معنا تبدیل می‌شود.
این پژوهشگر حوزه مهدویت در تبیین گام دوم اظهار کرد: گام دوم، آگاهی از جایگاه زیرساختی خانواده در جامعه است. این خانواده می‌فهمد که بنیاد هر تمدنی در خانه‌ها شکل می‌گیرد. او خود را نهاد مرکزی نیروسازی می‌داند؛ نه فقط پناهی عاطفی، بلکه مدار تربیت انسان مأمور. نظم، عدالت، استقلال فکری و اقتصادی، ابزار‌های او برای حفظ اقتدار معنایی‌اند. این آگاهی، خانواده را از حاشیه به متن تاریخ می‌آورد؛ هر تصمیم کوچک، به حرکت بزرگ تمدنی پیوند می‌خورد.
وی گام سوم را دغدغه‌مندی فعال و هضم‌نشدن در زمان است دانست و گفت: در این مرحله خانه نه از واقعیت می‌گریزد و نه در آن مستهلک می‌شود. در میانه کار و فشار، معنا را حفظ می‌کند. سختی‌ها را میدان تربیت می‌بیند، نه مانع رشد. چنین خانواده‌ای در زمان فرو نمی‌رود؛ او راه را می‌شناسد و با آرامش جهت‌دار زندگی می‌کند. دغدغه‌اش امید را زنده می‌دارد و جریان ایمان را از خنثی‌شدن حفظ می‌کند.
خانواده بنیادی‌ترین واحد تمدن آینده است
رضایی با بیان اینکه خانواده در تراز عصر انتظار، کوچک‌ترین، اما بنیادی‌ترین واحد تمدن آینده است، گفت: خانه‌ای که در ظاهر عادی است، اما در باطنش تاریخ ساخته می‌شود. هر گفتوگو، هر تصمیم، هر تربیت و هر صبر، قطعه‌ای از وعده‌ی الهی را شکل می‌دهد. این خانواده آرام است؛ چون می‌داند به کدام سمت می‌رود. این خانواده مقاوم است؛ چون وظیفه‌اش را می‌شناسد و این خانواده مؤثر است؛ چون از سطح احساس دینداری، به سطح عقلانیت مهدوی رسیده است.
وی تأکید کرد: وقتی چنین درکی در نسل‌ها تکثیر شود، جهان درونی جامعه آرام‌آرام دگرگون خواهد شد و نظام معنایی عصر ظهور از دل همین خانه‌ها زاده خواهد شد. آغاز ظهور، نه از سیاست، نه از قدرت، بلکه از شعور خانواده‌هاست. از خانه‌هایی که فهمیده‌اند «انتظار» یعنی زیستن با جهت در دل زندگی؛ و این است خانواده در تراز عصر انتظار.
گفتوگو از هانیه محمدنژاد
انتهای پیام
